Astananyŋ aişyǧyn jarastyryp, kelbetın kelıstıretın – keŋ köşelerındegı tal-daraqtar. Al ainala oryn tepken jasyl beldeu elordanyŋ klimatyn özgertıp, auasyn ärlegenıne eşkım dau aita qoimas. «Bas şahardyŋ būrqasyn borany būrynǧydai emes, basylǧan» deitın qalalyqtardy köp körıp jürmız, özımız de kuämız. Sol jasyl beldeudıŋ jaiy Prezident Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ da, astanalyqtardyŋ da nazarynan tys qalǧan emes. Ötken senbıde bızdıŋ de seruen sonda jalǧasty.
Jäŋgırdıŋ jasyl baǧy
Bıle bılsek, jer betınde qoldan orman ekken alǧaşqy adam – qazaq, qazaq bolǧanda da, ataqty Jäŋgır han. 1832 jyly Jäŋgırdıŋ ūsynysy boiynşa Reseidıŋ Saratov qalasynan emen, qaraǧai jäne qaiyŋ köşetterı jetkızılıp, Bökei ordasyna otyrǧyzylǧan. Naryn qūmyndaǧy osy orman älı künge jaiqalyp tūr. Mūndai japyraǧy qamqa kök jelek bızdıŋ Astanada da bar. Memleket basşysynyŋ tıkelei qadaǧalauymen 1997 jyldan berı Astanany ainaldyra aǧaş egıp jatyrmyz. Jasampaz şahar osy künı jasyl beldeuge oranyp qapty. On segız jyl būryn otyrǧyzylǧan köşetter saialy bäiterekke ainalǧan.
İä, qalanyŋ qainaǧan qūrylysymen bırge, jasyl alqaby da jainap keledı. Jyl saiyn jazǧa salym Prezidenttıŋ arnaiy baryp, aǧaştardyŋ jai-küiımen tanysatyn ädetı bary aian. Sondai saparlardyŋ bırınde Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ: «Elordany Aqmolaǧa köşırgen kezde qalanyŋ ışındegı klimat naşar bolatyn. Qalanyŋ ışın şaŋ basyp ketetın edı. Endı bügınde alyp orman ektık, qalanyŋ ışıne de gülzarlar men aǧaştar otyrǧyzyldy. Qazır qalada şaŋ joq. Astana maŋynda ormannyŋ jaiqalyp ösuıne bailanysty qalanyŋ ışındegı jel de azaidy. Bastapqyda elordanyŋ maŋyna orman otyrǧyzaiyq degende,
köbısı būl jerde orman öspeidı degendı aitqan edı. Oǧan
qaramai, ǧalymdarmen aqyldasyp, orman otyrǧyza bastadyq. Az ǧana jyldyŋ ışınde jaiqalyp ösken ormanǧa ainaldy» degen edı.
2012-2016 jyldary jobanyŋ 1,5 jäne 3 myŋ gektardy qūraityn ekı satysy tolyqqandy jüzege asyrylǧan. Osy uaqyt aralyǧynda 1 mln 846 myŋ tüp aǧaş otyrǧyzylypty. Onyŋ 56 paiyzy qylqandy japyraqty, al qalǧan 44 paiyzy jai aǧaştardy qūraidy.
Qyrǧauyly qyrǧyn eken…
Bas şahardy jaǧalai jatqan beldeudıŋ aumaǧy jyl ötken saiyn ūlǧaiyp keledı. Orman biıktei, qalyŋdai bastady. Tal-terekterdıŋ aldy osydan on segız jyl būryn otyrǧyzyldy, sodan berı auqymy keŋeiıp, aiylyn keŋge sozyp keledı. Endı, mıne, elorda äkımdıgı Astananyŋ jasyl beldeuıne qosymşa 15 myŋ gektarǧa juyq jer böldı. «Astana ormany» JŞS-nıŋ direktory Mäulen Samambetovtıŋ aituynşa, bügınde jasyl beldeudıŋ jalpy aumaǧy 14827 gektardy qūraidy. «Qazırgı uaqytta Astananyŋ jasyl beldeuın damytudy ekı kezeŋge böluge bolady. Bırınşı kezeŋı 1998-2004 jyldar aralyǧyn
qamtyǧan edı. Alǧaşqy kezeŋde, negızınen, qylqan japyraqty aǧaştar otyrǧyzyldy. 2009 jyly Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaev kezektı märte jasyl beldeuge kelgenınde, mūny tūtas orman alqabyna ainaldyru turaly tapsyrma bergen. Osy sätten bastap ekınşı kezeŋ bastaldy» deidı ol.
Mamandardan bılgenımızdei, elordanyŋ jasyl beldeuın jüzege asyru alty satyǧa bölıngen eken. 2012-2016 jyldary jobanyŋ 1,5 jäne 3 myŋ gektardy qūraityn ekı satysy tolyqqandy jüzege asyrylǧan. Osy uaqyt aralyǧynda
1 mln 846 myŋ tüp aǧaş otyrǧyzylypty. Onyŋ 56 paiyzy qylqandy japyraqty, al qalǧan 44 paiyzy jai aǧaştardy qūraidy.
«2017 jyldan bastap bız jobanyŋ üşınşı satysyn jüzege asyra bastaimyz. Eŋ bırınşı kezekte äuejai aumaǧyndaǧy
459 gektar uchaskenı igeru qolǧa alynyp, ondaǧy jūmystar ekı jylǧa sozylady. Al qalǧan satylary qazırgı uaqytta jobalanuda. Jalpy, 2030 jylǧa deiın
būl jūmystar tolyǧymen oryndalady. Astana qalasynyŋ äkımdıgı bızge qosymşa 14827 gektar jer bölmek. Qazırgı uaqytta onyŋ 8500 gektary berıldı. Demek, bır-ekı jyldan keiın bızdıŋ beldeudıŋ aumaǧy şamamen 32 myŋ gektarǧa jetedı» dedı M. Samambetov. Onyŋ atap ötuınşe, Astana jasyl beldeuı aumaǧynda velosipedpen seruendeuge arnalǧan jol salu jūmystary ekı kezeŋge bölıngen. 2011 jyly ūzyndyǧy 4127 metrdı qūraityn jol paidalanuǧa berılgen. Qazırgı uaqytta ekınşı kezeŋı aiaqtaluǧa jaqyn. Qūrylys jūmystary osy aidyŋ soŋynda aiaqtalǧannan keiın, velosipedpen seruendeuge arnalǧan joldyŋ ūzaqtyǧy 19127 metrdı qūraityn bolady. Būl jol Qorǧaljyn jäne Qaraötkel tas joldaryn jalǧastyrady.
Aitpaqşy, bız jasyl beldeudegı seruen barysynda ormanǧa 200 qyrǧauyl ūşyrdyq. Al bügınde būl maŋǧa şamamen 8 myŋ qyrǧauyl jıberılgen.
Tälımbaqtyŋ jūmysy täntı ettı
Astanada aldaǧy jyly ötetın «EKSPO-2017» halyqaralyq körmesı ötetın aumaqta botanikalyq baq salynyp jatqany belgılı. Al däl osy baqta otyrǧyzylatyn aǧaştardyŋ
90 paiyzy «Astana kögaldandyru qūrylysy» AQ-na qarasty tälımbaqta ösırılıp jatqanyn köpşılık bıle bermeitındıgı anyq. Bızdıŋ saparymyz 1960-70-jyldary qūrylǧan tälımbaqta jalǧasty.
«Tälımbaqtyŋ jalpy aumaǧy 349 myŋ şarşy metrdı qūraidy. Būl jerde 600 myŋ tüpten asatyn aǧaştyŋ eluden astam türı otyrǧyzylǧan. Onyŋ ışınde biık bolyp ösetın aǧaştarmen qatar, tapal būtaly aǧaştardyŋ da köşetterı bar. Jalpy, būl tälımbaqtyŋ negızgı maqsaty – elordamyzdy aǧaştarmen abattandyru. Alpys adam jylyna toǧyz ai boiy üzdıksız jūmys ısteidı» deidı «Astana kögaldandyru qūrylysy» AQ basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Bibıgül Bektemısova. Onyŋ aituynşa, būl tälımbaqta elımızdıŋ soltüstık öŋırlerıne tän, jersınetın aǧaştar dänegınen ösırılıp, bırneşe jyldan keiın elorda köşelerıne otyrǧyzylady.
«Jalpy, bızdıŋ besjyldyq josparymyz bar. Bır jylda elordaǧa 20 myŋ ülken aǧaştarmen qatar, 200 myŋ tüp tapal, topyraqsyz būtalardy jıberıp otyramyz. Al biyl osy uaqytqa deiıngı rekordtyq körsetkışke qol jetkızbekpız. Jyl soŋyna deiın qalaǧa
40 myŋ tüp aǧaş beremız. Öitkenı Astanada ülken botanikalyq baq salynuda. Jūmysy osy jyldyŋ qyrküiek aiynda bastalǧan botanikalyq baqqa biyldyŋ özınde 15 myŋ tüp aǧaş otyrǧyzamyz. Negızı, būl baqqa 40 myŋ tüp aǧaş otyrǧyzu közdelgen. Joǧaryda atap ötkenımdei, onyŋ 15 myŋyn biyl egemız» dedı ol.
Tälımbaq mamandarynyŋ aituynşa, Astananyŋ botanikalyq baǧyn aǧaştarmen qamtamasyz etu jūmystary qarqyndy jürgızılude. Künıne 12-den 40 tüpke deiın üş metrlık qaraǧailar elordaǧa jöneltılude.
Ashat RAIQŪL
