İzrail EKSPO körmesınde «Jasampazdyq energiiasy» taqyrybyn taŋdady. Elde tabiǧi resurstar az bolǧandyqtan, olardy adamnyŋ özı jasap şyǧarady degen tüsınık qalyptasqan.
«İzrail pavilonynda qonaq bolǧan kez kelgen adam saparyn jalǧastyryp, eldı öz közımen köruge qūlşynysy paida bolady» dep pavilon komissary Elazar Koen keluşılerdı törge şaqyrdy.
Pavilonnyŋ kıreberısınde qonaqtar eŋ aldymen 12 metrlık interaktivtı jaryqdiodty LED-ekranyn köredı. Jalpy, pavilon ekı zaldan tūrady. Ekeuınde de tanymdyq multimediialyq şou körsetıledı. «Energiia elı» dep atalatyn bölmede balamaly energiia salasyndaǧy izraildık nou-haumen tanysady. Sondai-aq, älemdegı eŋ «jasyl» parlament turaly az-maz aqparat alady. Soŋǧy jyldary elektr energiiasy men su resurstaryn ünemdeu maqsatynda ükımet «jasyl» tehnologiialarǧa köp qarajat böldı. Sebebı jaŋǧyrmaly energiia közderın damytyp, olardyŋ älem boiynşa tanymaldylyǧyn arttyru İzrail siiaqty tabiǧi qory az memleketke asa tiımdı. Bölmege qaita oralaiyq, 150 şarşy metrdı alyp jatqan aumaqtyŋ qabyrǧasy ainadan jasalǧan, ainalasy 2400 LED-şamymen bezendırılgen. Aina bölmege tereŋdık berıp, qonaqtardy energiianyŋ şeksız bolatynyn däleldeitındei.
«Jasampazdyq energiiasy» dep atalatyn aumaqta bişı qyz horeografiialyq şou qoiyp, adam boiyndaǧy küş-quat qorşaǧan ortany özgertıp, bölek älem jasauǧa jetetının bi arqyly körsetedı. Pavilon bır mezette 100-ge juyq adamdy qabyldauǧa qauqarly.
– İzrail tabiǧi resurstarǧa bai bolmasa da, eŋ basty adam resurstaryn basqarudy üirendı. Ärine, būl sala damu üşın oǧan qarjyny köptep jūmsau maŋyzdy. Evrei halqynyŋ danalyǧy arqasynda elımız auyz toltyryp aitarlyqtai jetıstıkterge jetıp otyr, – deidı Elazar Koen.
Endı İzraildıŋ innovasiialyq tehnologiia salasyndaǧy üzdık jobalaryna jeke-jeke toqtalaiyq. Auylşaruaşylyq öndırısın bır jolǧa qoiyp, odan tabys tabudyŋ jolyn üirendı. Mäselen, 1959 jyly evrei injenerı Simcha Blass jäne onyŋ ūly Eşaiahu tamşylatyp sulandyrudy alǧaş bolyp oilap tapqan. Qazırgı taŋda būl ädıstı bükıl älem paidalanady. İzrail qoqys öŋdeuden de köbısınen köş ılgerı. Bır kezderı qoqys alaŋy bolǧan jerler bügınde jasyl mekendei jaiqalyp, evrei halqynyŋ demalatyn ornyna ainaldy.
Bügınde İzrailde 200-den astam joǧary tehnologiialyq kompaniia bar. Olar kün, jel jäne biomassa energetika salasyndaǧy bıregei şeşımderdı äzırleude. Memleket 2025 jylǧa qarai kölıkke şyǧyndalatyn mūnai şikızatyn 65 paiyzǧa azaitudy közdep otyr.
EKSPO körmesı aiasynda 29 mausymda, İzraildıŋ ūlttyq künınde, AvevA degen atpen öner körsetıp jürgen änşı konsertke qatysady. Sonymen qatar, dauylpazdar toby men djaz baǧytyn ūstanǧan öner ielerı sahnadan tabylady. Al 5 tamyzda Astanadaǧy İzrail jäne Avstriia elşılıkterı bırıgıp, evrei halqynyŋ dästürlı klezmer muzykasynyŋ festivalın ötkızudı josparlap qoidy.
Güldana TALǦATQYZY
