Ұлытау – қазақ халқының тарихи орталығы. Дала өркениеті мен көне мәдениетінің нақ кіндігі. Ұлытау – ата-бабаларымыздың мыңдаған ғасырлық рухани аңызына айналған қасиетті жер. Осы бір көне таудың кереметтігі ұлттық тарихымызбен сабақтастығымызда жатыр.
Мұнда Шыңғысханның үлкен ұлы Жошы ханның ордасы орналасқан. Осы жерден Батый хан шығысқа өзінің жаугершілік жорығын бастаған, Жошы хан мен түркі тілдес тайпалардың негізін қалаушылардың бірі – Алаша ханға кесенелер көтерілген. Алтын Орданың ханы Тоқтамыс, Ордалық ұлы қолбасшы, әмір Едіге де осында жер қойнына берілген. Алтыншоқы тауындағы тас тақтаға 1391 жылы Ақсақ Темір жазба қалдырған. Бұл аумақта ботаникалық және географиялық зерттеулер бойынша 617 өсімдік түрі белгілі болған, оның ішінде 90 түрі дәрі-дәрмекке пайдаланылады. Осындай қасиетті жерде Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың арнайы сұхбат беруі бекер емес. Ел тарихы, тіл, дін төңірегінде өрбіген сұхбат елдің өткені мен болашағы жайынан сыр шертіп, көпшіліктің көңілінде жүрген түйткілді мәселелер төңірегінде болды.
Өткенсіз бүгін жоқ. Біздің тарихымыздың арғы түбі ғұндардан бастау алып, көк түріктерге жалғасып, хандық дәуірге дейін ұласатыны туралы баяндаған Елбасы бәзбіреулер айтып жүргендей біз кеше ғана пайда болған халық еместігімізді бүгінгі жастарымыздың бойына сіңірудің қажеттілігіне ерекше тоқталды. Қазақстан жастар елі екенін, әрбір екінші қазақстандықтың жасы 30-ға жетпегенін ескерсек, еліміздің серпінді дамуына жастардың үлесі зор болмақ. Елдің қуаты мен қозғаушы күші де – осы жастар. Келешегіміздің кемел, болашағымыздың баянды болуы бүгінгі жастарға тікелей байланысты. Өйткені, олар – «ертеңімізді жасайтын бүгініміз».
Елбасының сұхбатын оқи отырып, «Берекелі болса ел – жағасы жайлау, ол бір көл» деген Абай сөзі есіңе түседі. Аллаға шүкір, елімізде жүргізіліп отырған салиқалы саясаттың арқасында бауырымыз бүтін, жұртымыз аман. Бірлігі бар елдің озатынын, бірлігі жоқ елдің тозатынын өмірдің өзі көрсетіп отыр. Дініміз де, дәстүріміз де қазаққа керектігіне тоқтала келе Елбасы «Біздің дініміз керемет, басқа діндердің керегі жоқ демеген жөн… Дінге бас ұрып жүріп, біз оның теріс жағына түсіп кетпеуіміз керек. Бізге зиян келтіретін дін ағымдары бар. Қан төгіп, соғыспен, дінмен мемлекет орнатып, мемлекеттік дін жасаймыз деп жүргендер бар…» деп айырықша тоқталуының өзі көп жайдан сыр аңғартса керек-ті. Ғылым мен технология дамудың шырқау шегіне шығып, адамзат бірін-бірі оңайлықпен тани алатын мүмкіншіліктерге ие болғанына қарамастан, соңғы жылдары діни экстремизм мен терроризм тақырыптары бұқаралық ақпарат құралдарында жиі орын алуда. Нағыз экстремистік топтардың тауқыметін батыс елдері көруде. Соңғы жылдары Еуропа елдерінде саңырауқұлақша қаптап кеткен ұйымдар мен секталардың салдарынан мыңдаған адамдар аянышты халде қаза тапты. Бұндай жағдайлардың Қазақстанда да бой көрсетіп қалатыны жасырын емес. Елбасының «басқа діндерді де құрметтей отырып, имандылық, кемтарларға көмектесу, бір-бірімізге жанымыз ашу, бауырмал болу, Отанды, елді қорғауда дінді шынайы имандылыққа жақындатып, оның жақсы жағын алуымыз керек» деген ойтүйінін парасаттылық, елге деген жанашырлық, жастарға айтқан аталық ақылы деп қабылдағанымыз жөн.
Бүгінгі таңдағы мемлекеттік тілдің қолданылу аясы да сұхбаттан тыс қалған жоқ. «Қайран тіл, қайран сөз, наданға қадірсіз» қылып жүрген де өзіміз. Елбасы: «Мен бәрін білемін, біздің жазушыларымыз, мәдениет өкілдері «Біздің тіліміз жетімдік көріп келеді, тәуелсіздіктің жиырма жылы ішінде байғұс тіліміз жетімдіктен шықпай жүр» деп айта береді. «Бақытсызбын» деген адам бақытсыз болады. «Бақыттымын» деп жүрсе, бақытты болады. «Тіліміз бар» деп жүрсе, тіліміз бар болады, «тіліміз жоқ» деп жүрсе, тіліміз жоқ болады. Қай-қайдағыны, ақырзаманды басқа орнатпай, Тіл туралы заңды қолданып, өзімізбен өзіміз қазақша сөйлесуіміз керек. Тілді қолданып, батыл сөйлеуіміз керек. Тілдің майын тамызып сөйлеп, басқа жұртқа үлгі көрсетуіміз керек» деді. Бәрін тыйып тастап өз тіліміздің аясында қаламыз деген мемлекеттердің тарихынан мысалдар келтірген Елбасының көрегендігіне қалай тәнті болмайсың. Қазақтың саны көбейіп, тілдің ауқымы кеңейе түскені баршамызға аян. Бәрі бір күнде бола салмайды. Сабырлық сақтамай, іргесі сөгіліп жатқан қаншама мемлекеттер бар. «Берекесі кеткен елдің суы – ашыған батпақ көл» болатынын ұғатын, бәрінен де қазақтың бірлігі қазаққа қымбат екенін терең пайымдайтын кезеңде тұрмыз. Ақтамберді жырауша айтқанда «Осындай берген дәулетті, көтеріп тұра алуымыз» үшін елдің ішкі бірлігі керек.
«Тілді байыту керек! …Тіліміз өркендеп, өсіп келе жатыр дей аламын. Қазір ешқандай қауіп жоқ. Қазақстанда мемлекеттік тілдің болашағы зор. Дүниеде алты мың тіл бар. Жыл сайын оның 10 пайызы жойылып отырады. Қажет еместері… Оны қолданатын адамдар аз, ауқымы тар. Солай болып жатыр. Ал мына ағылшын тілін дүниежүзі халқының 70 пайызы қолданады. Неге оны қолданады? Ол – ғылым мен білімнің, ақпарат құралдарының, интернеттің, медицина мен мәдениеттің тілі. Ағылшын тілін білмей-ақ өмір сүреміз деуге болады. Әрине, болады! Бірақ онда ағылшын тілі арқылы тарап жатқан ілімді білмейсің. Оны білмесең, өркендеп өсуіңе жол ашпайсың, болашағыңа балта шабасың. Сондықтан біз мемлекетімізді алға сүйреп, экономикасын көтеріп, өркендеп-өсіп, озық отыз елдің қатарына қосыламыз деп отырғанда, халқымыз, жастарымыз ағылшын тілін білмесе, қалай болады?» деп толғанған ұлт көшбасшысының ойлары кім-кімді болса да ойлантпай қоймайды. Қайран Абай бабамыздың «Зарарынан қашық болу, пайдасына ортақ болуға тілін, оқуын, ғылымын білмек керек. Оның себебі олар дүниенің тілін білді, мұндай болды. Сен оның тілін білсең, көкірек көзің ашылады. Әрбіреудің тілін, өнерін білген кісі оныменен бірдейлік дағуасына кіреді, аса арсыздана жалынбайды» деген сөзімен үндесіп тұрған жоқ па? О заманда Абай тағы-лымына терең бойлай алмасақ та, бүгінгі ғылым мен білім өркендеп тұрған уақытта Елбасының әкелік қамқорлығын ұғынып, ісін алға бас-тырып жүрген жастарымыз көңілге қуаныш ұялатады.
Қазақ елі… «Мәңгілік ел» болу идеясы… Тәуелсіздікті сақтап қалудың қиындығы… Бұл – әлем кеңістігінде ғұмыр кешкен талай халықтың басынан өткен тарихи шындық. Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жібергені тарихтан белгілі. Президент «Ата-бабамыздың қанымен, терімен келген тәуелсіздікті біз ешкімге бере алмаймыз. Оны қасық қанымыз қалғанша қорғауымыз керек. Менің арманым, ойым – Қазақстанның мәңгілік болуы» деген тебіренісі елім деген кез келген азаматтың бойына отаншылдық сезімді ұялатары анық. Көкірегіңді қуаныш кернеп, Елбасының төңірегіне ұйыса түсу қажеттілігін ұғынасың. «Сүйер ұлың болса, сен сүй, сүйінерге жарар ол».
Ернұр Омарханов,
Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының аға ғылыми қызметкері
