جاڭاشا جاڭعىرعان «جەتىسۋ»
قالا مەرەكەسى قارساڭىندا ەلىمىزدىڭ وڭىرلەرى باس قالاعا تاماشا سىي جاسادى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ قالاداعى وسىنداي بىرقاتار جاڭا نىساندارمەن تانىستى.
ەلوردانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي الماتى وبلىسى «جەتىسۋ» ساياباعىن (بۇرىنعى «اراي») قايتا جوندەۋدەن وتكىزدى. وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ پرەزيدەنتكە بۇل ساياباقتا الماتى وبلىسىنىڭ ەڭ كورنەكتى ورىندارى كورىنىس تاپقانىن ايتتى.
ساياباقتىڭ كىرەبەرىسىندە جەتىسۋدى بەينەلەيتىن جەتى اركا, سۋبۇرقاقتارى بار باستى اللەيا ورنالاسقان, سونداي-اق تاۋ سىلەمدەرىنىڭ كورىنىسى جانە كيىز ۇيگە ۇقساس ورىن-جايلارى بار «اپورت» الاڭى, ءتۇرلى جاستاعى بالالارعا ارنالعان «تەنگري» الاڭى, شاعان اللەياسى, «تامعالى تاس» پەتروگليفتەرى بەينەلەنگەن تاستار جانە شارىن شاتقالىنىڭ ۇلگىسى بار. كورەرمەندەر ءۇشىن الماتى وبلىسىنىڭ تانىمال ارتىستەرى جانە ەتنومادەني ورتالىقتارىنىڭ وكىلدەرى ارنايى كونتسەرت قويدى.
«بۇگىندە بارلىق وبلىستار كومەك كورسەتىپ, قولداۋ ءبىلدىرىپ جاتىر. ويتكەنى استانا – بۇكىل قازاقستاننىڭ جەتىستىگى. باس قالا قۇرىلىسىنا وڭىرلەردىڭ ءبارى اتسالىستى جانە قازىر مۇندا ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلگەن ادامدار ءومىر سۇرەدى. ءبىز ءححى عاسىردا عالامات دۇنيەنى بىرگە جاسادىق. ادامزات تاريحىندا مۇنداي قالالار ەشقاشان 20 جىلدىڭ ىشىندە سالىنباعان. ال, ءبىز سالدىق! – دەي كەلە ەلباسى وبلىس باسشىلىعى مەن قۇرىلىسشىلارعا ريزاشىلىق ءبىلدىردى.
كوپتى قۋانتقان كوپىر
مەرەكە قارساڭىندا اتىراۋ وبلىسى ەرەكشە تارتۋ جاسادى. جوعارىدان قاراعاندا اتىراۋ وبلىسىنىڭ سيمۆولى سانالاتىن بالىققا ۇقسايتىن كوپىر كوپشىلىكتىڭ كوزايىمىنا اينالدى.
قۇرىلىسى ەرەكشە كوپىردىڭ ساياباق ايماعىنداعى جاياۋ جۇرگىنشىلەر لەگى مەن ۆەلوسيپەد جەلىسى ەسىل وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىمەن جالعاسپاق. ەلباسى اتىراۋ وبلىسىنىڭ بۇل سىيى ەلوردا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا ۇزاق جىلدار بويى قىزمەت ەتەتىنىن اتاپ ءوتتى.
كوپىردىڭ ديزاينى ساۋلەت ونەرىنىڭ الەمدىك ۇردىسىنە سايكەس كەلەدى. ونىڭ سىرت كەلبەتى زاماناۋي ۇلگىگە ساي, ال جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان ىشكى جاعى جارىق پەن كولەڭكەنىڭ قىزىقتى كورىنىسىن بەينەلەيدى.
نىساننىڭ جالپى ۇزىندىعى – 313,5 مەتر, ەنى – 10,5 مەتر. كوپىردە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان التى مەترلىك جولاق, ۆەلوسيپەدشىلەرگە ارنالعان ءۇش مەترلىك جولاق, سونداي-اق ەنى 0,5 مەتر بولاتىن قاۋىپسىزدىك جولاعى جانە 0,5 مەترلىك شارباقتى قورشاۋعا ارنالعان ەكى جولاق بار. كوپىر جابىندىسى ءۇشىن ليتاكريل پايدالانىلعان. بۇل نىسان اۋا رايى جاعدايى ەسكەرىلە وتىرىپ سالىنعان. ونى جوبالاعاندا جەلدىڭ اسەرى دە ەسەپكە الىنعان. سالماعى – 1920 توننا.
«اقىلدى» ۆەلوجول
استانا قالاسىنىڭ اكىمى اسەت يسەكەشەۆ پرەزيدەنتكە جالپى ۇزىندىعى 56 شاقىرىم بولاتىن ۆەلوسيپەد كولىگىنىڭ ينفراقۇرىلىم نىساندارىن تانىستىردى.
ۆەلوسيپەد جولى ەسىل وزەنىنىڭ بويى مەن سول جاعالاۋى جانە ەكسپو كەشەنىنىڭ نىساندارى ارقىلى وتەدى. ول قالالىق ساياباقتاعى شاڭعى جانە روليككە ارنالعان جولدار مەن ۇركەر تۇرعىن ءۇي الابىنان «جاسىل بەلدەۋ» ارقىلى وتەتىن ۆەلوسيپەد جولاقتارىن بايلانىستىرادى. ۆەلوترەكتەر ارنايى ۇستەلدەرى جانە ۆەلوسيپەد قوياتىن ورىندارى بار, wi-fi جانە تەلەفوندى قۋاتتاندىرۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان «اقىلدى ينفراقۇرىلىممەن» جابدىقتالعان. ايتا كەتەيىك, ۆەلوسيپەدشىلەر مەن جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان كوپىردى جانە ۆەلوسيپەد ينفراقۇرىلىمىن «وڭىرلەردىڭ استاناعا تارتۋى» جوباسى اياسىندا اتىراۋ, تۇركىستان, سولتۇستىك قازاقستان, پاۆلودار, قوستاناي, اقمولا جانە جامبىل وبلىستارىنىڭ اكىمدىكتەرى تۇرعىزدى.
«دوستىق» ۇيىندەگى دۋمان
ەلباسى «وڭىرلەردىڭ استاناعا تارتۋى» باعدارلاماسى اياسىندا ماڭعىستاۋ وبلىسى قايتا جوندەۋدەن وتكىزگەن قالالىق دوستىق ءۇيىن ارالاپ كوردى.
«ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىندە دوستىق ۇيلەرى بار. وندا وبلىستاردىڭ ەتنومادەني بىرلەستىكتەرى جۇمىس ىستەيدى. ەندى باس قالانىڭ دا دوستىق ءۇيى بولادى. سىزدەردى وسى ايتۋلى وقيعامەن قۇتتىقتايمىن» دەپ اتاپ ءوتتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ. ءوز كەزەگىندە ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى ەرالى توعجانوۆ مەملەكەت باسشىسىنا دوستىق ءۇيىنىڭ ەسكيزدىك جوباسىن تانىستىردى. وندا كىتاپحانا, مۋزەي, حالىقتىق قولدانبالى ونەر شەبەرحانالارى, كونفەرەنتس-زال جانە تىلدەردى وقىتۋ ورتالىعى ءۇشىن ارنايى ورىندار قاراستىرىلعان. عيماراتتىڭ جالپى اۋماعى – 4 مىڭ شارشى مەتر.
قالا باعى كوركەيە ءتۇستى
ن.نازارباەۆ ەلوردانىڭ جاڭا نىساندارىمەن تانىسۋ بارىسىندا استانا قالاسىنىڭ سول جاعالاۋىندا ورنالاسقان بوتانيكالىق باققا باردى.
قازاقستان پرەزيدەنتى «جاسىل ەل» جاستار ەڭبەك جاساعىنىڭ وكىلدەرىمەن اڭگىمەلەسىپ, باس قالانى جانە بۇكىل قازاقستاندى كوگالداندىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلگەن جۇمىستاردىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ بوتانيكالىق باقتىڭ ورتاسىندا ورنالاسقان ورانجەرەيانى ارالاپ كورىپ, ونى وتاندىق جانە حالىقارالىق مامانداندىرىلعان ينستيتۋتتاردىڭ عىلىمي الەۋەتىن پايدالانا وتىرىپ ءارى قاراي دامىتۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
تانىستىرىلىم ءراسىمى كەزىندە مەملەكەت باسشىسى ەلوردانىڭ كوشىرىلۋ تاريحى مەن جاڭا استانانى سالۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭدەرىنە توقتالدى.
– استانا توڭىرەگىندە ورمان وسپەيدى دەپ ۇنەمى ايتىلاتىن. بىراق بۇگىندە مۇنداعى 83 مىڭ گەكتار جەرگە وتىرعىزىلعان اعاشتاردىڭ بيىكتىگى 20-25 مەترگە دەيىن جەتتى. جىل سايىن ورمان القابىنىڭ اۋماعى بەس مىڭ گەكتارعا ۇلعايىپ كەلەدى. وسى ورماندى «شورتاندى-بۋراباي ساياجاي ايماعىمەن» قوسقىمىز كەلەدى, – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
سونداي-اق ەلباسىعا بوتانيكالىق باقتىڭ ءسانىن كەلتىرگەن, جارىق شاشقان مۋزىكالى سۋبۇرقاق كورسەتىلدى. ونى «وڭىرلەردىڭ استاناعا تارتۋى» جوباسى اياسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسى سالدى.
باق اۋماعىندا ۆەلوسيپەد جولى, جۇگىرۋگە ارنالعان جولاق, سپورتتىق جابىندى, جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان كوپىر جانە جاساندى سۋ قويماسى بار. كوگالداندىرۋ اۋماعىنىڭ جالپى كولەمى 613 مىڭ شارشى مەتردەن اسادى. مۇندا ەۋروپا, ازيا جانە سولتۇستىك امەريكا ەلدەرىنەن اكەلىنگەن الۋان ءتۇرلى بۇتالى وسىمدىكتەر مەن اعاشتار بار.
مەملەكەت باسشىسى ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى جاڭا اللەيانى ارالاپ كورگەننەن كەيىن, «قازاق ەلىنە مىڭ العىس» مونۋمەنتى الدىنا جينالعان قاراعاندى وبلىسىنىڭ ەتنومادەني بىرلەستىكتەرىنىڭ وكىلدەرىمەن اڭگىمەلەستى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان تاريحىنداعى قيلى كەزەڭدەردىڭ حالىق جادىندا ساقتالۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
– بۇگىن ەلوردادا كورىپ وتىرعان جەتىستىكتەرىمىزدىڭ بارىنە 20 جىلدىڭ ىشىندە قول جەتكىزدىك. استانانى سالۋعا بۇكىل قازاقستان اتسالىستى, باسقاشا بولۋى دا مۇمكىن ەمەس ەدى. سوندىقتان ءبىز بۇل مەرەيتويدى بارلىق وبلىستاردىڭ قاتىسۋىمەن كەڭىنەن تويلاپ جاتىرمىز. ەلىمىزدەگى ازاماتتاردىڭ ءبارى وزدەرىن جايلى سەزىنىپ, جاقسى ءومىر سۇرگەنىن قالايمىن, – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدى ودان ءارى ىلگەرىلەتۋ ىسىندە حالقىمىزدىڭ بىرلىگى ايرىقشا ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.
– ءبىز بىرلىگىمىزدى ساقتاپ, ءبىر-بىرىمىزگە قۇرمەت كورسەتۋىمىز كەرەك. مەن بارشا جۇرتتىڭ قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ, ەڭبەك ەتىپ, ءوسىپ-وركەندەگەنىن قالايمىن. ەڭ باستىسى – تاتۋ قارىم-قاتىناستى ساقتاي ءبىلۋ, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
زىمىران-عارىش تەحنيكاسى مۋزەيى
كەشە مەملەكەت باسشىسى قىزىلوردا وبلىسى سالعان زىمىران-عارىش تەحنيكاسى مۋزەيىنىڭ اشىق ەكسپوزيتسياسىن ارالاپ كوردى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەكسپوزيتسيا اۋماعىندا قىزىلوردا وبلىسىنىڭ جۇرتشىلىق وكىلدەرىمەن اڭگىمەلەستى. ەلباسىعا عارىش اپپاراتتارىن قۇراستىرۋ-سىناۋ كەشەنىنىڭ مۇمكىندىكتەرى تانىستىرىلدى.
مەملەكەت باسشىسى عىلىم مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ىسىندەگى عارىش ونەركاسىبىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
– مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا فرانتسۋز تاراپىمەن بىرلەسىپ, جاساندى جەر سەرىگىن قۇراستىراتىن زاۋىتتى ىسكە قوستىق. جۋىردا ءوزىمىزدىڭ جەر سەرىكتەرىمىزدى قۇراستىرۋعا كىرىسەمىز. بىزدە زىمىران ۇشىراتىن قۇرىلعى بار, 2022 جىلعا قاراي «زەنيت» زىمىرانى دايىن بولادى. وسىلايشا, عارىش ونەركاسىبىمىز جاڭا تەحنولوگيالىق دەڭگەيگە كوتەرىلىپ, قازاقستان تولىققاندى عارىش دەرجاۆاسىنا اينالاتىن بولادى, – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
مۋزەي «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق عارىش ورتالىعىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان. استانانىڭ 20 جىلدىعىنا سىيعا تارتىلعان زىمىران-عارىش تەحنيكاسى مۋزەيىنىڭ اشىق ەكسپوزيتسياسىندا «سويۋز», «پروتون», «زەنيت» زىمىران تاسىعىشتارىنىڭ, سونداي-اق «بوران» وربيتا كەمەسىنىڭ ۇلگىلەرى قويىلعان.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنت استانانىڭ سول جاعالاۋىندا ورنالاسقان 240 ورىندىق جاڭا بالاباقشانى ارالاپ كوردى. «Almaty balabaqshasy» دەپ اتالاتىن بۇل ءبىلىم مەكەمەسىندە بالالار شىعارماشىلىعىن دامىتىپ, ولاردىڭ دەمالىسىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن مۋزىكا زالى مەن ويىن الاڭدارى بار.
بالاباقشا 12 توپتان تۇرادى. ءاربىر توپتىڭ الماتى قالاسىمەن بايلانىستى تاقىرىپتىق اتاۋلارى بار. بالاباقشا ينتەرەرىنىڭ ديزاينى الماتىنىڭ بەلگىلى كوشەلەرىمەن جانە داڭعىلدارىمەن تانىسۋعا, سونداي-اق قالا تاريحى جونىندە ماعلۇمات الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
بەتتى دايىنداعان
گۇلميرا ايماعانبەت,
نۇرداۋلەت كاكىشتەگى
