وتكەن جىلى العاش رەت جەكە تۇرعىنجايدا تۇراتىن زەينەتكەرلەر مەن مۇگەدەكتەرگە الەۋمەتتىك كومەك رەتىندە وتىن ساتىپ الۋعا 5 اەك (2012 جىلى – 12 944) اقشالاي كومەك بەرىلە باستادى. قارجىنىڭ كولەمى كوپ بولماعانىمەن, زەينەتتەگى ادامداردىڭ تۇرمىسىنا سەپ بولارى ءسوزسىز. بۇدان بولەك, ءومىرى قيىن جاعدايعا تاپ بولعان وتباسىلارعا دا 65 اەك (2012 جىلى – 102170 تەڭگە) كومەك قاراستىرىلعان.
ەرەكشە اتاپ وتەتىن ماسەلە, بىزدە باسقا ەلدەردەگىدەي ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى مەن ولارعا تەڭەستىرىلگەن ازاماتتاردى, ەلگە ەڭبەك سىڭىرگەن زەينەتكەرلەردى كۇتىپ باعۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. ونىڭ ىشىندە ارداگەرلەر مەن زەينەتكەرلەردى ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىسى جاقسى جولعا قويىلعان. بۇگىندە ءبىزدىڭ باسقارما ولاردى ءتيىستى ءدارى-دارمەكپەن ۋاقىتىلى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بۇل جۇمىستى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا تاپسىرىپ جاتىر.
اڭگىمە باسىندا ايتقانىمداي, ءبىزدىڭ ەلدە مۇگەدەكتەر مەملەكەت قامقورلىعىنا الىنعان. ەلوردادا بۇل باعىتتا ارنايى باعدارلاما قابىلدانىپ, سوعان سايكەس جۇمىس ىستەلىپ جاتىر. ماسەلەن, مۇگەدەكتەردى وڭالتۋ باعدارلاماسى بويىنشا ولار اربا, پروتەزدى-ورتوپەديالىق زاتتارمەن, تيفلوتەحنيكالىق جانە سۋردوتەحنيكالىق جابدىقتارمەن, مىندەتتى گيگيەنالىق زاتتارمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. سونىمەن بىرگە, ساناتورلىق-كۋرورتتىق ەمدەۋگە جولداما الىپ, جەكە كومەكشىنىڭ قىزمەتىنە جۇگىنە الادى.
تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت, ەلوردادا كەمباعال جانداردى تاسيتىن ارنايى قىزمەت ءتۇرى بار. باس قالامىزدا ونداي قىزمەت ءتۇرى, ياعني, ينۆاتاكسي وسىدان ەكى جىل بۇرىن اشىلدى. مەملەكەتتىك تاپسىرىس نەگىزىندە جۇمىس ىستەيتىن تاسىمالداۋشىنىڭ 5 كولىگى اي سايىن 160-قا جۋىق ادامعا قىزمەت كورسەتەدى.
2012-2018 جىلدارعا ارنالعان استانا قالاسىنداعى مۇگەدەكتەردىڭ ءومىرىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان شارالاردىڭ العاشقى كەزەڭىنىڭ جوسپارى بەكىتىلدى. ول 2012-2013 جىلدار ارالىعىنداعى ءىس-قيمىلداردىڭ باعدارلاماسىن قامتيدى. وسى ارادا اتالمىش جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ايدا بالاەۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن اكىمدىك جانىنان ۇيلەستىرۋ كەڭەسىنىڭ قۇرىلعانىن ايتا كەتكەن ءجون. ءبىزدىڭ حالىق قاشان دا قوعامداعى قولداۋعا ءزارۋ ادامدارعا قول ۇشىن بەرىپ, جارىمجان جانداردىڭ كوڭىلىنە مەدەۋ بولىپ وتىرعان. مۇنى ايتىپ وتىرعانىم, قالادا تاپ وسى ماسەلەگە كەلگەندە ايانىپ قالماي, ناتيجەلى جۇمىس ىستەپ جاتقان ۇيىمدار بار. مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك تاپسىرىس نەگىزىندە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار دا مۇگەدەكتەرگە كومەكتەسۋدە بارىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىر.
ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تابۋ – وسى كۇنى الەۋمەتتى تولعاندىرعان ءنومىرى ءبىرىنشى ماسەلە. بۇل رەتتە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ – مەملەكەتتىك ماڭىزدى ساياساتتىڭ ءبىرى بولۋى زاڭدى. مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى ماسەلە بولعاندىقتان ارنايى «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى قابىلدانعانىن بۇگىندە ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن بىلەدى. 2020 جىلعا دەيىنگى باعدارلامانىڭ دىتتەگەنى – جۇمىسسىز بوس جۇرگەن ازاماتتاردى ەڭبەككە بەيىمدەپ, جۇمىسقا ورنالاستىرۋ. سوڭعى ەكى جىلدا «جول كارتاسىنىڭ» شاراپاتىن كورگەن ازاماتتار از ەمەس.
ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك, استانادا 752,3 مىڭ تۇرعىن بار. ونىڭ 415,9 مىڭى ەكونوميكالىق بەلسەندى. قاراپايىم تىلمەن ايتساق, 15 جاستان ۇلكەن, ەڭبەككە جارامدى. بۇعان قوسا, قالاداعى جۇمىسپەن قامتىلعان ازاماتتاردىڭ سانى 391,9 مىڭ بولسا, ەكونوميكالىق بەلسەنسىزدەردىڭ كورسەتكىشى 163,4 مىڭدى كورسەتىپ وتىر. نەگىزگى ۇلەستى جوو, كوللەدج-دەر مەن كاسىپتىك ليتسەيدە وقيتىن 66 مىڭ, زەينەتتەگى 50,7 مىڭ ادامدار قۇراپ وتىر.
قازىر بىزدەگى جۇمىسسىزداردىڭ سانى – 24 مىڭ. كورسەتكىش جاعا ۇستاتقانىمەن, جۇمىسسىزدىق سانى 2010 جىلى 6,2 پايىزعا, 2011 جىلى 5,8 پايىزعا, ال, 2012 جىلدىڭ 1 توقسانىندا 5,8 پايىزعا تومەندەدى. ونىڭ ىشىندە جۇمىسسىز جاستاردىڭ كورسەتكىشى 2010 جىلى 11,2, ال, 2011 جىلى 9 پايىزعا جەتتى. الىپ ونەركاسىپ وشاقتارى مەن قالىپتاسقان ءوندىرىسى از ەلوردا ءۇشىن بۇل كورسەتكىش كوڭىلگە قونىمدى. بۇل كورسەتكىشتەرگە تومەندە كورسەتىلگەن جۇيەلى جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە قول جەتكىزدىك:
– حالىقتىڭ اراسىنداعى جۇمىسسىزدىقتى انىقتاۋ ماقساتىندا شارالار ۇيىمداستىرۋ:
– كاسىبي وقىتۋعا جىبەرۋ;
– تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ.
تەك وتكەن جىلى 4603 ادام تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستى. بۇگىندە جۇمىسپەن قامتۋ شارالارىنىڭ ناتيجەلى ەكەنىنە حالىقتىڭ كوز جەتە باستادى. سەبەبى, باستاپقىدا بۇقارا بۇل باعدارلاماعا كۇدىكپەن قاراعانى جاسىرىن ەمەس. دەسەك تە, ناقتى ىسپەن ناقتى كورسەتكىشكە نەگىزدەلگەن كورسەتكىشتەن كەيىن حالىقتىڭ سەنىمى سەرپىلە باستادى. سونىڭ ءبىر كورسەتكىشى جۇمىس سۇراپ ءبىزدىڭ باسقارماعا كەلۋى. مىسالى, 2010 جىلى – 20552 ادام, 2011 جىلى – 15 730 ادام كەلدى. ال, بيىلعى جىلدىڭ باسىنان بەرى 6285 ادام ەكى قولعا ءبىر كۇرەك سۇراپ, ءوتىنىش ءبىلدىردى.
البەتتە, جۇمىسپەن قامتۋ – تەك ءبىزدىڭ مويىنىمىزداعى ماسەلە ەمەس. ويتكەنى, باسقا دا الەۋمەتتىك دامۋ باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋ – جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ايتا كەتەيىك, ەسەپتىك كەزەڭدە 9208 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى. ونىڭ باسىم بولىگى, ياعني 60 پايىزعا جۋىعى شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سالاسىنا, قالعانى كولىك, ساۋدا, قۇرىلىس جانە دەنساۋلىق پەن ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى.
بيىل 17 500 جاڭا جۇمىس ورنىن اشۋدى كوزدەپ وتىرمىز. ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا ەرەكشە ەكپىنمەن ايتىلعان وسى – جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى بولعاندىقتان, بۇل جۇمىستىڭ بارىسى ءجىتى باقىلاۋدا. جالپى, «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسىنىڭ العاشقى كەزەڭى – مامانداردى دايارلاۋ جانە جۇمىسقا ورنالاسۋىنا جاردەمدەسۋ بويىنشا جۇمىستار بيىل دا قارقىنىن باسەڭدەتپەي جالعاسىن تابادى. ناقتى ايتساق, 483 ادام باعدارلامانىڭ ءبىرىنشى باعىتىنا سايكەس دايارلىقتان وتەدى. ءتىپتى, بۇگىنگە دەيىن 269 ادامنىڭ 160 قايتا دايارلاۋدان, ال, 109 ادام بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ كۋرسىنان ءوتتى.
الما التىباەۆا,
جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ باستىعى
