استانادا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ VII قالالىق فورۋمى ءوتتى. ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋ باعىتىنداعى اشىق ديالوگ الاڭىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى مەن اكىمدىك وكىلدەرى 250-دەن اسا قوعامدىق بىرلەستىك مۇشەلەرىمەن كەزدەستى. القالى جيىندا استاناداعى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ تىنىس-تىرشىلىگى باياندالىپ قانا قويماي, ەڭ ۇزدىك 10 الەۋمەتتىك جوبا ماراپاتتالدى.
ەلوردالىق ۇيىمدارعا بەلسەندىلىك جەتىسپەيدى
«ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, بۇگىندە استانادا 2300-دەن اسا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم تىركەلگەن. الايدا ولاردىڭ ءجۇز شاقتىسى عانا بەلسەندى جۇمىس ىستەۋدە. وكىنىشتىسى, بىرلەستىكتەردىڭ كوبى مەملەكەتتىك قولداۋعا يە بولعان سوڭ جۇمىس قارقىنىن باسەڭدەتىپ, جوسپارلاعان ناتيجەنى كورسەتپەي جاتادى. زاڭ بويىنشا بۇل ءۇشىن جاۋاپقا تارتىلماسا دا, ۇكىمەت شىعىندارىن اقتامايتىنى انىق. سوندىقتان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ بەلسەندى بولعانى ءجون. ويتكەنى ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتوردى قارجىلاندىرۋعا بيىل 523 ميلليون تەڭگە بولىنگەن. ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ باستاماسىن قولداۋ جونىندەگى بۇل كورسەتكىش استانانىڭ رەسپۋبليكا بويىنشا 8-ورىندا تۇرعانىن ايعاقتايدى. قازىرگى كۇنى قالامىزدا ۇەۇ قاتىسۋىمەن 52 جوبا ىسكە اسىرىلىپ جاتىر» دەيدى استانا قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرلان كاناليموۆ.
ەڭ الدىمەن ول استانا قالاسى اكىمى اسەت يسەكەشەۆتىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن وقىپ بەردى. «ۇەۇ, ەڭ اۋەلى, ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىنا, ەلوردا وڭىرىندەگى كوپتەگەن الەۋمەتتىك ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە وزىندىك ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ەلباسىمىزدىڭ تاپسىرماسىمەن استانادا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جۇمىسىن قولداۋعا ەرەكشە كوڭىل بولىنۋدە. بۇگىنگى فورۋم ەلورداداعى ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى مەن مەملەكەت اراسىنداعى بايلانىستى جاقسارتاتىن ءتيىمدى ماسەلەلەر تالقىلاناتىن القالى ديالوگ الاڭى بولادى دەپ سەنەمىن. وسى جەردە ايتىلعان بارلىق ماسەلەلەر ءجىتى قارالىپ, ونى ىسكە اسىرۋ بويىنشا ناقتى تاپسىرمالار بەرىلەتىن بولادى» دەلىنگەن قالا اكىمىنىڭ قۇتتىقتاۋىندا.
قوعامدىق بىرلەستىكتەر ورتالىعى اشىلدى
فورۋم بارىسىندا بىرقاتار تۇيتكىلدى ماسەلەلەر كوتەرىلدى. اتاپ ايتقاندا, استانادا ۇەۇ-عا ارنالعان ورتالىق قۇرۋ تاقىرىبى جىل سايىن قوزعالاتىن. ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرلان كاناليموۆ اتالمىش ماسەلەنى اينالىپ وتپەدى.
– قالا اكىمىنىڭ تاپسىرماسىمەن بۇل جاڭا عيمارات شۇبار شاعىن اۋدانىندا ورنالاسادى. بۇگىندە 400 شارشى مەتر اۋداندى الىپ جاتقان ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار ءۇيىنىڭ عيماراتىن بەزەندىرۋ ءجۇرىپ جاتىر. بۇل مەكەمە ازاماتتىق باستامالاردىڭ ورتالىعى بولماق. ازىرگە جاڭا قونىسقا قاي بىرلەستىكتەر كوشىپ باراتىنى بەلگىسىز. بۇل ءتىزىم ۇەۇ كەڭەسىندە بەكىتىلمەك. سونىمەن بىرگە, جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اشىلعالى تۇرعان مەكەمە بازاسىندا جۇمىستىڭ ساپاسىن كوتەرىپ, جەكەلەگەن قىزمەتتەر بويىنشا كەڭەس بەرەتىن رەسۋرستىق ورتالىق اشۋ جوسپارلانعان, – دەيدى باسقارما باسشىسى.
الەۋمەتتىك ماڭىزدى جوبالار ءجارمەڭكەسىندە ۇسىنىلعان 30 باستامانىڭ ەڭ ۇزدىك دەگەن ون جوباسى انىقتالدى. قالا اكىمدىگى تاراپىنان وزىق سانالعان يدەيالار ەندى 25 قاراشادا وتەتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ رەسپۋبليكالىق فورۋمىندا تانىستىرىلادى. ماسەلەن, «استانا ۇەۇ فورۋمى» زاڭدى تۇلعالار بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى بايان احمەتجانوۆا:
– مەملەكەت بىزگە نە بەرەدى؟ ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ءبىز قانداي ۇلەس قوسا الامىز؟ ەكى جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن فورۋم ءومىردى جاقسارتۋدىڭ جولدارىن ايقىندايدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ءتۇرلى الەۋمەتتىك جوبالاردى قامتيدى, – دەي كەلە, قالالىق فورۋمعا قاتىسقان ءوز جوباسى تۋرالى ايتىپ بەردى.
ۇزدىكتەردىڭ قاتارىنا ەنگەن بايان احمەتجانوۆانىڭ جەتەكشىلىگىندەگى الەۋمەتتىك جوبا «ارداگەر» قوعامدىق بىرلەستىگىن جانداندىرۋدى كوزدەيدى. «سكانديناۆتىق ءجۇرىس – جارالار مەن سەمىزدىكتىڭ جاڭا پاناتسەياسى» اتالاتىن يدەيا ۇسىنىلعان. بۇل جوبا زەينەتكەرلەردىڭ فيزيكالىق بەلسەندىلىگىن كوتەرىپ, ولاردى قالانىڭ قوعامدىق ومىرىنە كەڭىنەن ارالاستىرۋدى كوزدەيدى.
«سكانديناۆتىق ءجۇرىس 1990 جىلدىڭ سوڭىندا تانىمال بولا باستادى. سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى جاس تالعامايدى, جاسىنا دا, جاسامىسىنا دا پايدالى. ءجۇرىس كەزىندە دەنەنىڭ 90 پايىز بۇلشىق ەتى ىسكە قوسىلىپ, شيراتىلادى, شىنىعادى. جۇرىسكە ارنالعان ارناۋلى تاياقشالارى ادەتتە اليۋمينيدەن, كومىرتەكتى پلاستيكتەن, كومپوزيالىق ماتەريالداردان جاسالادى. ارداگەرلەردى سكانديناۆتىق جۇرىسكە باۋلۋ ارقىلى ولاردىڭ «ادەمى قارتايۋىنا» جاعداي جاسايمىز» دەيدى جوبا جەتەكشىسى. سونىمەن بىرگە, ول ءار ادام زەينەتكە شىققاننان كەيىن ءوز قابىلەتتەرىن ەركىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك الاتىنىنا سەنىمدى. ياعني, پايدا بولعان دەمالىس ۋاقىتىن ءتيىمدى ۇيلەستىرۋ كەرەك. «بۇل كەزەكتە جوبامىز زەينەتكەرلەرگە قۇقىقتىق ءبىلىم, اقپاراتتىق تەحنولوگيا, پسيحولوگيا, شەت ءتىلى سەكىلدى قاجەتتى ساباقتاردى وقىتىپ قانا قويماي, ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋعا ارنالعان» دەيدى بايان تەمىرتاسقىزى.
جەتىمدىك كورسەتكىشى تومەندەپ كەلەدى
سونداي-اق, فورۋم بارىسىندا بالا قۇقىعىن قورعاۋ سەكىلدى قوعام ومىرىندەگى وزەكتى تاقىرىپتىڭ ءبىرىن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى زاعيپا باليەۆا تارقاتتى.
– بۇگىندە مەملەكەتىمىزدە بالالاردىڭ ومىرىنە الاڭداۋلى تىلەكشى جانداردىڭ كوپتىگى قۋانتادى. كىشكەنتايلاردىڭ جاعدايىنا بەي-جاي قارامايتىن سانالى كىسىلەر ءوز الدارىنا سابيلەرگە كومەكتەسۋ مىندەتىن قويىپ جاتىر. ەڭ باستىسى, قوعامنىڭ وسال تۇسىن ءدوپ تاۋىپ, ۇكىمەتكە جەتكىزگەنىمىز ابزال, – دەگەن زاعيپا باليەۆا فورۋمعا كەلۋشىلەردى 21-22 قاراشادا وتەتىن حالىقارالىق كونفەرەنتسياعا قاتىسۋعا شاقىردى.
دەپۋتات كەلتىرگەن رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, قازاقستاندا بەس جارىم ميلليون بالا بار. ەلىمىزدەگى جەتىمدىك كورسەتكىشى دە جىل سايىن ازايىپ كەلەدى ەكەن. ماسەلەن, اكە-شەشەنىڭ قامقورلىعىنان ايىرىلعان 29 مىڭ جەتىم بالانىڭ 21 مىڭىن قايىرىمدى جاندار اسىراپ العان. ءماجىلىس دەپۋتاتى رەسپۋبليكا حالقى قالعان سەگىز مىڭىن دا جاتسىنباي, باۋىرىنا باساتىنىنا ءۇمىت ءبىلدىردى.
– 2016 جىلدىڭ التى ايلىق قورىتىندىسى بالالار اراسىنداعى ءولىم-ءجىتىم 2905 ادامعا جەتكەنىن كورسەتتى. اۋرۋ-سىرقاۋلارعا بايلانىستى ومىرمەن قوشتاسقان بالاقايلاردىڭ سانى ەكى جارىم مىڭ بولسا, جول-كولىك وقيعاسى سالدارىنان 95 بالا قازا تاپقان. 78 بالا سۋعا باتىپ ولسە, 80 بالا ءوز-وزىنە قول جۇمساعان. بۇل – ءبىزدىڭ, ەرەسەكتەردىڭ كىناسى دەيدى. ءبىز بالانىڭ جانى قينالعانىن سەزۋىمىز كەرەك, ونىڭ ىشكى دۇنيەسىنە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك.
ماسەلەن, نورۆەگياداعى ستاتيستيكانى ۇلگى ەتكىم كەلەدى. 2015 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا نورۆەگيادا ءبىر دە ءبىر بالا جول اپاتىنا ۇشىراماعان. وسىنداي جەتىستىككە ءبىز جەتە المايمىز با؟ – دەدى زاعيپا باليەۆا.
ايتقانداي-اق, فورۋم سوڭىندا ماراپاتتاۋ ءراسىمى ءوتتى. توپتى جارعان جوبالار قاتارىندا قورشاعان ورتانى قورعاۋ, قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن دامىتۋ, كاسىپكەرلىك مەكتەبىن قالىپتاستىرۋ, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتارعا قولۇشىن بەرۋ, بوس جۇمىس ورىندارىن قالىپتاستىرۋ سەكىلدى ءتۇرلى يدەيالار اتالىپ ءوتتى.
ءمادينا جاقىپ
