بيبىگۇل جەكسەنباي: ميسسيام – ازاماتتاردىڭ ءۇنىن بيلىككە جەتكىزۋ
قاڭتارداعى سەنات سايلاۋىندا ۇلتتىق قۇرىلتاي توراعاسىنىڭ ورىنباسارى, بەلگىلى جۋرناليست, بىلىكتى مەديامەنەدجەر, «باس رەداكتورلار كلۋبى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى بيبىگۇل جەكسەنباي استانا قالاسىنان سەناتقا دەپۋتات بولىپ سايلانعانى ءمالىم. 30 جىلعا جۋىق جۋرناليستىك قىزمەتىندە ەلدىڭ, ەلوردانىڭ جاعدايىن ءبىر ادامداي بىلەتىن قازاقتىڭ مەملەكەتشىل قايراتكەر قىزىنىڭ بارلىق داۋىستىڭ 62,1 پايىزىنا يە بولۋى – زاڭدىلىق. وسىلايشا, جاڭا قازاقستاننىڭ ساياسي ساحناسىنا ۇلتتىق مەديانىڭ ءوز وكىلى, كاسىبي قوعامدىق ۇيىمنىڭ جەتەكشىسى, ازات ويلى, مەملەكەتشىل قايراتكەر شىقتى! بۇل – قازاق مەدياسى ءۇشىن ۇلكەن قۇرمەت, كەرەمەت مۇمكىندىك, دامۋدىڭ ءبىر بەلەسى دەپ قابىلدادىق.
مەديا سالاسىنداعى قوعامدىق بىرلەستىك جەتەكشىلەرى اراسىنان العاش رەت پارلامەنتتىڭ جوعارعى پالاتاسىنا دەپۋتات بولعان ارىپتەسىمىزدى جاڭا قىزمەتىمەن قۇتتىقتاپ, از-كەم سۇحباتتاسقان ەدىك. اشىق سۇحباتىمىزدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەفورمالارى, ەلوردانىڭ بۇگىنگى تاڭداعى وزەكتى ماسەلەلەرى, «ماسس-مەديا تۋرالى» زاڭ جوباسىنداعى تۇيتكىلدەر, «باس رەداكتورلار كلۋبى» تاۋەلسىز قوعامدىق ۇيىمىنىڭ ماقسات-مۇراتتارى كەڭىنەن قامتىلدى.
وڭىرلەردىڭ مۇددەسىن قورعايتىن ورگانعا اينالادى
– بيبىگۇل نۇرعاليقىزى, وتكەن جازدا پرەزيدەنتتىڭ ۇيعارىمىمەن ۇلتتىق قۇرىلتاي توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدىڭىز. ال بيىل 14 قاڭتاردا سايلاۋشىلاردىڭ اماناتى مەن سەنىمىن ارقالاپ, استانا قالاسىنان سەناتور بولىپ سايلاندىڭىز. جاڭا قىزمەتىڭىزگە تابىس, ساتتىلىك تىلەيمىز! بۇل مارتەبەلى قىزمەتىڭىز سىزگە قانداي جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەدى؟
– شىنىن ايتسام, ەلىمىزدەگى مەديا سالاسىنداعى قوعامدىق بىرلەستىكتەر تاراپىنان جوعارى سايلانبالى لاۋازىمعا قول جەتكىزۋىم, بىرىنشىدەن, ارىپتەستەرىمنىڭ قولداۋى, ەكىنشىدەن, باق-تارعا دەگەن قوعامنىڭ قولداۋى دەپ بىلەمىن. جاسىراتىنى جوق, بۇرىن سايلاۋعا كوبىنە-كوپ جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى, ءماسليحات دەپۋتاتتارى, اكىمدىكتەگىلەر ءتۇسىپ جاتاتىن. ال بۇگىنگى قوعامدىق بىرلەستىك وكىلدەرىنە دەگەن قولداۋ – بۇل ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قوعامنىڭ ءبىر كورسەتكىشى دەپ سانايمىن. ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندىسى رەتىندە زاڭ شىعارۋ ورگانىنا بارعاندا مەنىڭ الدىمدا ۇلكەن ءبىر ميسسيا تۇر. ول – قوعامىمىزدى, ەلىمىزدى دامىتۋ باعىتىنداعى جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ, قوعام بەلسەندىلەرىنىڭ ءۇنىنىڭ جوعارى بيلىككە ەستىلۋىنە بارىنشا مۇمكىندىك جاساۋ. ويتكەنى قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى ەشبىر جەردەن جالاقى الماسا دا, مەملەكەتتىك ۇيىمداردا تىركەلمەسە دە ەڭ وتكىر, تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى كوتەرىپ, بيلىكتىڭ الدىنا قويىپ, وڭ شەشىمىن شىعارۋعا اتسالىسىپ ءجۇر. ولار كوتەرگەن ماسەلە نەعۇرلىم كوپ شەشىلسە, ەلدەگى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە جول اشىلادى.
2022 جىلعى رەفەرەندۋمنىڭ ناتيجەسى, ەلىمىزدەگى ساياسي ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ باستاماسى وسى سەنات سايلاۋىنان-اق كورىندى دەپ ويلايمىن. بارلىق وڭىرلەردەن 2 دەپۋتاتتان سايلاندى. ماعان بەرىلگەن دەپۋتات مانداتى – ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك! ءوز داۋىستارى مەن سەنىمىن بىلدىرگەن استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ VII سايلانىم دەپۋتاتتارىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن. حالىقتىڭ ءۇمىتى مەن سەنىمىن اقتاپ, ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە, قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ارتۋىنا, قوعامدا وڭ وزگەرىستەر جاسالۋىنا بار ءبىلىم, تاجىريبەمدى جۇمساۋعا تىرىسامىن. وتىز جىلعا جۋىق جۋرناليستىك قىزمەتىمدە ەلىمىزدىڭ جاعدايىمەن ەتەنە تانىستىم دەسەم ارتىق ايتقاندىق بولماس. ونىڭ ۇستىنە, باس قالامىز – استانادا تۇرىپ جاتقانىما 20 جىل بولدى.
سەناتتىڭ جۇمىسىندا ۇلكەن وزگەرىستەر بولىپ جاتقانىنان دا حاباردارسىزدار. وڭىرلەرمەن, جەرگىلىكتى ماسليحاتتارمەن جۇمىس بارىنشا جاڭ-جاقتى, تەرەڭ, بەلسەندى جۇرگىزىلەدى. ياعني, حالىق پەن سەناتتىڭ اراسىنداعى بايلانىس تەرەڭدەيدى دەگەن ءسوز. سەناتورلار بۇقارانىڭ ماسەلەلەرىن تەرەڭ سەزىنىپ, ونىڭ تەز شەشىلۋىنە تىكەلەي اتسالىسامىز. بۇل ورايدا جوعارعى پالاتاداعى «ءوڭىر» دەپۋتاتتىق توبىنىڭ اياسىندا ايماقتاردا جيىندار, كەزدەسۋلەر, زاڭ جوبالارىن تالقىلاۋلار وتەدى. سەنات وڭىرلەردىڭ مۇددەسىن قورعايتىن ورگانعا اينالادى. ءوڭىر ماسەلەسى تەك ايماق ءۇشىن عانا ەمەس, بۇكىل ەلدىڭ ماسەلەسىنە اينالعانىن ءومىر كورسەتىپ وتىر. وڭىرلىك ماسەلە شەشىلمەي قازاقستاننىڭ وركەندەۋى مۇمكىن ەمەس.
– ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن ديالوگ الاڭى – ۇلتتىق قۇرىلتايداعى قىزمەتىڭىزدى دە سەناتورلىقپەن قاتار الىپ ءجۇرسىز. ول جەردە قوعاممەن كەرى بايلانىس قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟
– ۇلتتىق قۇرىلتاي توراعاسىنىڭ ورىنباسارى رەتىندە ماعان جۇرتتىڭ وي-پىكىرلەرى, ۇسىنىستارى كەلىپ ءتۇسىپ جاتىر. قازاقستاندىقتار قوعامداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ, وي-ۇسىنىستارىن e-gov پلاتفورماسىندا ارنايى اشىلعان e-Quriltay ءموبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى جولداۋدا. سونداي-اق «حابار» تەلەارناسىندا «قۇرىلتاي» اتتى ايىنا ەكى رەت تۇسىرىلەتىن ارنايى حابار شىعىپ جاتىر. ءوزىم جۇرگىزەتىن «قۇرىلتاي» دەگەن پودكاست باستالدى. پودكاستا قوعامدا تالقىلانىپ جۇرگەن وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا قۇرىلتاي مۇشەلەرى, بەلسەندى ازاماتتار وي-ۇسىنىستارىن اشىق جەتكىزەدى. بۇل قوعاممەن كەرى بايلانىستى نىعايتۋعا جانە تۇيتكىلدى ماسەلەلەرگە دەر كەزىندە ءتيىستى شەشىمدەر ۇسىنۋعا مۇمكىندىك تۋدىرادى. حالىق كوتەرگەن ماسەلەلەر, ايتىلعان ۇسىنىستار قالىس قالمايدى. ءوز باسىم ءاربىر ماڭىزدى دەگەن ماسەلەنىڭ زاڭدىق تۇرعىدان شەشىمىن تابۋى ءۇشىن دەپۋتاتتىق ساۋال ارقىلى دا جۇزەگە اسىرىلۋىنا شامام كەلگەنىنشە ۇلەس قوسامىن. جاقىندا الماتىداعى دوستىق ۇيىندە ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەلەرى مەن ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسۋگە قاتىستىم. جيىندا قاتىسۋشىلار ءوز پىكىرلەرىن ورتاعا سالىپ, جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ساياسي رەفورمالاردىڭ حالىق ومىرىنە اسەرىن, سايلاۋداعى ءوڭ وزگەرىستەر, ماجوريتارلىق سايلاۋ جۇيەسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋى, جاستار مەن ايەلدەر قاۋىمىنا كۆوتانىڭ ءبولىنۋى جانە جالپى سەناتتىڭ ءرولى مەن جۇمىسىنداعى جاڭا باعىتتار, قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وكىلدەرىنىڭ سەنات قۇرامىنا ءوتۋى تۋرالى كەڭىنەن ايتىلدى.
سۋدى ۇنەمدەۋ مادەنيەتىنە كوشۋىمىز كەرەك
– استانا قالاسىن دامىتۋ ماسەلەلەرى جونىندە كەڭەس وتكىزگەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قالا تەز ۇلكەيىپ كەلە جاتقاندىعىن, 300 گيگاكالوريدەن استام جىلۋ ەنەرگياسى تاپشىلىعىنان زارداپ شەگىپ وتىرعانىن مىسالعا كەلتىردى. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا, جىلۋ ماسەلەسى قالاي ءتيىمدى, وڭ شەشىلۋى كەرەك؟
– ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا تۇرمىس-تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ينجەنەرلىك جەلىلەرگە قاتىستى دا بىرقاتار ماسەلە شەشىلۋگە ءتيىس. ونىڭ ىشىندە جىلۋ, ەلەكتر قۋاتى جانە نوسەرلى كاناليزاتسيا ماسەلەلەرى. جىلۋمەن جابدىقتاۋ كاسىپورىندارى ازاماتتاردىڭ كەڭ اۋقىمىن قامتيتىن نەگىزگى قىزمەت كورسەتۋ سالاسى سانالادى. سوندىقتان ونىڭ جاعدايى قوعامنىڭ ءال-اۋقاتىن, الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى جانە جالپى ەل ەكونوميكاسىنىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن انىقتايدى. جىلۋمەن جابدىقتاۋ نارىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى ينۆەستيتسيا تارتۋ بولىپ وتىر. بۇل سالاعا ينۆەستيتسيا سالۋدىڭ بىرقاتار ارتىقشىلىقتارى بار, بىراق ول ءالى دە وتە تومەن دەڭگەيدە دەپ ويلايمىن. وتاندىق جىلۋمەن قامتاماسىز ەتۋ قالاي ۇيىمداستىرىلاتىنى, بۇل سالا ءجيى كەزدەسەتىن نەگىزگى پروبلەمالار, تاريفتەردى بەلگىلەۋدىڭ جاڭا ادىستەرى نە ءۇشىن قاجەت ەكەنى ءالى دە تولىق زەرتتەۋ مەن زەردەلەۋدى قاجەت ەتەدى. جىلۋمەن جابدىقتاۋ سەكتورىن تسيفرلاندىرۋ جانە اۆتوماتتاندىرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءپرينتسيپتى دە ماڭىزدى, باسىمدىقتى ينۆەستيتسيالاردى انىقتاۋ ءۇشىن بىزگە جىلۋمەن جابدىقتاۋ ينفراقۇرىلىمىنىڭ جاي-كۇيى, ىسىراپ دەڭگەيى, تۇتىنىلاتىن جىلۋ ەنەرگياسىنىڭ سانى مەن ساپاسى تۋرالى وبەكتيۆتى دەرەكتەر قاجەت. ەلورداداعى جىلۋ جەلىلەرى كەشەنىنىڭ تۇراقتى ءارى ساپالى جۇمىسىنا حالىقتىڭ سەنىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە وسى نىسانداردىڭ يەلەرى مەن تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەلەرىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن ساقتاي وتىرىپ, قالانى جىلۋمەن جابدىقتاۋ نارىعىن ءتيىمدى قالىپتاستىرۋ قاجەت. جىلۋ ەنەرگياسىنا تاريفتەردى بەلگىلەۋ كەزىندە جىلۋ مەن ەلەكتر ەنەرگياسى كومپانيالارى جانە تۇتىنۋشىلار توپتارى اراسىنداعى تاريفتەردەگى نەگىزسىز ايىرماشىلىقتاردان, ءتيىمسىز تاريفتىك تاسىلدەردەن بىرتە-بىرتە باس تارتۋ قاجەت.
– ەلوردا حالقىنىڭ سانى جىلدا ءوسىپ كەلەدى. بۇل جەردە ەڭ كۇردەلى, الاڭداتارلىق ماسەلەنىڭ ءبىرى – اۋىزسۋ. مەگاپوليستى الداعى ۋاقىتتا اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋدە ۇلكەن پروبلەمالار تۋىنداماي ما؟
– سۋ قالانىڭ عانا ەمەس, ەل دامۋىنىڭ دا نەگىزگى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى سانالادى. بولجامدارعا سايكەس, 2030 جىلعا قاراي ەلوردادا اۋىزسۋدى تۇتىنۋ جىلىنا 153 ميلليون تەكشە مەترگە دەيىن ارتادى. 2030 جىلعا قاراي تۇرعىن ءۇي 37,2 ملن شارشى مەتر بولادى دەپ كۇتىلۋدە ء(وسىم 16,5 ملن شارشى مەترگە ارتادى). 2030 جىلى قوعامدىق تۇرعىن-ءۇي قۇرىلىسىنىڭ اۋدانى 25 ملن شارشى مەترگە دەيىن وسەدى دەگەن بولجام بار. استانادا دەموگرافيالىق ءوسىمنىڭ قارقىنمەن ارتۋى, ىشكى كوشى-قون سالدارىنان تۇرعىندار سانىنىڭ كوبەيۋى, جاڭا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى مەن شاعىن وندىرىستەردىڭ ىسكە قوسىلۋى سۋ رەسۋرستارىنىڭ جىلدان جىلعا ازايۋىنا ءوز ىقپالىن تيگىزۋدە. سوندىقتان جاڭا سورعى, سۇزگى ستانسالارىن سالۋ مىندەتى كەزەك كۇتتىرمەيدى. الەمدىك سوڭعى تەحنولوگيالار مۇمكىندىگى نەگىزىندە, سۋدى ۇنەمدەۋ, ءتىپتى پايدالانعان سۋدى كوگالداندىرۋ باعىتىندا ەكىنشى مارتە پايدالانۋ تاسىلدەرىن ەلوردامىزدا قولدانىسقا ەنگىزۋ – جاقىن بولاشاقتاعى باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى. سونداي-اق استانالىقتارعا سۋ رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋ مەن سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ مىندەتى تۇر.
استانا بەنزيننەن باس تارتقان العاشقى قالا بولادى
– مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەرەكشە نازار اۋدارعان كۇردەلى ماسەلەنىڭ ءبىرى – كوشەلەردەگى كولىك كەپتەلىسى. پرەزيدەنت بۇل ماسەلە قالا تۇرعىندارىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزىپ وتىرعانىن اشىق ايتتى. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا, حالىق سانى وتە جىلدام ءوسىپ كەلە جاتقان الىپ مەگاپوليستە جول-كولىك ماسەلەسى قالاي شەشىلۋى كەرەك؟
– تۇرمىستىق دەڭگەيدەگى قالالىق كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ ماسەلەسى وتە قاراپايىم سيپاتتالعان: قالالاردا كولىكتەر تىم كوپ, ال جولدار جوق. جانە ولار ادەتتە كەڭەيمەيدى. جالپى, قالانىڭ كولىك ينفراقۇرىلىمى ءتورت نەگىزگى پروبلەمامەن سيپاتتالادى: بىرىنشىدەن, بۇل كولىك پاركىنىڭ جاعدايى, جىلجىمالى قۇرامنىڭ جانە ونىمەن بايلانىستى ينفراقۇرىلىمنىڭ توزۋ دەڭگەيى. ەكىنشىدەن, بۇل – ەلوردامىزداعى كولىك سانىنىڭ ارتۋى, قوزعالىستى ۇيىمداستىرۋداعى پروبلەمالار. ۇشىنشىدەن, بۇل كولىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە دەگەن كوزقاراس, وسى ماقساتتارعا بولىنەتىن قاراجات كولەمى. تورتىنشىدەن, جالپى كولىك سالاسىن دامىتۋ. كولىك «اقىلدى» بولۋى كەرەك. ياعني, ەڭ الدىمەن, قولدانىستاعى كولىك جۇيەسىن باسقارۋعا نەعۇرلىم ۇتىمدى, «اقىلدى» كوزقاراس قاجەت. جولاۋشىلار سانىن, كەپتەلىس اۋماعىن, الدىن الا مەزەت سايىن ەسەپتەپ, كەيبىر باعىتتار بويىنشا جوعارى جىلدامدىقتى, كەيبىر باعىتتار بويىنشا سيرەك ايالدامالار جۇيەسىن ەنگىزۋ, باستىسى, استانالىقتاردىڭ قوعامدىق كولىكتى پايدالانۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ كەرەك. بولاشاقتا اۆتوموبيلدەر ءتيىمسىز كولىككە اينالۋى كەرەك, ادامدار كوبىرەك قوعامدىق كولىكتى تاڭداۋى كەرەك. جاڭا تۇرعىن اۋدانداردا جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ, دەمالىس, ءبىلىم بەرۋ, دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنا دا نازار اۋدارىلىپ, قالالىقتاردىڭ جولدا ءجۇرۋىن ءبىرشاما ازايتۋعا بولادى.
– قازىر قالادا تۇرعىن ءۇيدىڭ كەزەگىندە تۇرعان ادامداردىڭ سانى 50 مىڭعا جۋىقتايدى. قالا باسشىلىعى كوپتەگەن باعدارلامالاردى ىسكە اسىرعانىمەن ماسەلە شەشىمىن تاپپاي وتىر. باسپاناسىز ادامدار ازايعاننىڭ ورنىنا كوبەيىپ بارادى. نەگە بۇلاي؟ ءسىز تۇرعىنداردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قانداي قولايلى, ءتيىمدى جولدارىن ۇسىنار ەدىڭىز؟
– سوڭعى 10 جىلدا استانا حالقىنىڭ سانى 59 پايىزعا ءوستى. قالادا تۇرعىن ءۇي جەتىمسىزدىگىمەن قاتار, بۇعان دەيىن ەڭ ۇلكەن ماسەلە ۇلەسكەرلەر پروبلەماسى بولاتىن. بيىل ۇلەسكەرلەردىڭ 90 پايىزىنىڭ دەرلىك ماسەلەسىن جەرگىلىكتى اكىمدىكتىڭ شەشكەنى ايان. قابىلدانعان شارالارعا جانە ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگىنىڭ تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرىنىڭ شەشىلۋىنە قاراماستان, تۇرعىن ۇيگە مۇقتاجداردىڭ كەزەگى تۇراقتى تۇردە ارتىپ كەلەدى. ەندىگى ماسەلە – الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردىڭ ماسەلەلەرىن بارىنشا قىسقا مەرزىمدە شەشۋ, جاستاردى تۇراقتى جۇمىسپەن قامتۋ ارقىلى, ارنايى مەملەكەتتىك تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ باعدارلامالارى شەڭبەرىندە جانە نەسيە پايىزىن تومەندەتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرا وتىرىپ شەشۋ قاجەت. ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمنىڭ بولماۋىنا بايلانىستى ونجىلدىقتا العاش رەت ەلدە تۇرعىن ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋ – مەگاپوليستەردىڭ دامۋىنىڭ شەكتەلۋى. نارىق قاتىسۋشىلارى بۇل ءتاسىل تۇرعىن ءۇي «الاڭدارى» باعاسىنىڭ جاڭا سەكىرۋىنە اكەلەدى دەگەن بولجام بار. سوندىقتان «اگلومەراتسيا تۋرالى» زاڭعا سايكەس, وڭىرلىك دەڭگەيدە اگلومەراتسيانىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن قالانىڭ جانە وعان جاقىن ورنالاسقان وبلىستىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ ءوزارا ءىس-قيمىلىنىڭ الاڭدارى رەتىندە جەرگىلىكتى اگلومەراتسيا كەڭەستەرى قۇرىلادى. ەلوردا اكىمدىگى قالا ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردىڭ ساۋلەت-قۇرىلىس ساياساتىن ازىرلەۋگە قاتىسىپ, استانانىڭ ءتيىمدى دامۋىنا مۇمكىندىك اشادى دەگەن سەنىم بار. استانا قالاسىنىڭ ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن جاساقتاۋعا, ەلوردالىقتار مەن قالا قوناقتارىنىڭ قالا سىرتىندا دەمالاتىن جاپپاي سپورتپەن اينالىساتىن اۋماقتار, سەرۋەن, مادەني دەمالىس ورىندارىن اشۋ دا ەسكەرىلۋى كەرەك.
– بيىل كلۋب مۇشەلەرى دە, قوعام دا قىزۋ تالقىلاعان ماسەلەنىڭ ءبىرى – باق تۋرالى زاڭنىڭ جاڭا جوباسى. جۋىردا ءبىر توپ ارىپتەسىمىز زاڭ جوباسىنداعى كەيبىر نورمالارعا قارسىلىق ءبىلدىرىپ, پرەزيدەنتكە اشىق حات جازدى. وسى جوبادا ءبىز ايتقان ماسەلەلەر تۇگەلدەي قامتىلدى ما, مۇنى قۇزىرلى مينيسترلىك ەسكەردى مە؟
– ءيا, ماسس-مەديا تۋرالى زاڭ جوباسىنىڭ قىزۋ تالقىلانىپ جاتقانىنا 1 جىلدان استى. ونىڭ سەبەبى دە تۇسىنىكتى. بۇل بولاشاقتا جۋرناليستەردىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتەتىن, قۇقىعىن قورعايتىن زاڭ بولۋى كەرەك. ارىپتەستەرىمىز وسىنى كۇتىپ وتىر. زاڭ جوباسىنىڭ باعىت-باعدارىمەن تانىسپىن, بىرنەشە جۇمىس توبىنا قاتىستىم. ءجۋرناليستىڭ مارتەبەسى دەگەن ماسەلە بىرنەشە جىلدان بەرى ايتىلىپ ءجۇر. مارتەبە دەگەن ءبىر عانا ءسوز, ال ونىڭ ار جاعىندا ناقتى قانداي كەپىلدىكتەر, مۇمكىندىكتەر بولاتىنى ماڭىزدى. مىسالى, «پرەسس-كارتا» دەگەن جاڭالىق ەنگىزىلگەن. مۇنى جاقتاۋشىلار دا, قارسىلار دا كوپ. ويتكەنى تىلشىلەردىڭ قۇقىقتارىن شەكتەۋ, اراسىنا جىك سالاتىنداي جاعدايلار ورىن الۋى مۇمكىن دەگەن دە ويلار ايتىلىپ جاتىر. ەسىڭىزدە بولسا, باس رەداكتورلار كلۋبىنىڭ وتىرىسىندا وسى زاڭ جوباسىن تالقىلاعاندا «پرەسس-كارتانى» ەنگىزۋدى تۇركيانىڭ تاجىريبەسىن مىسالعا الىپ, كلۋبتىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى دوعان يىلدىز ۇسىنىس ەتىپ ايتتى. نەگىزگى ماقساتى – جۋرناليستەردىڭ تەاتر, مۋزەي سياقتى حالىق كوپ باراتىن مادەني ورىندارعا ەركىن كىرىپ-شىعۋىنا, اقپارات الۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ. وسى «پرەسس-كارتا» جۋرناليستەردىڭ باسپانا الۋ ماسەلەسىنىڭ وڭ شەشىلۋىنە دە سەپتىگىن تيگىزەتىنى قاراستىرىلعان. ياعني, وعان يە بولعان جۋرناليست «وتباسى بانك» ارقىلى جەڭىلدىكپەن, تومەن پايىزدىق مولشەرلەمەمەن يپوتەكالىق نەسيەگە پاتەر الۋىنا مۇمكىندىك تۋادى. بۇل كارتا كەز كەلگەن جۋرناليسكە بەرىلمەيدى. كەم دەگەندە 3 جىل كاسىبى بويىنشا ەڭبەك ەتۋى ءتيىس. قازىر اي نەمەسە جىل سايىن جاستار جۇمىسىن ءجيى اۋىستىرادى. دەمەك, بۇل ارىپتەستەرىمىزدىڭ كاسىبي, ساپالى تۇرعىدان ءبىر جەردە جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن جاقسى جول دەپ سانايمىن. سونداي-اق «پرەسس-كارتا» جۋرناليستەرگە كەز كەلگەن جەرگە بارعاندا اۆتوكولىگىن قويۋىنا, قوعامدىق كولىكتە ەركىن ءجۇرىپ-تۇرۋىنا رۇقسات بەرۋى كەرەك. ارينە, وسى كارتانى كىم بەرەدى دەگەن ماسەلە تاعى بار. ول بارلىق باق-تىڭ, قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى ەنگەن, وسى سالانىڭ بەدەلدى, ابىرويلى ماماندارىنان قۇرىلعان ارنايى كوميسسيا بولۋى ءتيىس.
