ەلورداداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا «الاش» حالىقارالىق ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, بەلگىلى جازۋشى ءشاربانۋ بەيسەنوۆانىڭ «سۇيىنبيكە – ۇلى دالا ارۋى» اتتى كىتابىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى.
ءبىز بۇعان دەيىن قارىمدى قالامگەردىڭ ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تاعى ءبىر ارۋ – سۇزگە حانشايىم جايىندا جازعان «سۇزگەنىڭ سوڭعى كۇندەرى» اتتى حيكاياتىن تامسانىپ وقىعان ەدىك. ال جۇرتشىلىققا ۇسىنىلعان ايتۋلى ەڭبەكتە تۋعان حالقىنىڭ دەربەستىگى ءۇشىن باسىن ءبايگەگە تىككەن قايسار تۇلعا – ءسۇيىنبيكە حانىم جايلى تاعىلىمعا تولى تاريحي دەرەكتەر جيناقتالعان. جالپى, تۇركى جۇرتى ءسۇيسىنىپ ايتاتىن ءسۇيىنبيكە حانىم كىم؟ جاراتىلىسىنان اسىل تەكتى ارۋ كەشەگى XIV عا-سىرداعى التىن وردانىڭ ىقپالدى تۇلعاسى بولعان, ەل باستاعان كوسەم, ءسوز باستاعان شەشەن, ءباھادۇر باتىر ەدىگە ءبيدىڭ تىكەلەي ۇرپاعى سانالادى.
كەزدەسۋدە قالامگەر قازان حاندىعىنىڭ سوڭعى پاتشايىمى بولعان اسىل ارۋدىڭ ءومىرى مەن قيلى تاعدىرى جايىندا پاراساتتى وي ءوربىتتى. وسى باتىر اپالارىمىز جايىندا قالام تەربەۋگە تۇرتكى بولعان جاعدايلاردى اڭگىمەلەدى.
– ۇزاق جىلدار بويى «قازاقستان ايەلدەرى» دەگەن تانىمال جۋرنالدا قىزمەت اتقاردىم, – دەپ باستادى ءسوزىن جازۋشى. – سوندا جۇرگەندە مەنى ۇنەمى ءبىر وي ءجيى مازالايتىن ەدى. ءبىزدىڭ وتكەن تاريحىمىزدا ەلى ءۇشىن ەڭىرەگەن قانداي اپالارىمىز بولدى, ولاردى بۇگىنگى ۇرپاق بىلە مە, سولاردىڭ بەينەسى نە ءۇشىن قىمبات دەگەن ساۋالدار كوكەيىمدە جۇرەتىن. ەگەمەندىكتىڭ ەلەڭ-الاڭ جىلدارىندا جۋرنال ىشىنەن «ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان ارۋلار» اتالعان ايدار اشىپ, سوعان دەرەك ىزدەگەندە, الدىمەن سۇيىنبيكە حانىم جايىندا جازىلعان ماتەريالدارعا كوزىمىز ءتۇستى. قازان حاندىعىنىڭ سوڭعى پاتشايىمى بولعان, قاھارلى يۆان گروزنىيمەن سوعىسۋدان تايسالماعان باتىر ارۋ تۋرالى كولەمدى ماقالا بەردىك. ودان كەيىن سۇزگە حانىم جايىندا جازدىق. سودان بەرى سۇيىنبيكە حانىم تۋرالى كولەمدى دۇنيە جازعىم كەلىپ, ءبىراز تاريحي كىتاپتار مەن ارحيۆتەردى قوپارىپ, كوپتەگەن تىڭ دەرەكتەردى كەزدەستىردىم. بيىل تاۋەلسىزدىگىمىزگە شيرەك عاسىر مەن سۇيىنبيكە پاتشايىمنىڭ تۋعانىنا 500 جىل تولىپ وتىر. بۇل كىتاپ وسىنداي ايتۋلى داتالار قارساڭىندا جارىق كوردى. بارلىق دەرەكتەر مەن مالىمەتتەردى كىتاپقا سىيعىزۋعا تىرىستىق, – دەدى ءشاربانۋ قوناقبايقىزى.
قالامگەردىڭ ايتۋىنشا, وسى كىتاپقا قاجەتتى تاريحي دەرەكتەر جيناۋ بارىسىندا بەلگىلى اقىن جانات اسكەربەكقىزى ەكەۋى قازان قالاسىنا ادەيى بارىپ, ونداعى ۇلت زيالىلارىمەن جۇزدەسىپ, كىتاپحانالارداعى كونە كىتاپتارمەن تانىسىپ, كوپتەگەن تىڭ ماعلۇماتتار الىپ قايتقان. ايتا كەتەيىك, كورنەكتى ەڭبەك «فوليانت» باسپاسىنان «ۇلى دالا ارۋلارى» اتتى العاشقى سەرياسىمەن جارىق كوردى. كىتاپ ەكى بولىمنەن تۇرادى. العاشقىسىندا سۇيىنبيكە حانىم تۋرالى ايتىلسا, كەلەسى بولىمدە سۇزگە ارۋ جايىندا پاراساتتى وي قوزعالادى.
جازۋشىنىڭ وقىرمانعا جول تارتقان جاڭا تۋىندىسى تاريحىمىزدا كوپ ايتىلا بەرمەيتىن ەرجۇرەك, اسىل اپالارىمىزدىڭ ءومىرى مەن كۇرەسكەرلىك جولى پايىمدى پىكىرلەرگە نەگىزدەلگەن شىنايى دۇنيە دەپ ايتۋعا بولادى.
ازامات ەسەنجول
