ەلوردادا وسىدان ءتورت جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى − ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن «ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى ءوتتى. دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعان ايتۋلى ءىس-شاراعا 115 مەملەكەت پەن 22 حالىقارالىق ۇيىم قاتىسىپ, ونى 4 ملن ادام تاماشالادى. باس-اياعى 3 ايعا جالعاسقان حالىقارالىق ءىس-شارا ەلىمىزدىڭ ءوندىرىسى مەن عىلىمي بازاسىن تەحنولوگيالىق جاڭعىرتۋعا جانە ەكونوميكانى ارتاراپتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەردى. عالىمدار مەن مامانداردىڭ جاھاندىق قارىم-قاتىناس الاڭىنا اينالىپ قانا قويماي, ءىس جۇزىندەگى جانە عىلىمداعى زەرتتەۋلەردىڭ رەۆوليۋتسيالىق قارقىندى قادامى بولدى.
«ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسى «بولاشاق ەنەرگياسى», الەمدىك قاۋىمداستىقتى تولعاندىراتىن ەنەرگيانىڭ بالامالى كوزدەرى سەكىلدى ەڭ وزەكتى تاقىرىپقا ارنالدى. كورمە كەشەنىنىڭ جالپى الاڭى 174 گەكتاردى قامتىدى. ونىڭ ىشىندە 25 گەكتار تىكەلەي كورمە ايماعىنا بولىنگەن, وعان قازاقستاننىڭ ۇلتتىق پاۆيلونى, حالىقارالىق, تاقىرىپتىق جانە كورپوراتيۆتىك پاۆيلونى كىردى. الاڭدا 350 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن 15 نىسان ورنالاسقان.
ەكسپو كورمەسى ارقىلى ەلىمىزدە ىسكەرلىك ەكوجۇيە قالىپتاستى. بۇگىندە ەكسپو اۋماعى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى, حالىقارالىق جاسىل تەحنولوگيالار جانە ينۆەستيتسيالىق جوبالار ورتالىعى, «Astana Hub» IT-ستارتاپتار حالىقارالىق تەحنوپاركى جانە Astana IT University سياقتى يننوۆاتسيالىق جوبالار شوعىرلانعان ەلوردانىڭ ىسكەرلىك ورتالىعىنا اينالدى. ەكسپو كەشەنى – عىلىم, اقپاراتتىق تەحنولوگيا مەن ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ ورتالىعى بولسا, Nur alem بولاشاق ەنەرگياسى مۇراجايى جانە كونگرەسس ورتالىعى ماڭىزدى عىلىمي جانە مادەني مۇرا بولىپ, سوڭعى 4 جىل ىشىندە ەل مەن ەلوردا حالقى ءۇشىن ەڭ جارقىن جانە ماڭىزدى ءىس-شارالار وتەتىن ورىن رەتىندە قالىپتاستى.
قازىر Nur alem – ادامدار ەڭ كوپ باراتىن تۋريستىك نىساننىڭ ءبىرى. ودان قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى زاماناۋي جاڭا تەحنولوگيالار تۋرالى تىڭ اقپارات الادى. سونىمەن قاتار ول 2017 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ەرەكشە قورعالاتىن مەملەكەتتىك ساۋلەت نىسانى بولىپ تانىلدى. Nur alem نىسانى – ديامەترى 80 مەتر جانە بيىكتىگى 100 مەتر بولاتىن شار ءپىشىندى الەمدەگى بىرەگەي عيمارات. مۇراجايدىڭ مەتالل كونسترۋكتسياسىنىڭ سالماعى – 13 مىڭ توننا. بۇل ايگىلى ەيفەل مۇناراسىنان ەكى ەسە كوپ. عيماراتتىڭ اۋدانى بەس فۋتبول الاڭىنا تەڭ. ءار اينەكتىڭ وزىندىك قۇرىلىمى بار جانە سالماعى 800 كەلىگە دەيىن تارتادى.
– مۋزەي اشىلعاننان باستاپ اپتا سايىن بىزگە ەكى مىڭنان استام ادام كەلەدى. Cونداي-اق ەلىمىزگە رەسمي ساپارمەن كەلگەن مارتەبەلى قوناقتار دا مۋزەيگە ات باسىن بۇرماي كەتپەيدى. نەگىزى, بىزدە جۇمىس ىستەيتىن ەكسكۋرسوۆودتاردىڭ ورتاشا جاسى – 25. ولار قازاقشا, ورىسشا, اعىلشىنشا ەمىن-ەركىن سويلەيدى. قىتاي, تۇرىك تىلدەرىن دە مەڭگەرگەن. مۋزەيگە كىرۋ بيلەتىنىڭ قۇنى دا قولجەتىمدى, بار بولعانى – 1500 تەڭگە. زەينەتكەرلەر مەن وقۋشىلارعا – 500 تەڭگە, ستۋدەنتتەرگە – 800 تەڭگە. ال بارلىق توپتاعى مۇگەدەك ازاماتتار, كوپبالالى انالار, جەتىم بالالار جانە التى جاسقا دەيىنگى بالدىرعاندار تەگىن كىرەدى, – دەيدى QazەكسپوCongress ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى گۇلجان سەرگەباەۆا.
كورمە ورتالىعىنا اينالدى
ورتالىق اۋماعىندا «تسيفرلى ۇكىمەتتىڭ» كەڭسەسى جاسالىپ جاتىر. جاڭا كەڭسەنى جىل سوڭىنا دەيىن ىسكە قوسۋ جوسپارلانعان. بۇگىندە عيماراتتاردىڭ 98 پايىزى پايدالانىلادى. مۇندا ءار سالاداعى ءتۇرلى اۋقىمدى ءىس-شارالار دا ءوتىپ كەلەدى. ماسەلەن, جىل اياعىنا دەيىن ەكسپو-دا 15 كورمە ۇيىمداستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. كونگرەسس ورتالىعىندا دا قوسىمشا ون ءۇش جيىن وتەدى. ۇلتتىق كومپانيا ساۋدا ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ بويىنشا دا جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتىر. ونىڭ اياسىندا 4 ترانسشەكارالىق حاب قۇرۋ كوزدەلگەن. ۇلتتىق كومپانيانىڭ اكتيۆىندە ەكى 102 ورىندىق نەگىزگى زالى بار كونگرەسس ورتالىعى جانە كوپفۋنكتسيونالدى الاڭ ءارى ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى كورمە ورتالىعى – ەكسپو حالىقارالىق كورمە ورتالىعى بار.
«2018 جىلدان باستاپ مۇراجايدا ەلىمىزدىڭ بارلىق ءوڭىرىنىڭ قاتىسۋىمەن 150-دەن استام ويىن-ساۋىق جانە ءبىلىم بەرۋ ءىس-شاراسى ءوتىپ, ودان بولەك 500-دەن استام Kids&Students Future Energy اشىق ساباعى ۇيىمداستىرىلدى. كورمەدەن كەيىنگى كەزەڭدە Nur alem-گە 800 مىڭنان استام ادام كەلدى. شەتەلدىك تۋريستەردىڭ باسىم بولىگى تمد ەلدەرى, قىتاي, اقش, گەرمانيا, يتاليا, ءۇندىستان جانە تاعى باسقا ەلدەن كەلدى» دەيدى «QazەكسپوCongress» ۇلتتىق كومپانياسى» اق باسقارما توراعاسى اللەن ءشايجۇنىسوۆ.
سونىمەن قاتار ەكسپو شاعىن قالاشىعىندا حالىقارالىق كورمە ورتالىعى بار. ول «استانا ەكسپو-2017» كورمەسى قويما بولعان ەكەن. كەيىن قويمانى ءتيىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا كورمە ورتالىعىن اشۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان.
«بۇل ورتالىقتا كىشىگىرىم عانا ەمەس, كەڭ اۋقىمدى حالىقارالىق دەڭگەيدەگى كورمەلەردى دە ۇيىمداستىرۋ مۇمكىندىگى بار. مۇنداي كورمە ورتالىعى قازان قالاسىندا بار. ال تاشكەنتتە ەندى سالىنىپ جاتىر, بىراق ونىڭ فورماتى باسقا. كورمە ورتالىعىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – كەڭدىگى. ياعني كەز كەلگەن فورماتتاعى شارانى ۇيىمداستىرۋعا ىڭعايلى. مىسالى, قازىر Automechanika Astana 2021 اتتى حالىقارالىق اۆتوموبيلدەر كورمەسى ءوتىپ جاتىر» دەدى QazەكسپوCongress ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ توراعاسى.
كورمە ورتالىعىنىڭ جالپى اۋماعى – 13 مىڭ شارتى مەتر. بىلتىر قىركۇيەك ايىندا اشىلعانىمەن, پاندەميالىق احۋالعا بايلانىستى وسى ۋاقىتقا دەيىن بىردە-ءبىر ءىس-شارا بولماعان. ال الداعى ۋاقىتتا ULTTYQ ÒNIM, KIOSH-2021, IndustryWeek سىندى ءىرى حالىقارالىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. سونداي-اق Smart City Nur-Sultan اقىلدى قالالاردىڭ حالىقارالىق IT-كونگرەسىن وتكىزۋ جوسپاردا بار.
دۋبايعا نە دايىندادى؟
«ەكسپو-2017 Astana» كورمەسىندە قازاقستان دۋبايعا حالىقارالىق كورمەلەر بيۋروسىنىڭ تۋىن تابىس ەتكەن بولاتىن. بيىل ەلىمىز 2021 جىلعى 1 قازاننان 2022 جىلعى 31 ناۋرىزعا دەيىن دۋبايدا وتەتىن دۇنيەجۇزىلىك ەكسپو كورمەسىنە قاتىسادى.
دۋبايداعى ەكسپو-2020 كورمەسى بىلتىر 1 قازاندا وتكىزىلۋ كەرەك ەدى. الايدا الەمدەگى ەپيدەميالىق جاعدايعا بايلانىستى كورمە ءبىر جىل كەيىنگە قالدىرىلدى. 1 قازاندا باستالعان كورمە التى ايعا سوزىلىپ, كەلەر جىلدىڭ 31 ناۋرىزىندا اياقتالادى. بيىلعى تاقىرىبى – «اقىل-ويدى بىرىكتىرىپ, بولاشاقتى قۇرۋ». ونىڭ ءۇش ءمانى بار: مۇمكىندىك, ۇتقىرلىق, تۇراقتىلىق. ال 2017 جىلى ەلىمىزدە وتكەن كورمە – حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمە (نەمەسە قىسقامەرزىمدى كورمە) بولعاندىقتان, ءۇش ايعا جوسپارلاندى.
كورمەدەگى قازاقستان پاۆيلونىنىڭ قانداي ەكەنىن «QazەكسپوCongress» ۇلتتىق كومپانياسى» باسقارما توراعاسى اللەن شايجۇنىسوۆ ايتتى.
«ءبىزدىڭ پاۆيلوندى قۇرىلىس الەمىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىمال شۆەيتساريالىق كومپانيا سالدى. «نەگە وتاندىق كومپانيا ەمەس؟» دەگەن سۇراققا كەلسەك, الدىمەن قۇرىلىس الاڭى شەتەلدىكى, ەكىنشىدەن كەشەن جينالمالى بولادى, ياعني ونى ەلگە اكەلۋ مۇمكىندىگى بار» دەدى ول.
قازاقستاندىق پاۆيلون ءتورت ايماقتان تۇرادى. ول – كيەلى مەكەندەر كارتاسى, مادەني مۇرا, تابيعي بايلىقتار جانە بيوساندىق. ءبىزدىڭ پاۆيلونعا كەلۋشىلەرگە الدىمەن ەلىمىزدىڭ شىعۋ تاريحىن باياندايتىن «شەجىرە» اتتى 6 مينۋتتىق تانىمدىق بەينەجازبا ۇسىنىلادى. سونىمەن قاتار, كورمەدە نۇر-سۇلتان قالاسى جاس بولعانىمەن ينۆەستورلاردى تارتۋ جاعىنان الەم قالالارىنان كەم ەمەس ەكىنى كورسەتىلۋدە. پاۆيلوننىڭ جالپى اۋماعى – 3 400 شارشى مەتر. الدىن الا بولجام بويىنشا قازاقستاننىڭ كورمە پاۆيلونىن 1 ملن حالىق كەلىپ كورەدى دەپ جوسپارلانعان.
«قازاقستان – ۇلى دالا ەلى» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى ايماقتا رەسپۋبليكانىڭ بىرەگەي تابيعاتى, كيەلى جەرلەرى مەن مادەني مۇرالارى كورسەتىلەدى. ال ەكىنشى ايماق نۇر-سۇلتان قالاسى مەن وڭىرلەرگە ارنالعان. ءۇشىنشى ايماقتا (Future road) ەلىمىزدىڭ بارلىق الدىڭعى قاتارلى جەتىستىكتەرى پاش ەتىلەدى. QazەكسپوCongress وكىلدەرى اتاپ وتكەندەي, ۇشىنشى ايماقتا بەينە كورسەتىلەدى. كەلۋشىلەردى قىزىقتىرۋ ءۇشىن ارنايى ينتەراكتيۆتى ويىندار ۇيىمداستىرىلعان. ءتورتىنشى ايماق – Final show. بۇل جوبالاردىڭ بارلىعى كورمەنىڭ تاقىرىبىنا سايكەس: ياعني اقىل-ويدى قالىپتاستىرا وتىرىپ, ادام مەن جاساندى ينتەللەكت اراسىنداعى سيمبيوز كورسەتىلەدى» دەدى «QazەكسپوCongress» ۇلتتىق كومپانياسى» باسقارما توراعاسى ا.ءشايجۇنىسوۆ.
