ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى جانە قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى ساكەن سەيفۋلليننىڭ تۋعانىنا 125 جىل تولۋىنا ارنالعان «ساكەن سەيفۋللين: تۇلعا جانە ۋاقىت» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى. جيىنعا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپارباەۆ قاتىستى.
بيىل – حالقىمىزدىڭ ءۇش بايتەرەگى – ساكەن, ءىلياس, بەيىمبەت اتالارىمىزدىڭ مەرەيتويى. العاشقى توي تۇلعالاردىڭ كىندىك قانى تامعان تۋعان جەرىنەن باستاۋ الىپ, ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىندە ۇلاسۋدا. ەلورداداعى باس جوعارى وقۋ ورنىندا وتكەن كونفەرەنتسيا سونىڭ ءبىر جالعاسى دەۋگە بولادى.
ساكەندى كوپ قازاق داۋىلپاز اقىن دەپ بىلەدى. ال ونىڭ قايراتكەرلىك قىرى كوپ ايتىلمايدى. شىن مانىندە, ارداقتى ازامات قامشىنىڭ سابىنداي از عۇمىرىندا تۋعان حالقىنىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن وراسان ەڭبەك ەتىپ, ۇلكەن ءىز قالدىردى.
جيىندى جۇرگىزگەن ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ ونىڭ ءومىرى مەن قايراتكەرلىگى جايىندا ءسوز قوزعاي كەلىپ: «ساكەن سەيفۋللين – قازاق ەلىنىڭ تاعدىرى سىنعا تۇسكەن ساتتە قايراتكەرلىگىن كورسەتكەن تۇلعا. وتكەن عاسىردىڭ 20-جىلدارىنىڭ باسىندا حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولىپ, ەلىمىزدەگى كوپ سالانىڭ دامۋىنا ايرىقشا ەڭبەك ءسىڭىردى» دەدى.
كونفەرەنتسيانى رەسمي اشقان ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپارباەۆ ءوز سوزىندە بىلتىر وتكەن الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعى مەن حالقىمىزدىڭ ارداقتى ءۇش پەرزەنتى – ساكەن, ءىلياس, بەيىمبەتتىڭ شىعارماشىلىعى مەن تارتىسقا تولى تاعدىرلارىنا توقتالىپ, پاراساتتى وي ءوربىتتى.
– تاۋەلسىزدىك, مەملەكەتشىلدىك دەگەن ۇعىمدار – ءبىر-بىرىمەن جالعاسىپ جاتقان ۇلاعاتتى سوزدەر. بۇل تۇرعىدان العاندا, ساكەن سەيفۋلليننىڭ ورنى بولەك. سوناۋ قيىن-قىستاۋ جىلدارى ول كىسىگە قازاق مەملەكەتىن باسقارۋ وڭاي بولعان جوق. اسىل ازامات ورتالىقتاندىرىلعان بيلىكتىڭ وكتەمدىگىنە قاراماي, تەرەڭ اقىل-پاراساتىنىڭ, كەمەل بىلىمدىلىگىنىڭ, العىرلىعىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىنە ىقپالىن تيگىزدى. اسىرەسە, ەل ىشىندەگى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە باسا دەن قويىپ, مادەنيەت پەن ادەبيەتكە جاناشىر بولدى, – دەدى ب.ساپارباەۆ.
جيىن بارىسىندا حالىقارالىق تۇركى مادەنيەتى مەن ونەرىن بىرلەسىپ دامىتۋ ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى دۇيسەن قاسەيىنوۆ كورنەكتى قايراتكەر تۋرالى تولىمدى وي ايتىپ, «ءۇش ارىس: ساكەن, ءىلياس, بەيىمبەت» اتتى جاڭا كىتاپتىڭ تانىستىرىلىمىن جاسادى.
قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت قابىرعالى قالامگەردىڭ 20-عاسىر باسىنداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى عانا ەمەس, ءسوز ونەرىنە قۇبىلىس بولىپ كەلگەندىگىن ايتتى.
– ساكەن حالىقتىڭ جۇرەگىنەن جول تاپقان قاداۋ-قاداۋ تۋىندىلارىمەن ادەبيەتىمىزدىڭ كوش باسىنان ورىن الىپ وتىر. ونىڭ قازاق اۋىز ادەبيەتىنەن جازعان زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءالى وقىتىلادى. زاتاەۆيچتىڭ «قازاقتىڭ 1000 ءانى» جيناعىنا دا اقىننىڭ قوسقان ۇلەسى زور. ساكەن اعامىز ومىردە جان-جاقتى ادام بولعان. ءيمانجۇسىپتى قىزىلورداعا الدىرتىپ, ءبىر كۇن بويى ءانىن تىڭداپ, سىرلاسقان ەكەن. ابىكەن حاسەنوۆتى تاۋىپ الىپ, كۇي تارتقىزىپ, ونىڭ ءبىر كۇيىن «مىناۋ سايدالى سارى توقانىڭ كۇيى دەپ ايتتى» دەگەن اڭگىمە دە بار. ءبىر سوزبەن ايتقاندا, ساكەننىڭ ەسىمى ەشقاشان ەل ەسىنەن وشپەيدى, – دەدى.
سونداي-اق كونفەرەنتسيادا باسقا دا عالىمدارمەن بىرگە شەت مەملەكەتتەردەن كەلگەن قوناقتار ساكەن سەيفۋلليننىڭ ساياسي-قوعامدىق قىزمەتى, عىلىمي جانە جازۋشىلىق ەڭبەگى, شىعارماشىلىق تۇلعاسى تۋرالى بايىپتى باياندامالار وقىدى.
فاريدا كاريموۆا
