ەركىن شاجاۇلىنىڭ كوپتەگەن عىلىمي ۇسىنىستارى جەر كودەكسىنىڭ نورمالارىندا كورىنىس تاۋىپ, ەلىمىزدە جەر نارىعىن قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر. عىلىمي زەرتتەۋلەرىنىڭ تاقىرىبى سول ۋاقىتتاعى قوعامنىڭ اسا وزەكتى ماسەلەسى – جەرگە دەگەن جەكەمەنشىك قۇقىق پەن اگرارلىق كاسىپكەرلىك قىزمەتتى قۇقىقتىق جاعىنان قامتاماسىز ەتۋگە ارنالدى. ديسسەرتاتسيالىق جۇمىسى مەملەكەتتىك تىلدە جازىلعان العاشقى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستاردىڭ ءبىرى بولدى. ول العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ەلىمىزدىڭ اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن جەكەشەلەندىرۋدىڭ قۇقىقتىق نەگىزدەرىن زەردەلەپ, ونىڭ قاجەتتىلىگىن دالەلدەي ءبىلدى.
ەركىن 1979 جىلى اقتوبە وبلىسىنىڭ مۇعالجار اۋدانىنا قاراستى «جاڭا جول» ورتا مەكتەبىن ۇزدىك ءبىتىرىپ, رەسەيدىڭ كۋيبىشەۆ قالاسىنداعى مەديتسينالىق ينستيتۋتىنا تۇسەدى. بالا كەزدەگى ارمانى زاڭ سالاسىندا قىزمەت ەتۋ بولعاندىقتان, ءبىرىنشى كۋرستى اياقتاماستان, ەلگە ورالادى. ارتىنشا اسكەر قاتارىنا شاقىرىلادى. اسكەردەگى قىزمەتىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلگەن سوڭ, س.كيروۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىنە قاتارىنان بەس جىل بويى قۇجات تاپسىرادى. ەمتيحانداردان سۇرىنبەي وتكەنمەن, كونكۋرستان ءوتۋى وڭاي بولعان جوق. ويتكەنى ول ۋاقىتتا زاڭ فاكۋلتەتىنە ءتۇسۋ ءۇشىن تالاپكەردىڭ مىندەتتى تۇردە ەڭبەك ءوتىلى بولۋى كەرەك دەگەن تالاپ بار ەدى. العان بەتىنەن قايتپاعان قايسار جاس اۋەلى ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى ءبىر جىلدىق دايىندىق كۋرسىنا ءتۇسىپ, ونى ۇزدىك اياقتاعان سوڭ, جوعارىدا اتالعان زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى قاتارىنا قابىلدانادى. تالاپكەردىڭ وسى قايسارلىعى ونى كەلەشەكتە عالىم, العىر باسشى جانە ادىلەتتى جاقتاۋشى قوعام قايراتكەرى دارەجەسىنە جەتكىزدى دەسەك ەش قاتەلەسپەيمىز. ءسويتىپ 1985 جىلى كيروۆ (قازىرگى ءال-فارابي) اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ زاڭ فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ, ونى 1990 جىلى ۇزدىك بىتىرەدى.
زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور ەركىن ءدۇسىپوۆتىڭ عالىم ءارى تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى ەل ەگەمەندىگىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. ۋنيۆەرسيتەتتى ۇزدىك بىتىرگەن تۇلەكتى جاس مامان رەتىندە وسى جىلى «ازاماتتىق قۇقىق» كافەدراسىنا قىزمەتكە قالدىرادى. ەگەمەندىكتىڭ سامالى سەزىلە باستاعان تۇستا فاكۋلتەتتە جاڭادان قازاق توپتارى اشىلا باستاعان ەدى. ەندى عانا اشىلعان العاشقى قازاق توپتارىنا انا تىلىندە ءدارىس وقۋ باقىتى ءبىزدىڭ ەرەكەڭە بۇيىردى. وقۋلىق پەن وقۋ قۇرالدارىن قۇراستىرۋشى تۇڭعىش وقىتۋشىلار لەگىنەن بولدى جانە ونىڭ عىلىمعا دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگى وسى قارا شاڭىراقتان باستاۋ الدى.
وتاندىق قۇقىقتىق وي-سانانىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرۋعا زور ىقپال ەتكەن قازاقستاندىق زاڭ عىلىمدارىنىڭ ساردارلارى – س.زيمانوۆ, ع.ساپارعاليەۆ, م.بايماحانوۆ, ۆ.كيم, ە.قايىرجانوۆ, ق.بەگاليەۆ, س.بايسالوۆ, س.سارتاەۆ, گ.باسين, ع.تولەۋعاليەۆ جانە باسقا دا سول كەزەڭدە ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا قىزمەت ەتكەن عالىمدار ەركىن شاجاۇلىنىڭ زاڭگەر بولىپ قالىپتاسۋ جولىنداعى اداستىرماس تەمىرقازىعىنا اينالدى. ۇستازدارىنىڭ كوپ قىرلى عىلىمي جۇمىستارى, كەز كەلگەن اۋديتوريادا ىركىلمەي سويلەي بىلەتىن قابىلەتى, ونەگەلى داعدىلارى ەرەكەڭنىڭ كەيىنگى ءومىر-تاعدىرىنىڭ قالىپتاسۋىنا تىكەلەي اسەر ەتكەنى انىق.
1992 جىلى ەركىن شاجاۇلى زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ كەشكى-سىرتتاي ءبولىمى دەكانىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالدى. باسشىلىق قىزمەتتى ۇستازدىق-عىلىمي جولمەن بىردەي الىپ ءجۇردى. قازاق تىلىندە 2002 جىلى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ زاڭ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, اكادەميك ءابدىماناپ بەكتۇرعانوۆتىڭ عىلىمي جەتەكشىلىگىمەن «جەرگە جەكە مەنشىك قۇقىعىنىڭ نەگىزدەرى» تاقىرىبىندا كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن ءساتتى قورعادى. سونىمەن بىرگە قازاق ۇلتتىق ەنتسيكلوپەدياسىندا قۇقىقتانۋ ءبولىمىنىڭ عىلىمي كەڭەسشىلەرى قاتارىنا ەندى. 2002 جىلى مادەنيەت, اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرماسىمەن قازاق ءتىلى تەرميندەرىنىڭ سالالىق عىلىمي سوزدىكتەرىنىڭ اۆتورلار ۇجىمىنىڭ قاتارىندا بەلسەندى ەڭبەك اتقاردى. اتالعان مينيسترلىكتىڭ تاپسىرماسىمەن قازاقشا-ورىسشا تەرمينولوگيالىق سوزدىكتىڭ اۆتورلارى مۇشەلەرىنىڭ قاتارىنا ەندى.
2002 جىلى اۋەلى م.ح.دۋلاتي اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ زاڭ فاكۋلتەتىندە كافەدرا مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىنەن باستاپ, كەيىن اتالعان ۋنيۆەرسيتەتتىڭ زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى قىزمەتىنە دەيىن جوعارىلادى. دەكان قىزمەتىندە ءجۇرىپ فاكۋلتەتتىڭ عىلىمي الەۋەتىن كوتەردى. ەرەكەڭنىڭ باستاماسىمەن ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا ساتىلارى بويىنشا ماماندار دايارلانا باستادى. عىلىمي جولداعى ەسەلى ەڭبەگى ەلەنىپ, 2007 جىلى دوتسەنت عىلىمي اتاعىنا يە بولدى.
ەركىن شاجاۇلى 2008 جىلى شىلدە ايىندا ءىلياس جانسۇگىروۆ اتىنداعى جەتىسۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە جالپى جانە ەكونوميكالىق-وندىرىستىك ىستەر جونىندەگى پرورەكتور قىزمەتىنە تاعايىندالدى. ەرەكەڭنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى وسى تۇستا ەرەكشە بايقالدى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ماتەريالدىق بازاسى كەڭەيىپ, جاڭادان ستۋدەنتتەرگە ارناپ جاتاقحانالار سالىندى. وسى جىلدارى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جوعارى وقۋ ورىندار اراسىنداعى ءبىلىم مەن عىلىم سالاسىنداعى رەيتينگىسىندەگى كورسەتكىشتەرى جوعارىلايدى.
كەيىپكەرىمىز باسشىلىق قىزمەتتە جۇرسە دە, ستۋدەنتتەرگە ءدارىس وقىپ, ولاردىڭ عىلىمي جۇمىستارىنا جەتەكشىلىك ەتۋمەن قاتار, ءوزى دە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اگرارلىق كاسىپكەرلىكتى قۇقىقتىق قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى» تاقىرىبىنداعى دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىن جەمىستى قورعاپ شىعادى. ءبىلىم مەن عىلىمدى قاتار ۇشتاستىرعان ەرەكەڭ «جوو-نىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» گرانتىنا يە بولدى. بۇگىنگى تاڭدا ونىڭ جەتەكشىلىگىمەن 70-ءتىڭ ۇستىندە زاڭ عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى, 5 شاكىرتى PhD دوكتورى عىلىمي اتاعىن يەلەندى. سونداي-اق 3 مونوگرافيا مەن 100-دەن استام عىلىمي ماقالانىڭ اۆتورى. وسى جەمىستى ەڭبەكتەرىنىڭ ناتيجەسىندە ەرەكەڭ پروفەسسور عىلىمي اتاعىنا يە بولدى.
سونداي-اق ەركىن شاجاۇلىنىڭ قوعام ومىرىنە بەلسەندى ارالاساتىن قايراتكەرلىك قىرى, ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى جان ەكەندىگىن دە ايتا كەتۋدى ءجون سانايمىز. 2012 جىلى ءماجىلىس جانە ءماسليحات سايلاۋىندا بەلسەندىلىك تانىتقانى ءۇشىن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ العىس حاتىن الدى.
الماتى وبلىسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن وبلىس اكىمىنىڭ قۇرمەت گراموتاسى تابىستالدى. الماتى وبلىسىنداعى «نۇر وتان» پارتياسى جانىنداعى قوعامدىق كەڭەس توراعاسىنىڭ جەمقورلىققا قارسى جوباسى بويىنشا توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. وسىنداي جەمقورلىققا قارسى كۇرەستە بەلسەندىلىك تانىتقانى ءۇشىن جەمقورلىققا قارسى كۇرەس اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ قوعامدا پاراساتتىلىق قۇندىلىقتاردى نىعايتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدى.
ەلىمىزدە 2017 جىلدان باستاۋ العان «رۋحاني جاڭعىرۋ» باستاماسىنان كەيىن ايماقتاردا ءارتۇرلى عىلىمي كونفەرەنتسيالار, كەزدەسۋلەر, مادەني شارالار ۇيىمداستىرىلدى. ارينە, بۇل وقيعا ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز ەركىن شاجاۇلىن دا اينالىپ وتپەدى. ولاي دەيتىن سەبەبىم, وسى ءىس-شارا اياسىندا اقتوبە وبلىسىندا «تۋعان جەرگە تاعزىم» اتتى ۇلكەن حالىقارالىق-رەسپۋبليكالىق عىلىمي جيىن ءوتتى. بۇل جيىنعا اقتوبە وبلىسىنان شىققان شەت مەملەكەتتەردە تۇراتىن, سونىمەن قاتار, اتالعان وڭىردەن شىققان تانىمال عالىمدار مەن ىسكەر ادامدار جان-جاقتان شاقىرىلدى.
ءىس-شارا بارىسىندا اركىم ءوز تۋعان اۋىلىنا قانداي يگى ءىس اتقارا الادى دەگەن مىندەتتەر دە تۇردى. وسىنداي مۇمكىنشىلىكتى ءتيىمدى پايدالانا بىلگەن «جاڭا جول» مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى, ءوزى ىسكەر مەيرامبەك بوقاشەۆ ەرەكەڭە «اناڭىزدىڭ اتىنا سىنىپ اشۋىڭىزعا بولادى» دەپ ۇسىنىس ءبىلدىردى. «تەمىردى قىزعان كەزىندە سوق» دەگەندەي, ەرەكەڭ ءوزى ءبىلىم العان جانە اناسى دا 40 جىل ۇستازدىق ەتكەن تۋعان مەكتەبىنە زاماناۋي كومپيۋتەرمەن جابدىقتالعان «ماتەماتيكا» كابينەتىن سىيعا تارتتى. سونىمەن بىرگە ءبىر وقۋ جىلىنا, اي سايىن ۇزدىك وقىعان وقۋشىعا 25 مىڭ تەڭگە كولەمىندە اناسىنىڭ اتىنداعى شاكىرتاقى تاعايىندادى. جەڭىمپاز وقۋشى سول جىلى ەلىمىزدىڭ ەڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى – ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ, اۋىلداستارىن قۋانتتى.
ەركىن ءدۇسىپوۆتىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق-رەفورماتورلىق قابىلەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ ءبىرىنشى ۆيتسە-رەكتورلىعىنا كەلگەن تۇستا جاڭا قىرىنان تانىلدى. ەرەكەڭنىڭ ۇسىنىسىمەن اكادەميانىڭ بارلىق وبلىستار مەن الماتى جانە شىمكەنت قالالارىندا فيليالدارى اشىلدى. وقۋ باعدارلامالارى تۇگەل جاڭعىرىپ, پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى دا جاڭا ساپاعا كوشتى. وسى جىلدار كەزىندە وقۋ ۇردىسىنە ءبىرشاما تىڭ لەپ ەنگىزىلدى. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ جاڭا بۋىن وكىلدەرى بىلىكتىلىكتەرىن ارتتىرۋمەن قاتار, ولاردىڭ عىلىمي الەۋەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا دا ەرەكشە جاعداي جاسالدى.
اكادەميا قىزمەتىنىڭ باستى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – ەلىمىزدە كاسىبي مەملەكەتتىك اپپارات قۇرۋدى قامتاماسىز ەتۋ, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە جوعارى وقۋدان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ, قايتا دايارلاۋ مەن ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ باعدارلامالارىن ساپالى جۇزەگە اسىرۋ. سونىمەن بىرگە «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ جولىندا حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەتتىك اپپارات قۇرۋ, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءرولىن ارتتىرۋ ماقساتىندا جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ. اكادەميا قابىرعاسىندا باسشىلىق قىزمەتتە ءجۇرىپ, جوعارىدا اتالعان ماقسات-مىندەتتەردى ادال ورىنداعانى ءۇشىن ەرەكەڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتالدى.
كۇندەلىكتى ومىردە پاراساتتىلىقتى پىراق ەتىپ, ادامگەرشىلىكتىڭ جالاۋىن جەلكەن ەتكەن, ابىرويىن ساقتاي بىلگەن, جان-جاعىنا جاقسىلىقتىڭ شۋاعىن شاشا بىلگەن ەرەكەڭ – ءوزى دە, ءسوزى دە جاقسى, ونەگەلى ادام.
زۋلفۋحار سۇلتانۇلى,
ساياسي عىلىمدار دوكتورى, نۇر–سۇلتان قالاسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ توراعاسى
