مينيسترلەر مالىمدەيدى

– وتىن-ەنەرگەتيكالىق كەشەندى 2030 جىلعا دەيىن دامىتۋ تۇجىرىمداماسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بو­يىنشا ازىرلەندى. تۇجىرىمدامادا بىرنەشە بلوك قامتىلعان: ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى, اتوم ونەركاسىبى, كومىر ونەركاسىبى, مۇناي-گاز سەكتورى. تۇجىرىمدامادا ەلەكتر قۋاتىنىڭ بالانسى بەكىتىلدى. بىزدە ءۇش ايماق بار: سولتۇستىك, وڭتۇستىك جانە باتىس. بالانس­تى قۇرۋدا ەلىمىزدە ەنەرگيا تاپشىلىعىنىڭ بولماۋى قاراستىرىلدى جانە 2030 جىلعا قاراي ءوزىمىزدى ءوزىمىز ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتەمىز. اتوم ستانتسيالارى ەنەرگيا بالانسىنا قوسىلعاننان كەيىن, ءبىزدىڭ ەلەكتر قۋاتى ەكسپورتقا شىعارىلادى. كومىر ونەركاسىبىنە كەلەتىن بولساق, وتكەن جىلى 112 ملن توننا كومىر وندىردىك. 2030 جىلى 100-120 ملن توننا شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. جىلۋ جانە ەلەكتر ستانسالارى ءۇشىن كومىر نەگىزگى رەسۋرس بولىپ قالا بەرەدى. بۇگىنگى كۇنى رەسەيگە شىعارىلاتىن ەكسپورت 30 ملن توننا شاماسىندا جانە ول تومەندەپ كەلە جاتىر. كومىردى ەۋروپا مەن قىتايعا, سونداي-اق وزگە نارىقتارعا دا ەكسپورتقا شىعارۋدى كوزدەپ وتىرمىز. كومىر ونەركاسىبىندەگى ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى – تەرەڭ وڭدەۋدى ۇيىمداستىرۋ. قازىردە بىرقاتار كومپانيالارمەن سەرىكتەستىك ورناتىلىپ جاتىر. جالپى العاندا, جاڭا ەكسپورتتىق مۇمكىندىكتەر مەن كومىردى وڭدەۋ وسى سالانى دامىتۋعا سەرپىن بەرەدى.

– ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا مۇناي ونىمدەرىنىڭ باعاسىن انىقتاۋعا كەلسەك, وداقتىڭ نەگىزى مەن قاعيدالارىن ايقىندايتىن قۇجاتتاردا ءاربىر مەملەكەت مۇناي ونىمدەرىنىڭ باعاسىن ءوز زاڭناماسىنا ساي بەلگىلەيتىنى ايتىلعان. ياعني, ول تاۋەلدى بولمايدى. بىراق, ۋاقىت وتە كەلە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق وداق بولعاندىقتان, مۇشە ەلدەر مۇناي ونىمدەرىنىڭ باعاسىن سايكەستەندىرۋگە تىرىسادى. بۇل باعىت دۇرىس. 2025 جىلعا دەيىن قازىرگى جاعدايداعى شارتتار بويىنشا جۇمىس ىستەمەكپىز.

سونداي-اق, ءبىز 2018 جىلى ەل تۇرعىندارىنىڭ 62 پايىزىن گازبەن جابدىقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەت جىل سايىن وڭiرلەردi گازبەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارىنا 15-17 ملرد تەڭگەگە جۋىق قارجى بولەدى.

بۇگىندە مۇناي جانە گاز مينيسترلiگi مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا گاز سالاسىن دامىتۋ جونiندە ارنايى تۇجىرىمدامانى ازiرلەۋدى قولعا الدى. قۇجات ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىندا قاراۋعا ەنگiزiلەدi. اتالعان كونتسەپتسيا وتاندىق گاز ونەركاسiبiنىڭ تىنىسىن اشپاقشى.

مينيسترلiك مۇناي شىعارۋ كوەففيتسيەنتiن ارتتىرۋدى جانە يننوۆاتسيالىق دامۋ, عىلىمي زەرتتەۋدi قولداۋ ينفراقۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا iس-شارالاردى قوساتىن كەشەندi شارالاردى iسكە اسىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. قازاقستاندا 2030 جىلى مۇناي مەن كوندەنسات ءوندiرۋدiڭ جالپى كولەمi شامامەن 112 ملن توننانى قۇراۋى قاجەت. بىلتىرعى جىلى ول كورسەتكىش 81,8 ملن تونناعا جەتتi.

قازاقستاندا بۇگiنگە دەيىن 40 ملرد تەكشە مەتر گاز ءوندىرىپ كەلسەك, 2030 جىلعا قاراي ونى 60 ملرد تەكشە مەترگە ارتتىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ال گازدى جەر قاباتىنا قايتا ەنگiزۋدiڭ بولجامدى كولەمi شامامەن 25 ملرد تەكشە مەتر.

بۇگiنگi كۇنi قاشاعان جانە سولتۇستiك كاسپي جوبالارىن باسقارۋشى كومپانيا «NCOC» قايتا قۇرىلىپ جاتىر. وعان سايكەس جاڭا بiرلەسكەن باسقارۋ جۇيەسi ۇيىمداستىرىلۋدا. ياعني, كونسورتسيۋم قۇرامىنا كىرەتiن مەردiگەرلەردiڭ ۇزدiك ماماندارى قاتىساتىن جاڭا وپەراتور قۇرىلۋدا. بۇل جۇمىس 2014 جىلدىڭ قىركۇيەگiنە دەيiن اياقتالماق. جاڭا قۇرىلاتىن وپەراتور جۇمىسىنىڭ بۇرىنعىسىنا قاراعاندا ايتارلىقتاي تيiمدi بولاتىنىنا ءۇمiت ارتامىز.

– تەست تاپسىرۋ ەرiكتi تۇردە جۇزەگە اسىرىلادى. وسى جىلى 133 مىڭ تۇلەك مەكتەپ بiتiردi. ونىڭ 92 مىڭى ۇبت-عا قاتىسادى. ونىڭ iشiندە 63 مىڭى قازاق تiلiندە, ال 28 مىڭى ورىس تiلiندە تەست تاپسىرادى. بيىلعى ۇبت 2-9 ماۋسىم ارالىعىندا ارنايى جابدىقتالعان 155 نىساندا وتەدى. 107 ەمتيحان وتكiزۋ پۋنكتi اۋدان ورتالىقتارىنداعى مەكتەپتەردە, 48-i وبلىستىق جانە استانا, الماتى قالالارىنداعى جوو-دا ورنالاسادى. بارلىعى 1585 اۋديتورياعا بiلiم جانە عىلىم مينيسترلiگiنەن 1700 باقىلاۋشى جiبەرiلەدi.

تەست تاپسىرمالارىنىڭ بازاسى مەكتەپ پاندەرiنiڭ قانشالىقتى سۇرانىسقا يە ەكەندiگiنە بايلانىستى جاڭارتىلادى. 2009-2013 جىلدارى تاپسىرىلعان ۇبت ساراپتاماسى فيزيكا, بيولوگيا مەن گەوگرافيا پاندەرiنiڭ ەڭ كوپ تاڭدالاتىنىن كورسەتىپ وتىر. نەگىزى, بiزدە 14 ءپان بويىنشا 170 مىڭعا جۋىق تەست تاپسىرمالارى بار. ولاردىڭ iشiنەن الداعى سىناققا 14 مىڭ تاپسىرماسى بيىل ازiرلەنگەن 50 مىڭعا جۋىق تەست تاپسىرماسى قولدانىلادى.

بيىل 34 مىڭعا جۋىق بiلiم گرانتى بولiنسە, ونىڭ 12 مىڭدايى تەحنيكالىق ماماندىقتار ءۇشىن, 5 مىڭى – پەداگوگيكالىق ماماندىقتارعا جانە 2600-گە جۋىعى اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندىقتارىنا ۇلەستى. بيىل ۇلتتىق جوو-عا ءوتۋ شەكتi ۇپايى 70 بولسا, اگرارلىق جوو-عا 60 بالدى قۇراپ وتىر.

– وسى جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن 21,8 ملن گەكتار القاپقا سەبۋ جوس­پارلانۋدا. بۇل بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا 1,5 پايىزعا ارتىق. ونىڭ ىشىندە كوكتەمگى ەگىس القابى 19 ملن گەكتاردى قۇرايدى. ال ءداندى داقىلدار 15,9 ملن گەكتار القاپقا سەبىلەدى. ونىڭ ىشىندە بيداي القابى وتكەن جىلدىڭ دەڭگەيىنەن 311 مىڭ گەكتارعا ازايتىلىپ, 12,8 گەكتار جەرگە ەگىلەدى دەپ جوس­پارلانىپ وتىر. سول سەبەپتى, باسقا داقىلداردىڭ القاپتارى كوبەيتىلۋدە. مىسالى, مال شارۋاشىلىعىنا قاجەتتى جەم-ءشوپ ەگۋدى كوبەيتپەكشىمىز. بيىل ەلىمىزدە مايلى داقىلداردىڭ ەگىستىگى تۇڭعىش رەت 2 ملن گەكتاردان اسا القاپقا سەبىلەدى.

قازىرگى ۋاقىتتا ەگىس بارىسى جوسپارداعىداي. ءبىزدىڭ وڭتۇستىك اۋماقتاردا جۇگەرى مەن كۇرىشتەن باسقا بارلىق داقىلداردى ەگۋ جۇمىستارى اياقتالدى. باتىس پەن شىعىستا جوسپارلانعان اۋماقتىڭ 79 پايىزى ەگىلدى. 27 مامىرداعى جاعداي بويىنشا, كوكتەمگى ءداندى داقىلداردى ەگۋ جۇمىستارىنىڭ 62 پايىزى اتقارىلدى دەۋگە بولادى.

كوكتەمگى ەگىس جۇمىستارىن قارجىلاندىرۋعا «قازاگرو» حولدينگى ەنشىلەس ۇيىمدارى ارقىلى 40 ملرد تەڭگە بيۋدجەتتىك نەسيە ءبولىندى. وسىمدىك شارۋاشىلىعى بارلىق باعىتتار بويىنشا سۋبسيديالاۋعا ءالى 71,2 ملرد تەڭگە بولىنبەكشى, ال مەملەكەتتىك رەسۋرستارعا كوكتەمگى-جازعى قارجىلاندىرۋ ارقىلى استىق ساتىپ الۋعا 3,5 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان.

بۇگىندە اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋار وندىرۋشىلەرىنە 296 مىڭ تونناعا جۋىق ارزانداتىلعان باعامەن جانارماي جەتكىزىلدى. بۇل – ناۋقانعا بولىنگەن ديزەل وتىنىنىڭ 82 پايىزى.