استانا قالاسىندا جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ جانە ولاردىڭ بوس ۋاقىتىن ءتيىمدى پايدالانۋ ءۇشىن بىرقاتار جوبا ىسكە قوسىلعان. سولاردىڭ ءبىرى NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ ۇلەسىن ازايتۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ كەلەدى.
بۇگىنگى تاڭدا ەلوردادا جاستاردىڭ جالپى سانى 232 مىڭدى قۇرايدى. ونىڭ ىشىندە جۇمىسسىز بولا تۇرا, ونى ىزدەۋگە جانە ەڭبەك ەتۋگە قۇلقى جوق, ءبىلىم الۋمەن نەمەسە وقىتۋمەن اينالىسپايتىن NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ ۇلەسى 6,7 پايىز بولىپ وتىر. ياعني 15 مىڭعا جۋىق جاس بوس سەندەلىپ ءجۇر.
NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇمىس ىستەۋ بارىسىندا ولاردىڭ نە ويلايتىنىن, بوستان-بوس سەندەلىپ جۇرۋىنە قانداي سەبەپتەر ىقپال ەتەتىنىن, مىنەز-قۇلقىن, كوڭىل-كۇيىن, ءبارىن جان-جاقتى زەرتتەۋ ماڭىزدى. بۇل رەتتە ەلىمىزدەگى «جاستار» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى جىل سايىن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزىپ وتىرادى. ماسەلەن, وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ازىرلەنگەن «قازاقستانداعى NEET جاستاردىڭ الەۋمەتتىك ۇستانىمدارى» اتتى زەرتتەۋ جۇمىسى بيىل جاريالاندى. بۇل الەۋمەتتىك ساۋالناماعا 14-28 ارالىعىنداعى جاستار قاتىستى. NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ قانداي قۇندىلىقتى الدىڭعى ورىنعا قوياتىنىنا ءمان بەرسەك, باسىم بولىگى – 47,1%-ى بەرىك جانە تاتۋ وتباسىن قۇرۋدى كوزدەيدى. قالعان قۇندىلىقتارعا كوبىنە ماتەريالدىق سيپاتتاعى ماقساتتار كىردى: كوپ اقشا تابۋ – 37,9%, ءوز ءۇيىڭ, پاتەرىڭ بولۋى – 36,2%, جاقسى, قىزىقتى جۇمىسقا تۇرۋ – 32,6%. ال ماتەريالدىق ەمەس ماقساتتاردىڭ ەكىنشى توبىندا جاقسى ءبىلىم الۋ (30,1%), ادال دوستاردىڭ بولۋى (22,4%), ادامدارعا كومەكتەسۋ (12,7%) جانە ءوزىن-ءوزى دامىتۋ (11,6%) تاڭدالدى. قىزىعى, الەۋمەتتىك كوڭىل-كۇيى ءماز بولماعانىمەن, NEET جاستاردىڭ 79,3%-ى قازىرگى ومىرىنە قاناعاتتانادى ەكەن. تەك 3,1%-ى ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىنا مۇلدەم كوڭىلى تولمايدى.
ەلوردالىق جاستاردىڭ جۇمىسسىزدىعىن تومەندەتۋدە اسىرەسە ەڭبەك ەتۋگە نە وقۋعا قۇلقى جوق NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇيەلى جۇمىس قاجەت. ولاردىڭ سانىن مەيلىنشە ازايتۋ ماقساتىندا بىرقاتار ءىس-شارالار جۇرگىزىلەدى. سولاردىڭ قاتارىندا ەلوردا تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتىپ, تابىسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان «JOLTAP» جوباسى اياسىندا Freelance Mumkindik باعدارلاماسى بار
وقۋعا, جۇمىس ىستەۋگە تالاپتانباۋ, قۇلىقسىزدىق تانىتۋ – NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ ەڭ نەگىزگى سيپاتى. وكىنىشتىسى, بۇلاردىڭ كوبىنىڭ ءالى دە ەڭبەك ەتۋگە اسا نيەتى بولماي وتىر. اتالمىش زەرتتەۋدە بۇل جاستاردىڭ 58,3%-ى مۇلدەم جۇمىس ىزدەمەيدى ەكەن. ال جۇمىس ىستەۋگە ازداپ تالاپتاناتىندار بىرقاتار كەدەرگىگە تاپ كەلەتىنىن العا تارتادى, اتاپ ايتقاندا, تومەن جالاقى (51,6%) مەن تاجىريبەنىڭ جوقتىعى (44,7%). سونىمەن قاتار ديپلومنىڭ بولماۋى (18,5%) جانە قاجەتتى داعدىلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى (27,5%) جۇمىسقا ورنالاسۋعا قولبايلاۋ بولادى-مىس. الەۋمەتتىك زەرتتەۋ ناتيجەسى NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ ماسەلەلەرىن جان-جاقتى انىقتاپ, ولاردى ەڭبەككە تارتۋدا ناقتى باعىتتاردى نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ال استانا قالاسىندا 2023-2025 جىلدارعا ارنالعان ۋاقىتشا جۇمىسقا ورنالاستىرىلماعان جاستارمەن (NEET ساناتىنداعى جاستار) جۇمىس جونىندەگى جول كارتاسىن ورىنداۋ شەڭبەرىندە جاستاردىڭ, ونىڭ ىشىندە ۋاقىتشا تۇراقسىز جاستاردىڭ الەۋمەتتەنۋىنە ءمان بەرىلەدى. جول كارتاسى اياسىندا جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ, سونداي-اق جاس كاسىپكەرلەرگە گرانتتار بەرۋ جانە جەڭىلدەتىلگەن نەسيە بەرۋ بويىنشا بىرقاتار جوبالار جۇزەگە اسىرىلادى. سوندىقتان ەلوردادا جاستار ساياساتىن دامىتۋدا ءىس-شارالاردىڭ دەنى جاستاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ جانە ولاردى وندىرىستىك قىزمەتپەن قامتاماسىز ەتۋ, ۋاقىتشا تۇراقسىز جاستار سانىن قىسقارتۋعا باعىتتالادى.
NEET ساناتىنداعى جاستارعا جۇمىسسىزدار, ونىڭ ىشىندە جوو-نى بىتىرگەن جانە جۇمىس ىزدەپ جۇرگەن جاستار جانە ەكونوميكالىق بەلسەندى ەمەس ادامدار توبى كىرەدى. سوڭعىسى سانالى تۇردە وقىماۋدى نەمەسە جۇمىس ىستەمەۋدى تاڭدايدى ەكەن. بۇل تۋرالى باس قالاداعى «استانا جاستارى» جاستار رەسۋرستىق ورتالىعىنىڭ NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇمىس ىستەۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى ءالفارابي ايماق مالىمدەدى.
«كەيبىر جاستار جۇمىس ىستەۋگە, ءبىلىم الۋعا نەمەسە كاسىپتىك نەمەسە قايتا دايارلاۋدان وتۋگە ءماجبۇرسىز. وعان جاس انالار, وتباسىنداعى الەۋمەتتىك وسال توپ ساناتىنداعى مۇشەلەرىنە قامقورلىق جاسايتىندار, ءۇي شارۋاشىلىعىن جۇرگىزەتىندەر, سونداي-اق مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاستار جاتادى.
وقۋعا, جۇمىس ىستەۋگە تالاپتانباۋ, قۇلىقسىزدىق تانىتۋ – NEET ساناتىنداعى جاستاردىڭ ەڭ نەگىزگى سيپاتى. وكىنىشتىسى, بۇلاردىڭ كوبىنىڭ ءالى دە ەڭبەك ەتۋگە اسا نيەتى بولماي وتىر. اتالمىش زەرتتەۋدە بۇل جاستاردىڭ 58,3%-ى مۇلدەم جۇمىس ىزدەمەيدى ەكەن
جاستار اراسىندا ەڭ وزەكتى دەگەن ەكى ماسەلە بار. ءبىرى – جۇمىسپەن قامتۋ بولسا, ەكىنشىسى – تۇرعىن ءۇي ماسەلەسى. جۇمىسپەن قامتۋ سالاسىندا گەندەرلىك تەڭسىزدىكتىڭ بارىن ايتساق بولادى. سەبەبى جۇمىس بەرۋشىلەر جاستاردى جۇمىسقا الاردا ەر ادامدارعا باسىمدىق بەرىپ جاتادى. بۇل ماسەلە NEET ساناتىنا جاتاتىن جانە كوپشىلىگى يكەمدى كەستەمەن جۇمىس ىستەۋدى قاجەت ەتەتىن جاس انالاردىڭ كوپ جاعدايدا جۇمىسقا ورنالاسا الماۋىمەن دە راستالادى. سوڭعى جىلدارى NEET ساناتىنداعى قازاقستاندىق ايەلدەردىڭ ۇلەسى ەر ادامداردان ەكى ەسە كوپ ەكەنى بايقالادى» دەدى سپيكەر.
ەلوردالىق جاستاردىڭ جۇمىسسىزدىعىن تومەندەتۋدە اسىرەسە ەڭبەك ەتۋگە نە وقۋعا قۇلقى جوق NEET ساناتىنداعى جاستارمەن جۇيەلى جۇمىس قاجەت. ولاردىڭ سانىن مەيلىنشە ازايتۋ ماقساتىندا بىرقاتار ءىس-شارالار جۇرگىزىلەدى. سولاردىڭ قاتارىندا ەلوردا تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتىپ, تابىسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان «JOLTAP» جوباسى اياسىندا Freelance Mumkindik باعدارلاماسى بار. وقۋ باعدارلاماسى بيزنەس كوشباسشىلارىنىڭ تالاپتارى مەن ستاندارتتارىنا ساي قۇراستىرىلعان. باعدارلاما ۇيىمداستىرۋشىلارىنىڭ ايتۋىنشا, ءبىلىم الۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەندەردىڭ 60 پايىزدان استامى – ەلوردانىڭ 35 جاسقا دەيىنگى جۇمىسسىز تۇرعىندارى. Freelance Mumkindik وقىتۋ جۇيەسى نەگىزىندە جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن 500 ازاماتقا 7 وزەكتى تسيفرلىق ماماندىقتى ۇيرەتۋ جوسپارلانۋدا. تەگىن نەگىزىندە وقىتىلاتىن باعدارلاما اسىرەسە جاستار قىزىعاتىن تارگەتولوگ, SMM, ۆيدەوگراف, ماركەتپلەيس, موبيلوگراف, گرافيكالىق ديزاينەر جانە web-ديزاينەرى سەكىلدى ماماندىقتاردى قامتيدى. وقۋ اياقتالعاننان كەيىن قاتىسۋشىلار سەرتيفيكات الىپ, ال ولاردىڭ تۇيىندەمەلەرى JUMYS TAP Telegram-بوتىندا جاريالانادى. قازىردىڭ وزىندە مودۋلدىك پۋنكتتەر ارقىلى 3 مىڭنان استام ازامات تسيفرلىق ماماندىقتار بويىنشا قىسقا مەرزىمدى وقىتۋعا جازىلدى. وقۋ باعدارلاماسىنىڭ العاشقى لەگىندە 177 ادام وقىپ جاتىر.
ودان بولەك, بيىل «استانا جاستارى» جرو جاستاردىڭ جۇمىسسىزدىعىن ازايتۋ ماقساتىندا 7 بوس ورىندار جارمەڭكەسىن وتكىزىپ, وعان 6000-نان استام جاستار مەن ستۋدەنتتەر قاتىستى. ناتيجەسىندە 500-گە جۋىق ادام جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.
ەلوردالىق جاستار, اسىرەسە NEET ساناتىنداعىلار وزدەرىڭ مازالاعان سۇراقتار بويىنشا قالانىڭ 4 اۋدانىندا جۇمىس ىستەيتىن «جاستارعا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنا» جۇگىنە الادى. بيىل بۇل ورتالىقتاردا 9 مىڭعا جۋىق ادامعا كەڭەس بەرىلدى. كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەردىڭ 80-90% كاسىپتىك باعدار بەرۋ, جۇمىسقا ورنالاستىرۋ جانە تۇرعىن ءۇي ماسەلەلەرى بويىنشا بولدى. ورتالىقتا «وتباسى بانكى» اق, «جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى» كمم, «اتامەكەن» ۇكپ, «استانا جاستارى» كمم جانە باسقا دا ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى جاستاردىڭ جوعارىدا اتالعان وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭەس بەرەدى.
