ۋكراينا باتىس ەلدەرى «رەسەي 15, 16 اقپان كۇندەرى باسىپ كىرەدى» دەپ بايبالام سالعان «قاتەرلى» كۇننەن دە امان ءوتتى. 11 اقپاندا اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى بلينكەن رەسەي ۋكرايناعا كەز كەلگەن ۋاقىتتا, سونىڭ ىشىندە بەيجىڭ وليمپياداسى ۋاقىتىندا شابۋىل جاسايدى دەپ مالىمدەسە, پرەزيدەنت دجو بايدەن «باسىپ كىرەتىن» كۇندى 16 اقپان دەپ بولجادى. وسىدان كەيىن 35 ەل ۋكراينادان ءوز ازاماتتارىن شىعارىپ اكەتكەن ەدى. كەرەك دەسەڭىز, ۋكراينانىڭ باي-ماناپتارى مەن كەيبىر جوعارى شەندىلەر دە شەتەل اسىپ ۇلگەرگەن ەدى. الايدا جاعداي باتىس ەلدەرىنىڭ ويلاعانىنان باسقاشا شىقتى. اتاپ ايتقاندا, ءدال «سوعىس بولادى» دەگەن كۇنى رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى ۋكراينا شەكاراسىنا جاقىن جەردەگى جاساقتارى اسكەري وقۋ-جاتتىعۋدان كەيىن ءوز بولىمشەلەرىنە قايتىپ جاتقانى تۋرالى بەينەجازبا جاريالادى. باتىستىڭ اقپارات قۇرالدارى «بۇل ماسكەۋدىڭ ماسەلەنى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋدى جالعاستىرۋعا نيەتتى ەكەنىن كورسەتەدى» دەگەن بولجام جاسادى.
دەگەنمەن شىعىس ەۋروپانى تورلاعان سوعىس تۇمانى ءالى تولىق سەيىلگەن جوق. ورىس اسكەرى الداۋسىراتىپ تۇرىپ, قايتا باس سالۋى مۇمكىن دەگەن دە بولجام بار. 16 اقپان كۇنى اقش پرەزيدەنتى دجو بايدەن رەسەيدىڭ ۋكرايناعا شابۋىل جاساۋ قاۋپى ءالى دە جوعارى ەكەنىن ايتىپ, «اقش رەسەيدىڭ ۋكراينا ماڭىنان اسكەرىن اكەتە باستاعانىن ءالى راستاعان جوق» دەپ مالىمدەدى. ول, سونىمەن قاتار, رەسەيدىڭ ۋكرايناعا ءالى دە شابۋىل جاساۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكە سالىپ, «ەگەر شابۋىل جاساسا, ءبىز قاتاڭ جاۋاپ بەرۋگە دايىنبىز» دەپ ەسكەرتۋ جاسادى. ال گەرمانيا بولسا رەسەي اسكەري كۇشتەرىنىڭ ۋكراينامەن شەكارالاس ايماقتان شىققانىن شيەلەنىستى ازايتۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى دەپ سانايدى.
ارينە, شىعىس ەۋروپاداعى شيەلەنىس رەسەيدىڭ وڭىردەن اسكەرىن شەگىندىرۋىمەن عانا شەشىلمەيدى. سەبەبى ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ەكى وبلىستىڭ ۋكراينادان بولىنۋگە تالپىنۋى, قىرىمدى رەسەيدىڭ جاۋلاپ الۋى ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى بىتپەس داۋعا اينالعان. بۇل ماسەلەلەر شەشىلمەي ەكى ەلدىڭ ارازدىقتى قويىپ, اعايىندىق مامىلەگە كەلۋى ەكىتالاي. باتىس ەلدەرى دە ۋكراينا ماسەلەسىن ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋگە كۇش سالۋدا. رەسەي دە بۇعان قارسى ەمەس. الايدا ونىڭ دا ءونىمى بولماي تۇر. وسى اپتانىڭ باسىندا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەن رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ ەكەۋى «باتىسپەن كەلىسىمگە كەلۋ مۇمكىندىگى بار ما, الدە بۇل ديپلوماتيا ءبىزدى بىتپەيتىن كەلىسسوزدەر پروتسەسىنە تارتۋ ارەكەتى مە؟» دەگەن ماسەلەنى تالقىلاعان. لاۆروۆ پۋتينگە «مۇمكىندىك ءالى دە بار, سوندىقتان كەلىسىمگە كەلۋگە كۇش سالعان ءجون» دەپ كەڭەس بەرگەن. بىراق رەسمي ماسكەۋ ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ ۋكراينا بويىنشا وتىرىسىنا قاتىسۋدان باس تارتتى. مۇنى رەسەي تاراپى اسكەري ءىس-شارالار جۇرگىزبەيتىندىگىمەن ءتۇسىندىردى.
فرانتسيا پرەزيدەنتى ماكروننىڭ ماسكەۋگە جاساعان ساپارى كەزىندەگى كەلىسسوزى ءساتسىز اياقتالعاننان كەيىن, گەرمانيا كانتسلەرى ولاف شولتس تا سەيسەنبى كۇنى ماسكەۋگە ات باسىن تىرەپ, پۋتينمەن كەڭەس وتكىزگەن ەدى. الەم ەلدەرى «ۋكراينا ماسەلەسىن بەيبىت جولمەن شەشۋدەگى سوڭعى مۇمكىندىك» دەپ باعالاعان بۇل كەلىسسوز بارىسىندا ەكى ەل باسشىسى ۋكراينا توڭىرەگىندەگى جاعدايدى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋ ماسەلەسىمەن قاتار, «سولتۇستىك اعىن-2» گاز قۇبىرىنىڭ بولاشاعىن دا تالقىلاعان.
اقش باستاعان باتىس ەلدەرى بۇل جولى «سولتۇستىك اعىن-2» گاز قۇبىرىن ۇلكەن «كوزىر» رەتىندە پايدالانىپ, رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرسە, وسى گاز قۇبىرىمەن تاسىمالداناتىن گازدىڭ جولىن كەسەمىز دەپ سەس كورسەتكەن ەدى. بىلايشا ايتقاندا, بۇل ۋكراينا ماسەلەسىن شەشۋدەگى نازىك تاقىرىپتىڭ ءبىرى بولاتىن. ەۋروپانىڭ ەڭ ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارىنىڭ ءبىرى «سولتۇستىك اعىن-2» گاز قۇبىرى وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان باستاپ تەحنيكالىق تۇرعىدان پايدالانۋعا دايىن. قازىر گەرمانيا ونى سەرتيفيكاتتاۋدان وتكىزىپ جاتىر. بىراق الدا-جالدا سوعىس بولا قالسا, بۇل جوبانىڭ دا كۇنى قاراڭ بولعالى تۇر. قىتاي «رەسەي گازىن ەۋروپا الماسا, ءبىز الامىز» دەپ ۋادە بەرگەنمەن, شىن مانىندە, رەسەي دە ءوز ەكونوميكالىق جان تامىرىن بۇكىلدەي قىتايعا بايلاپ تاستاعىسى كەلمەيدى. سىرتتاي تاتۋ كورىنگەنمەن, رەسەي مەن قىتاي اراسىندا دا مۇددەلىك قاقتىعىس جوق ەمەس. وسى تۇرعىدان العاندا, رەسەي تىم قۇرىعاندا گەرمانيامەن ءتىل تابىسۋعا نيەتتى دەپ ايتۋعا بولادى.
ەندەشە رەسەي نەگە ۋكرايناعا سوعىس اشپاي, كەرى شەگىندى؟ باتىس ەلدەرى «ۋكرايناعا باسىپ كىرەدى» دەپ قارا اسپاندى توندىرگەنمەن, رەسەي بۇگىنگە دەيىن «باسىپ كىرۋ ويىمىزدا جوق» دەگەن سوزىنەن تانباي كەلەدى. كەرىسىنشە, اقش ماسكەۋگە ءۇستى-ۇستىنە سانكتسيا سالىپ, ەكونوميكاسىن كۇيرەتۋ ءۇشىن رەسەيدى سوعىسقا يتەرمەلەپ وتىر دەپ مالىمدەگەن ەدى. شىنىمەن دە, بۇل جولى اقش پەن ونىڭ جاقتاستارى «جاۋ باسىپ قالادى» دەگەن سىلتاۋمەن كيەۆكە نەشە مىڭ توننا قارۋ-جاراق جەتكىزدى. بالتىق تەڭىزى جاعالاۋىنداعى ەلدەر دە ءوز قولىنداعى اقش-تان ساتىپ العان وزىق قارۋلارىن بەردى. بۇل ۋكراين ارمياسىنىڭ سوعىس قۋاتىن ارتتىرىپ قانا قويماي, رەسەي اسكەرىنە قارسى تۇرۋ سەنىمىن كۇشەيتتى. بىلايشا ايتقاندا, ۋكراينا سوعىس بولادى دەگەن بولجامنىڭ ارقاسىندا ءبىراز قارۋ-جاراققا يە بولدى. 2014 جىلدان باستاپ ۋكرايناعا 2,5 ميلليارد دوللاردان استام اسكەري كومەك كورسەتىپ, 200 ميلليون دوللارلىق قارۋ-جاراق (ونىڭ ىشىندە javelin تانككە قارسى زىمىراندارى مەن رادار جۇيەلەرى بار) جەتكىزگەن اقش ۋكراينا ەكونوميكاسىن قولداۋ ءۇشىن شامامەن 1 ميلليارد دوللار قارىز بەرۋدى دە جوسپارلاپ وتىر. بۇل تۇرعىدان العاندا, ۋكراينا ۇتتى. بىراق رەسەي دە ەسەپ جىبەرگەلى وتىرعان جوق. ولار ەندى ۋكراينانى ناتو-عا مۇشە بولۋ رايىنان وڭايلىقپەن قايتارا المايتىنىن ءتۇسىندى دە, ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ەكى وبلىستى «دەربەس» ەل دەپ تانۋدىڭ قامىنا كوشتى.
16 اقپان كۇنى رەسەي پارلامەنتىنىڭ تومەنگى پالاتاسى مەملەكەتتىك دۋما پرەزيدەنت ۆلاديمير پۋتيننەن ۋكراينا شىعىسىنداعى ەكى وبلىستى تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە تانىپ, قاۋلى قابىلداۋدى سۇرادى. كرەملشىل «ەدينايا روسسيا» پارتياسىنىڭ مۇشەسى, مەملەكەتتىك دۋما سپيكەرى ۆياچەسلاۆ ءۆولوديننىڭ ايتۋىنشا, 15 اقپاندا دەپۋتاتتار وسىنداي ءوتىنىش جاساعاننان كەيىن ول قۇجاتقا قول قويىپ, قۇجاتتى بىردەن پۋتينگە جىبەرگەن. بۇعان قارسى جاۋاپ رەتىندە ۋكراينا پارلامەنتى دونەتسك پەن لۋگانسكتىڭ ۋكرايناعا تيەسىلى ەكەنىن راستايتىن جوبا ازىرلەپ جاتىر. سونىمەن قاتار ەلدىڭ شىعىسىنداعى رەسەيشىل كۇشتەر شوعىرلانعان وڭىردە سارباز سانىن كوبەيتتى. ءوزىن «رەسپۋبليكا» دەپ جاريالاپ العان دونەتسك جانە لۋگانسك حالىق رەسپۋبليكالارىن ماسكەۋ «جەكە مەملەكەت» رەتىندە مويىنداسا, ۋكراينا شىعىسىنداعى جاعدايدى شيەلەنىستىرمەۋ ماقساتىندا جاسالعان مينسك كەلىسىمىنىڭ دە كۇشى جويىلادى. ال ول كەلىسىم بۇزىلسا, تاراپتاردىڭ, ناقتىلاپ ايتقاندا, دونەتسك, لۋگانسكتەگى رەسەيشىل كۇشتەر مەن ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى اراسىندا كەسكىلەسكەن ۇرىس باستالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. وسى تۇرعىدان العاندا, رەسەي ۋكرايناعا باسىپ كىرىپ, كيەۆ كۇشتەرىمەن بەتپە-بەت سوعىسىپ, حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعانشا, «پەردە» ارتىندا تۇرىپ, دونەتسك, لۋگانسكتەگى سەپاراتيستەردىڭ قولىمەن وت كوسەۋدى تاڭداعان سەكىلدى. كەشە اتالمىش دونەتسك حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى دەنيس پۋشيلين شەكاراداعى ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرىنىڭ سانىن كۇن سايىن كوبەيتىپ, اۋىر قارۋلارىن دا ورنالاستىرىپ جاتقانىن مالىمدەدى. مىنە, بۇل ۋكراينا جەرىندە سوعىس قاۋپىنىڭ ءالى سەيىلمەگەنىن, كەرىسىنشە, ءبىرىنشى ستسەناريدەن ەكىنشى ادىسكە قاراي اۋىسقانىن كورسەتەدى.
سەيسەنبى كۇنى ۋكراينا قورعانىس مينيسترلىگى مەن ەكى مەملەكەتتىك بانكتىڭ سايتتارى كيبەرشابۋىلدارعا ۇشىراعانىن حابارلادى. بۇل – رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قاراتقان كيبەرشابۋىلىنىڭ ۇدەي تۇسكەنىنىڭ ايعاعى. قاڭتاردىڭ ورتاسىندا حاكەرلەر ۋكراينانىڭ بىرنەشە ۇكىمەتتىك سايتتارىنا كيبەرشابۋىل جاساپ, 70 سايتتى بۇعاتتاپ تاستاعان ەدى. شىن مانىندە, رەسەي ۋكرايناعا 2014 جىلدان باستاپ كيبەرشابۋىل جاسادى. 2015 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا رەسەيلىك حاكەرلەر ۋكراينانىڭ ەلەكتر تاراتۋ جۇيەسىنە شابۋىل جاساپ, ەلەكتر جابدىقتارىن زاقىمداعاننان كەيىن, باتىس ۋكراينادا 225000 ادام جارىقسىز قالعانى – سونىڭ مىسالى.
قىسقاسى, شىعىس ەۋروپاداعى شيەلەنىس رەسەيدىڭ ۋكراينا شەكاراسىنان اسكەر شەگىندىرۋىمەن شەشىلمەيدى. كەرىسىنشە, ول ەندى باسقا باعىتقا قاراي ءوربيدى. اتاپ ايتقاندا, اقش پەن رەسەي ۋكراينا ارمياسى مەن شىعىستاعى رەسەيشىل كۇشتەردى سوعىستىرۋ ارقىلى وزدەرى «پەردە» ارتىندا تۇرىپ ءبىر كۇش سىناسىپ كورمەك. مۇنىڭ زاردابى اتالعان ەكى الپاۋىت ەلدىڭ بەلدەسىپ سوعىسۋىنا قاراعاندا الدەقايدا جەڭىل بولادى, بىراق ۋكراينا ءۇشىن ۇلكەن تراگەديا بولعالى تۇر. سەبەبى ۋكراينا رەسەيدىڭ 100 مىڭ جاۋىنگەرى ىرگەسىندە تۇرعاندا بولىنەمىز دەپ وتىرعان ەكى وبلىستى سوعىس ارقىلى قايتارا المايدى. قۋاتى دا جەتپەيدى. ال كەڭەس كەلىسسوز ارقىلى شەشىلەتىن بولسا, بۇعان دەيىن ماسەلە ءبىر جاعىنا شىعار ەدى. دەمەك, ۋكراينانىڭ الدىندا ەكى ءتۇرلى تاڭداۋ تۇر. ءبىرى – ناتو-دان باس تارتىپ, رەسەيمەن قايتا ءتىل تابىسۋ. وسى ارقىلى شىعىستاعى ەكى وبلىسقا ەرەكشە اۆتونوميا بەرۋ ارقىلى ونى «وتان قۇشاعىنا» ورالتادى. ال ەكىنشى تاڭداۋ – ەكى وبلىستان ءبىرجولا ايىرىلادى دا, ناتو-عا مۇشە بولادى. ال قىرىم – ۋكراينا ءۇشىن ءدال قازىر قۇردىمعا كەتكەن تاقىرىپ.
