نەگىزى, تاكسي دەگەنىمىزدىڭ ءوزى تاكسومەتردىڭ كورسەتۋى بويىنشا اقى ۇستاپ, جولاۋشى تاسىمالداۋعا ارنالعان اۆتوكولىك دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ايتا كەتۋ كەرەك, تاكسي اياق استىنان كەزدەيسوق پايدا بولا قالعان قىزمەت ءتۇرى ەمەس. ونىڭ تاريحى تىم ارىدە جاتىر. العاشقى تاكسي 1903 جىلى لوندوندا, كەيىن 1907 جىلى پەتەربۋرگتە پايدا بولعان. دەمەك, ەجەلدەن حالىققا قىزمەت جاساپ كەلە جاتقان كولىك جۇيەسىنىڭ كونە ءتۇرى. الايدا, وسىناۋ تامىرى تەرەڭگە كەتكەن تاكسي قىزمەتىنىڭ مادەنيەتىن وسى ۋاقىتقا دەيىن ناتيجەلى بەلەسكە شىعارىپ, دامىتا الماي وتىرعانىمىز شىمبايعا باتادى.
جالپى, كەز كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن حالىقتىڭ, ەلدىڭ مۇددەسى ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى ءتيىس. ءويتكەنى, حالىققا قىزمەت ەتۋ دەگەن ادامزاتتىڭ كەمەلدەنۋىنە, وي-ءورىسىنىڭ كەڭەيۋىنە ۇلكەن اسەر ەتەدى. سول سەبەپتى دە بۇرىندارى «حالىققا قىزمەت – ابىرويلى مىندەت» دەگەن قاعيدانى بەكەم ۇستانىپ, ساپالى جۇمىس ىستەپ قانا قويماي, جولاۋشىلاردىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرىپ, ءىلتيپاتىنا بولەنىپ وتىراتىن. تاكسي قىزمەتكەرلەرى ءوز ىسىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ, ۇقىپتى جۇرەتىن. دەگەنمەن, باس شاھارىمىزدا تاكسي قىزمەتى مۇلدە ماردىمسىز دەپ ايتۋعا بولماس.
ماسەلەن, بۇگىنگى تاڭدا ەلوردامىزدا تاكسي قىزمەتىمەن اينالىساتىن «TAXI ZHeBe», «ارۋنا ترانس», «Orda Trans Servis», «ارنا مەديا», «SB Group Astana», «تاكسوموتورنايا كومپانيا تاكسي», «بليۋز», «KingWay», تاكسي «KingWay» جشس-ءى سياقتى بارلىعى 21 كومپانيا تىركەلگەن ەكەن. كەرەك دەسەڭىز, قورشاعان ورتانىڭ لاستانۋىنىڭ 53 پايىزى كولىككە تيەسىلى ەكەندىگى ەسكەرىلىپ, ەكولوگيالىق تازالىقتى ساقتاۋ ماقساتىندا ەكولوگيالىق وتىنمەن جۇرەتىن كولىكتەرگە ارنالعان ءىرى تاكسي پاركى اشىلدى. ءسويتىپ, نۇر-سۇلتانعا كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەرگە قوعامدىق قىزمەتتىڭ زاماناۋي ءتۇرى ۇسىنىلىپ, «Astana Mobility» جوباسىنىڭ اياسىندا «ەكو تاكسي» قىزمەتى دۇنيەگە كەلىپ, قالتقىسىز جۇمىس جاساپ جاتىر.
بۇل جوبانى كەزىندە ەلباسىنىڭ ءوزى قولداپ, تاكسوپاركتىڭ العاشقى جولاۋشىسى اتانعانىنا جۇرتشىلىق كۋا بولعان. بۇل جوبانى ىسكە اسىرۋ – «ەكسپو – 2017» حالىقارالىق كورمەسىن وتكىزۋگە قالا ينفراقۇرىلىمىن دايارلاۋداعى العاشقى قادامداردىڭ ءبىرى ەكەنى دە ايتىلعان ەدى. كەرەك دەسەڭىز, 2017 جىلدىڭ 12 ساۋىرىندە تاكسي اۆتوموبيلدەرىنىڭ جاڭا ەسكيزى جانە جۇرگىزۋشىلەردىڭ فورمالىق كيىم ۇلگىسى دە بەكىتىلىپ, حالىققا ۇسىنىلدى. وكىنىشكە قاراي, بۇگىندە سول تاكسي قىزمەتىنىڭ كيىم ۇلگىسىن قولدانىپ جۇرگەندەردى شىراقپەن ىزدەسەڭ دە تاپپايسىڭ.
سونىمەن قاتار قر «اۆتوموبيل كولىگى تۋرالى» زاڭىنا سايكەس, جولاۋشىلار تاسىمالىمەن اينالىساتىنداردىڭ تاكسوموتور سالونىندا, تاكسومەتر مەن باقىلاۋ-كاسسالىق اپپاراتى بولۋى مىندەتتەلگەن. ءتىپتى, ەرەجەگە سايكەس, تاكسي قىزمەتىندەگى اۆتوكولىكتەردىڭ ءتۇسى بىركەلكى بولىپ, كولىكتەر كۇندەلىكتى تەحنيكالىق باقىلاۋدان, ال جۇرگىزۋشىلەر مەديتسينالىق تەكسەرىستەن ءوتۋى قاجەت. دەسەك تە, بۇل تالاپتار تەك قاعاز جۇزىندە عانا قالىپ وتىرعانى راس.
الايدا, ءبىزدىڭ بۇگىنگى كوتەرىپ وتىرعان ماسەلە مۇلدە بولەك. ياعني, «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» دەسەك بولادى. ەلوردامىزدا تاكسي قىزمەتىنىڭ مادەنيەتىن قالاي قالىپتاستىرعان ءجون؟ جاسىراتىنى جوق, نۇر-سۇلتانعا تاۋلىگىنە مىڭداعان جولاۋشى كەلىپ, كەتىپ جاتادى. ولاردىڭ كوبىسى تاكسي قىزمەتىنە جۇگىنەدى. ەڭ الدىمەن, باس شاھارداعى تاكسي قىزمەتىنە باعا بەرەتىن شەتەلدىك قوناقتار. بىراق, ۆوكزالعا, اۋەجايعا كەلگەن ادام تاكسي ۇستاۋعا جۇرەكسىنىپ قالاتىنى دا انىق. ءويتكەنى, ەلوردالىق تاكسيستەردىڭ ساناسىن تەك «اقشا» عانا جاۋلاعان دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ابدەن اقشاعا قۇنىققاندىعى سونشالىق تاياق تاستام جەرگە «اكەسىنىڭ قۇنىن» سۇرايدى. باعانى ءۇش-ءتورت ەسە ءوسىرىپ, اشقاراق, تويىمسىزدىعىن كورسەتەدى. ويىنا كەلگەن, اقىلعا سىيىمسىز باعانى ايتادى. وسىندايدا «حالىقتىڭ ءومىرى مادەنيەتتى ءومىر ءسۇرۋدىڭ ءمان-ماعىناسىنا اينالعاندا عانا ادامدار رۋحاني تىرەككە تابان تىرەيدى» زەردەلى ءسوزدىڭ ومىرشەڭدىگىنە كوز جەتكىزگەندەي بولامىز.
ء«بىز «نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ» باسقارماسىنا حابارلاسىپ ءمان-جايدى بىلمەك بولدىق. ولاردىڭ ايتۋىنشا, نۇر-سۇلتاندا تاكسي قىزمەتىمەن اينالىساتىن 21 كومپانيادا نەبارى 766 كولىك بار ەكەن. بۇل ازدىق ەتەدى. قالانى تولىققاندى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 1500-دەي ماشينا قاجەت. سول سەبەپتى باسەكەلەستىك جوق, – دەيدى باسقارمانىڭ جولاۋشىلار تاسىمالىن ۇيىمداستىرۋ جانە باقىلاۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى باۋىرجان تايبەرگەنوۆ.
جول ءجۇرۋ باعاسىندا دا ءبىر ىزدىلىك جوق. باعانى رەتتەۋگە اكىمدىكتەگى «كولىك جانە جول-كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ» باسقارماسىنىڭ قۇزىرى جۇرمەيتىن كورىنەدى. سوندىقتان ءار تاكسي كومپانياسى «ءوزى بي, ءوزى قوجا» قاعيداسىن ۇستانىپ كەلە جاتقانعا ۇقسايدى.
سوندا دەيمىن-اۋ, تاكسي كومپانيالارىنىڭ باسسىزدىعىن كىم قۇرىقتايدى؟ ۆوكزالدا, اۋەجايدا, قالا ىشىندەگى ءىرى ساۋدا ورىندارىندا تاكسيدىڭ ارنايى تۇراعى جوق. ۆوكزال, اۋەجاي ماڭىنداعى كوزبوياۋشىلىق ءۇشىن جاسالعان تۇراقتا زاڭدى تاكسي قىزمەتى تۇرعانىمەن جولاۋشىنى تاكسومەتر مەن باقىلاۋ-كاسسالىق اپپاراتى بويىنشا مىنگىزبەيدى, جول اقىسىن جۇرگىزۋشى ءوزى بەكىتەدى.
«كورمەيىن دەسەم كوزىم بار» دەمەكشى, جاقىندا اۋەجايدان تاكسي قىزمەتىنە جۇگىنۋگە تۋرا كەلدى. سودان ءبىر تاكسيگە وتىرعانىم سول ەدى, وتىرىپ ۇلگەرمەستەن بىردەن تاكسومەترىن قوسىپ ءبىر مىڭ تەڭگەنى ۇرىپ جىبەردى. بۇل دا جۇگەنسىزدىكتىڭ كورىنىسى دەمەسكە امالىڭ جوق. ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك, بۇرىنعى كەڭەس وداعى كەزىندەگى تاكسيلەردە ءار شاقىرىم 20 تيىنعا تەڭ بولاتىن. تۇتىنۋشىعا قىزمەت كورسەتۋ مادەنيەتىنىڭ دەڭگەيى دە وتە جوعارى ەدى. قالاي دەسەك تە, بۇگىنگى جاعدايىمىز كوڭىلگە قونىمدى تىرلىك ەمەس.
ايتا-ايتا اۋىز تالسا دا, جاۋىردى جابا توقۋعا بولمايدى. قوعامدىق كولىك تاكسيدىڭ قىزمەت كورسەتۋ مادەنيەتىن قاداعالاۋدى تەز قولعا العان ءجون. تىرناق استىنان كىر ءىزدەۋدەن اۋلاقپىز. بۇل ماسەلەگە, تەز ارادا توسقاۋىل قويىپ, ارنايى تاكسي تۇراقتارىن اشىپ, جول اقىسىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرسە نۇر ۇستىنە نۇر. ءىرى مەگاپوليسقا اينالىپ كەلە جاتقان نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ءبىر شەتىنەن ەكىنشى شەتىنە جەتۋ وڭاي ەمەس. وسى ءجايتتى ەسكەرىپ كۇن ءتارتىبىنىڭ «كۇيىپ تۇرعان» ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك. نۇر-سۇلتان ءجاي قاتارداعى قالا ەمەس, ەلىمىزدىڭ جۇرەگى, ءھام استاناسى. مۇندا شەتەلدىكتەر كۇن قۇرعاتپاي كەلىپ جاتادى. سول سەبەپتى, تاكسي قىزمەتىندەگى بەيباستاقتىقتى جونگە سالار كەز كەلگەن سياقتى.
