تۇرسىن جۇرتباي باۋىرىم جەتپىسىن تۇگەندەپ, سەكسەنگە قاراي ادىمداپ باستى. بەينەلەپ قانا ايتقانىم ەمەس, شىن مانىندە, ءار قادامىن سەنىمدى باسىپ, اباي تاريحى, مۇحتار تاريحى, الاش تاريحىنا تەرەڭ بويلاپ, ساليقالى-سالماقتى پىكىرىمەن زامانداستارىن اۋزىنا قاراتقان ابىزداردىڭ الدىندا بارا جاتىر.
پروفەسسور تۇرسىن جۇرتباي كوركەم جازۋشىلىعى مەن عىلىمداعى لايىقتى ورنىن العان. وعان ەشكىم تالاسپايدى. الايدا مۇشەلتوي ۇستىندەگى اق-ادال قۇتتىقتاۋىمىز ادال ەڭبەككەر, وراسان دارىن يەسىنىڭ بۇكىل قادىر-قاسيەتىن اشىپ بەرە الماسى حاق. ارنايى زەرتتەۋلەر, تۇرسىننىڭ ءوزى سالعان سان تاراۋ جولدار, سالا-سالاسىمەن زەرتتەلىپ جاتىر, زەرتتەلە بەرەتىنىنە سەنىمدىمىن.
سولاردىڭ ءبىر كورىنىسى رەتىندە مىنا ءبىر اڭگىمە ويىما كەلىپ قالعان ەكەن. سوڭعى ءبىر-ەكى جىلدىڭ مۇعدارىندا عانا تۇرسەكەڭمەن قىزىلجاردان حابارلاسىپ: «قازاقتىڭ ۇلتتىق ءبىرتۇتاس الاش يدەياسىن تۇڭعىش رەت تۇجىرىمداپ, جۇيەلەپ بەرگەن «ۇرانىم – الاش!..» اتتى ءۇش كىتاپتان تۇراتىن بۇل ىرگەلى زەرتتەۋىڭىزدى عىلىمي كەڭەستە ارنايى تالقىلادىق, ەڭبەگىڭىز الاش قوزعالىسىنىڭ, الاش تاريحىنىڭ اسا ءبىر قيىن دا قايعىلى كەزەڭىنىڭ شەجىرەسى ەكەن» دەپ, باسقا دا باعالى تۇستارىن ورىس-قازاعىمىز قوسىلا جاقتاپ, م.قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتى وسى جۇمىستى مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنۋ نيەتى بار ەكەنىن ايتقانىمدا, سىپايىلىق تانىتىپ, «ءوزىم دە دە سونداي ءبىر وي بار ەدى, ويلانىپ كورەيىن» دەگەننەن ءارى اسپادى. اللا تاعالا ايان بەرگەن شىعار, مەنىڭ باستاپ بەرگەنىم دەمەي-اق قويايىن, تۇرسەكەڭنىڭ ەڭبەگى ەلىمىزدىڭ مارتەبەلى سىيلىعىنا ۇسىنىلدى. ارينە, ءبىز دە ۇسىندىق. تالقىلاندى, جاقسى-جايساڭدار قولدادى. تالاپكەردى تامساندىرىپ, وقىمىستىلارعا وي سالعان كولەمدى ەڭبەكتىڭ سانانى سىلكىندەرگەن, تالايدىڭ كوزىن اشقان عىلىمدىق, تانىمدىق تاربيەلىك قۇنىن حالقىم باعالادى. بۇل كىتاپتاردى اقتاردى, وقىدى, تالدادى, «ە, وسىلاي ەكەن عوي!» شىندىققا كوزى جەتكەندەر وزىنە قاجەت اقپارات الدى. ءبارىمىز دە ءار نارسەنى شيمايلايمىز, ال اۆتوردىڭ باقىتى وقىرمانى بار كىتاپ جازۋ بولسا, وسى باقىت تۇرسەكەڭە بۇيىردى. جىلدار بويى وشپەس, ولمەس تاريحي ەسكەرتكىش وسىنداي-اق بولار!
مەملەكەتتىك سىيلىق بەرمەسە دە, ءسىز باقىتتىسىز, تۇرسەكە! ءتىپتى ايتار ەدىم: سوعان دەيىن جازعان قىرۋار دۇنيەلەرىڭىز ءبىر توبە, «ۇرانىم – الاش!…» ءبىر توبە.
وسىدان قىرىق شاقتى جىل بۇرىنعى ءوزىڭىزدىڭ ءبىر ءسوزىڭىزدى ەسىڭىزگە سالايىن, تۇرسەكە! «پروفەسسور حايىرجان بەكحوجين ۇستازىمىز الاشتى زەرتتە دەپ امانات ەتىپ ەدى. سەنەن بۇرىن ءبىر شاكىرتىمە «قازاقتىڭ رەۆوليۋتسيادان بۇرىنعى دەموكرات-جۋرناليستەرى» دەگەن تاقىرىپ بەرىپ ەدىم. ءۇمىت كۇتىپ ەدىم, ول قاراعاندى جاققا, اۋىلعا كەتىپ قالدى. ەندى سەن زەرتتە, الاشتىڭ ءباسپاسوزىن, تاريحىن» دەپ ەدى, سول شاكىرتى زارقىن تايشىباي, ءسىز ەكەنسىز عوي» دەدىڭىز. ءيا, مىنە, ەندى اللا تاۋپيح بەرىپ, بەكحوجيننىڭ ەگىز ۇلى ءبىرى ىلگەرى, ءبىرى كەش ەرجەتتى. زەرتتەۋشىلىك جولدا تۇرسىن جۇرتباي وق بويى ۇزاپ, ۇستازىنىڭ اماناتىن ورىندادى. الاش ۇراندى قازاقتىڭ جوعىن جوقتاپ, كەمىن تۇگەندەدى, ۇلتى ماقتان قىلاتىنداي تالاي باعالى مۇرا بەردى, ءالى دە بەرىپ جاتىر. ءبىز, ءسىزدىڭ زامانداستارىڭىز بولعانىمىزدى شىن مانىندە ماقتان ەتەمىز, تۇرسەكە!
بيىل ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ 1920-1951 جىلدارداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندە پارمەن شىعارىپ, حالىق قولداعان ماڭىزدى ماسەلەگە جول اشتى. ءار جەردەن كوميسسيا قۇرىپ, بۇكىل ەلىم جاپپاي ارحيۆ اقتارىپ جاتىرمىز. «ولاي ەمەس, بىلاي ەكەندەر» دە كوبەيگەن. قىم-قۋىت جۇمىس. قىرۋار زەرتتەۋلەر. قاۋىرت قيمىل. جازىقسىز جاپا شەككەن ەسىمدەر جارىققا شىعىپ جاتىر. زامان-اي! زامان! سول قۋعىن-سۇرگىننىڭ وقيعالارىن كينوتاسپاداي كوز الدىڭا كەلتىرەتىن تۇرسىن جۇربايدىڭ «ۇرانى – الاشى!» قولدان تۇسپەيدى, اقتارىپ وتىرمىز. وسى ەڭبەكتى مەملەكەتتىك سىيلىققا قايتا ۇسىنۋدىڭ ءجونى ەندى كەلگەن جوق پا؟! ويلانايىق. ورتاعا سالايىق. حات تانيتىن ءاربىر وتانداسىمىزدىڭ قولدايتىنىنا ءسوز جوق!
زارقىن تايشىباي,
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
