ەلوردادا «التايدان انادولىعا» دەرەكتى ءفيلمىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.
سالتاناتتى شاراعا تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ۋفۋك ەكيدجي قاتىسىپ, ءسوز سويلەدى. «ءبىزدىڭ باۋىرلاستىعىمىزدىڭ تامىرى تەرەڭ. تاريحىمىز ورتاق. تۇركيادا ۇلت-ازاتتىق سوعىسى ءجۇرىپ جاتقان كەزدە قازاق اقىنى ماعجان جۇماباەۆ انادولى تۇرىكتەرىنە قولداۋ كورسەتىپ جازعان «الىستاعى باۋىرلار» ولەڭىن ءبىز ەشقاشان ۇمىتپايمىز. تۇرىك حالقىنىڭ قينالعان جاندارعا ارقاشان قۇشاعى اشىق. التايدان اۋعان قازاقتاردى قابىلداپ, «التاي اۋىلىن» قۇرىپ, ولاردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋى دە – سونىڭ دالەلى. مۇستافا شوقاي «شەتەلدەگى ءاربىر تۇركىنىڭ ەكى وتانى بار. ونىڭ ءبىرى – ءوز وتانى, ەكىنشىسى – تۇركيا» دەگەن بولاتىن. مىنە, وسى يدەيانى تۋ ەتكەن التاي قازاقتارىنىڭ كوشى تۇركيانىڭ انادولىسىنا جەتىپ, اتانىن شوگەردى» دەدى.
ازاتتىق اڭساعان قازاقتاردىڭ تۇركياعا قونىس اۋدارعان ۇلى كوشىنە بيىل 70 جىل تولدى. وسى ءبىر تاريحي ساتكە وراي «وتانداستار قورى» كەاق-نىڭ ۇسىنىسىمەن «Qazaqstan» ۇلتتىق ارناسى تۇسىرگەن بۇل ءفيلمنىڭ اۆتورى – ازات رىستانبەك. فيلمدە ۇلى كوشتىڭ ءتىرى كۋاگەرلەرىنىڭ باستان كەشكەن جاعدايى باياندالادى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ انكاراعا رەسمي ءىسساپارى كەزىندە تۇركيانىڭ 50-جىلداردىڭ باسىنداعى باسشىسى – پرەمەر-مينيستر ادنان مەندەرەستىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتە وتىرىپ, تۇرىك حالقىنا ايتقان العىسى دا كورىنىس تاپقان. سونداي-اق الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جەمىستى قىزمەت ەتىپ جاتقان دياسپورا وكىلدەرىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى دا قيىن جىلداردا تۋىسقان تۇركيا مەملەكەتىنىڭ الىستان ارىپ-اشىپ كەلگەن جاندارعا كومەك قولىن سوزعانىن تەبىرەنە ەسكە الادى.
ءفيلمدى تۇسىرۋدەگى ماقساتىمىز – كەيىنگى بۋىنعا ۇلت تاريحىنداعى ەڭ ۇزاق, ەڭ ازاپتى كوشتىڭ ءمانىن ءتۇسىندىرۋ بولدى. اتامەكەنىن اڭساعان قانداستارعا ءبىزدىڭ دە ءىلتيپاتىمىز زور. ارينە, سول زاماننىڭ اۋىرتپالىعىن دا, ءبىزدىڭ قانداستارىمىزعا دەگەن قۇرمەتىمىزدى دە ءبىر فيلمگە سىيعىزۋ مۇمكىن ەمەس. مۇنداي جوبالار الداعى ۋاقىتتا جالعاسىن تابادى. بۇگىنگى فيلم دە ۇلت تاريحىنداعى ايتۋلى كوشتىڭ 70 جىلدىعىنان بولەك, ەكى ەل اراسىنداعى بايلانىستىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالىپ وتىر, – دەدى شارانىڭ اشىلۋىندا «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ باسقارما توراعاسى ءلاززات تانىسباي.
وتكەن عاسىردا قازاق حالقىنىڭ باستان كەشكەن تاۋقىمەتى از بولعان جوق. قازاق ەلىندەگى قازاقتار اشارشىلىققا, ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ, 2 دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ, جەلتوقساننىڭ ىزعارىنا جولىقسا, قىتايداعى قازاقتار 1930 جىلداردان باستاپ قىتاي بيلىگىنىڭ قىسىمىن كوردى. ەلدىڭ سورپا بەتىنە شىعارلارى ۇستالىپ, اتىلعاننان كەيىن اتام زاماننان بەرى التايدى مەكەندەگەن قازاقتار ءدىنىن, ءتىلىن, ۇلتىن ساقتاۋ ماقساتىندا تۇركياعا كوشتى. ناتيجەسىندە 1940 جىلداردان باستالاتىن بۇل ۇلى كوش ادامزات تاريحىنداعى ءجۇرىپ وتكەن جولى ەڭ ۇزاق, ەڭ قاسىرەتتى كوش بولدى. قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىندەگى ءورالتايدان باستالعان بۇل كوش الەمدەگى بەسىنشى ۇلكەن ءشول تاكلا-ماكان ءشولىن باسىپ, قىتايدىڭ گانسۋ, چيڭحاي ولكەلەرىن, تيبەت جوتاسىن ەندەي ءوتىپ, الەمدەگى ەڭ بيىك تاۋ – گيمالايدان اسىپ, ءۇندىستان, پاكىستان, يراك, سيريا ەلدەرى ارقىلى تۇركياعا جەتتى. اتقا ءمىنىپ, اتانىن جەتەلەگەن قازاقتاردىڭ قانشا شاقىرىم جول باسقانى بەلگىسىز. دەسە دە, 20 مىڭ شاقىرىمنان كەم سوقپايتىن وسى كوشتە باستاپقىدا 18 مىڭ ادام بولسا (كەيبىر دەرەكتەردە 48 مىڭ ادام دەلىنەدى), انادولىعا امان جەتكەنى 1852 ادام عانا. ادامزات تاريحىندا وسىنداي ۇزىن, وسىنداي قاسىرەتتى كوش بولعان ەمەس دەپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى وسى. دەگەنمەن, «ورنىندا بار وڭالار» دەگەندەي, سول ەكى مىڭعا جەتپەيتىن ەلدىڭ ۇرپاعى 70 جىلدا ءوسىپ, 30 مىڭنان استى. بۇگىندە سول ازاتتىق اڭساپ, «ازاننىڭ داۋىسى ەستىلەتىن» جەرگە كوشكەن اردا قازاقتىڭ ۇرپاقتارى ەۋروپا, اقش, ۇلىبريتانيا ەلدەرىنە دەيىن تامىر جايدى, ءبىراز بولىگى 1991 جىلدان كەيىن اتاجۇرتقا ورالدى.
ايتا كەتەيىك, 26 قاراشادا تۇركيانىڭ ىستانبۇل قالاسى باعجىلار اۋدانىندا «قازاق-تۇرىك باۋىرلاستىعى» ەسكەرتكىشى اشىلدى. ۇلى كوشتىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان بۇل ەسكەرتكىش تۇركيا مەن قازاقستان اراسىنداعى مىزعىماس تۋىستىق, ۇلىسارالىق قارىم-قاتىناستىڭ بەلگىسى ىسپەتتى. «قازاق-تۇرىك باۋىرلاستىعى» دەپ اتالاتىن بۇل ەسكەرتكىش «وتانداستار» قورىنىڭ تاپسىرىسىمەن ازىرلەنگەن.
