حالقىمىزدا «قازاننان قاقپاق كەتسە, يتتەن ۇيات كەتەدى» دەگەن ءتامسىل بار. ايتپاساڭ ءسوزدىڭ اتاسى ولەتىن زاماننان دا ءوتىپ بارا جاتقاندايمىز. ازۋىن ايعا بىلەگەن باي-ماناپتار جالعاندى جالپاعىنان باسىپ, قارا حالىقتىڭ قاسىرەتىن ودان سايىن قويۋلاتۋدا. بۇعان توقتام بولاتىن مەرزىم الدەقاشان جەتتى-اۋ! الايدا جەمقورلار جازادان قۇتىلىپ, كەيدە سىتىلىپ كەتىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇگىنگى قوعام كەشەگىدەن وزگەرگەن.
حالىق تا ويانىپ, دەموكراتيانىڭ ازدا بولسا بۋىن سەزىنە باستادى. ءدال وسى كەزەڭگە مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاقىندا قول قويعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى قوعامنىڭ كوپتەن كۇتكەن كۇپتى كوڭىلىنە دەمەۋ بولعانداي. ەندىگى ماسەلە زاڭنىڭ باقىلاۋ, ورىندالۋ, جۇزەگە اسىرىلۋ جولدارىنىڭ مەحانيزم تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋ. زاڭ سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىنىڭ جۇيەلى تۇردە الدىن الۋ بويىنشا قوسىمشا شارالار ەنگىزىلۋگە باعىتتالعان. جاڭا زاڭدا «شەنەۋنىكتەر عانا ەمەس, ونىڭ وتباسى مۇشەلەرى سىيلىقتار, ماتەريالدىق سىياقى نەمەسە قىزمەت كورسەتۋ تۇرىندە تارتۋ الۋىنا تولىقتاي تىيىم سالىنادى» دەلىنگەن. بۇل باپ دامىعان دەموكراتيالىق ەلدەردە بۇرىننان بار. ولاردا بۇل قىزمەتشىنىڭ كاسىبي ەتيكاسىنىڭ ءبىر پاراسىنا جاتادى. الايدا وسى تەتىكتىڭ بىزدە قالاي باقىلاناتىنى زاڭدا تولىقتاي اشىلماعان. ەندى سىي بەرەتىن تۇلعا بۇرىنعىداي كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە قاي نارسەنى دە جارقىراتىپ بەرە المايدى. دەمەك بەرۋشى دە, الۋشى دا ءالى دە بولسا قۇپيا تۇردە جۇمىس ىستەيدى.
زاڭداعى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار قاتارىنداعى اسا ءماندى ءارى قاراپايىم ازاماتتار ءۇشىن قاجەتتى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگاندارى تۋرالى» 2012 جىلعى 13 اقپانداعى قر-نىڭ زاڭىنا «قىزمەتكەردىڭ تارتىپتىك تەرىس قىلىعى – قىزمەتكەردىڭ وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردى قۇقىققا قايشى, كىنالىلىكپەن ورىنداماۋى نەمەسە تيىسىنشە ورىنداماۋى, لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانۋى, قىزمەتتىك ءتارتىپتى, قىزمەتتىك ادەپ قاعيدالارىن بۇزۋى, سول سياقتى قىزمەتتە بولۋىنا بايلانىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن شەكتەۋلەردى ساقتاماۋى» دەپ كورسەتىلگەن 64-باپتىڭ 1-تارماعىندا. مىنە, وسى باپ بۇگىندە قىزمەت ورنىندا وزدەرىن جارتى پاتشا سانايتىن تالايلارعا ساباق بولسا يگى. كەشە عانا جوعارى شەندىلەردەن ءزابىر كورگەن قىزىلوردا وبلىسى, سىرداريا اۋدانى, اسقار توقماعامبەتوۆ اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جانايقايىنىڭ ءىزىن الا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ 12 قازان كۇنگى سانىندا «ەرەگىسكەن ەكەۋ, ەگىنسىز قالاتىن ەل» اتتى ماقالادا اۋدان اكىمىنىڭ دارمەنسىزدىگى مەن جوعارى شەندىلەردىڭ توڭمويىندىعى ەل الدىنا شىقتى. الايدا ناقتى شەشىم جوق. ەل ىرىسى ىسىراپ بولىپ, قارىن تويعىزامىن دەگەن حالىقتىڭ نەسىبەسى دالادا بەي-بەرەكەت شاشىلىپ جاتىر. اۋدان باسشىسى كاسىپكەرلەر اراسىنداعى داۋ تەك سوت ارقىلى شەشىلەتىنىن ايتىپ وتىر دەيدى ءتىلشى حابارلاماسىندا. ەگىس القابىنداعى 105 گەكتار القاپتان الىناتىن ريزىق ەرتەڭ ەڭبەك ەتكەن, الدەنەشە ميلليونداعان قاراجات جۇمسالعان قارا حالىقتىڭ نەسىبەسىنە جاراماسا وعان كىنالى كىم!؟ زاڭ قايدا, وبلىس, اۋدان باسشىلارى نەگە دارمەنسىز. الەۋمەتتىك جەلىدە اقجاۋلىقتى انالاردىڭ وبلىس اكىمدىگىنىڭ الدىندا تىك اياقتان قاڭتارىلىپ تۇرعاندارى, اكىمدىكتە ولاردىڭ زارىن تىڭدار قىزمەتكەرلەردىڭ بولماۋى, اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جانايقايى, اۋداندىق پوليتسيا, ارنايى جاساقتار مەن تۇرعىندار اراسىندا قاقتىعىستار بولعانى دا تىلگە تيەك بولدى. دەمەك وسى باپقا سۇيەنە وتىرىپ, ءتيىستى شەشىمدى دەر مەزگىلىندە ورىنداماعان, ءوز ىسىنە جاۋاپسىز قاراعان باسشى مەن قوسشىلىقتى قاس-قاباتتاپ جاۋاپكەرشىلىككە تارتىپ, قاتاڭ جازانى دەر شاعىندا قولداناسا عانا قارا حالىق زاڭعا سەنەدى. زاڭ ورىندالۋىمەن, جۇزەگە اسۋىمەن قۇندى.
«حالىق ايتسا, قالىپ ايتپايدى». زاڭداعى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار بىرتە-بىرتە ەلدە دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ ساقتالۋى مەن ونىڭ ورىندالۋىن ءتيىستى ورىنداردىڭ قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ قاجەتتىگىن كورسەتىپ وتىر. دەمەك سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى الداعى ۋاقىتتا وسى باعىتتا تورعا تۇسكەندەر مەن قارمالعانداردىڭ اتىن اتاپ, ءتۇسىن تۇستەپ وتىرسا. ەل ىرىسى مەن حالىق قاراجاتى جەڭ ۇشىنان جالعاسقان جەمقورلاردىڭ جەمساۋىنا جۇتىلا بەرسە, مەملەكەتتىڭ ەرتەڭى نە بولماق. ەل ازاماتتارى مەن يگى جاقسىلار باستاپ, ءتيىستى ورىندار ناقتى قادامدارعا بارماسا, قوعام اشىنعان ۇستىنە اشىنا تۇسەدى. ءوز حالقىن ءوزى توناعان ەلدىڭ بولاشاعى نە بولماق. بۇگىنگى قوعام, ورتا ەرتەڭگى ۇرپاققا قانداي اۋىر مۇرا قالدىرىپ جاتقانىن تۇسىنسە يگى. بار بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرىپ, كەدەيلىكتىڭ كەبىن كيگەن ەلدىڭ ەرتەڭىنە الاڭدايدى. قارا حالىق تەڭدىگىن العان وتىز جىلدا دا قوعامدا ءبىر جىلىمىق بولادى عوي دەگەن الاڭ كوڭىلدىڭ شىرماۋىندا شىرماتىلىپ كەلەدى. شىندىق پەن شىنايىلىقتى, ادالدىق پەن اردى اتتاپ ءوتىپ جاتقاندار ەرتەڭىن نەگە ويلامايدى. بۇگىنگى بايلىعىنا ماسايراپ, قارا حالىقتى قاقساتىپ تاپقانى ءوز باۋىرلارى مەن قانداستارىنىڭ ماڭداي تەرىمەن, بەل جازباي تاپقان ىرىسىن توككەنى ەمەس پە!؟ «سۋدىڭ دا سۇراۋى بار» ەكەنىن ۇمىتپايىق, اعايىن.
قۇدايبەرگەن تۇرسىن,
قر ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ زاڭناما
جانە قۇقىقتىق اقپارات ينستيتۋتى
لينگۆيستيكا ورتالىعىنىڭ باس
عىلىمي قىزمەتكەرى, فيلولوگيا
عىلىمدارىنىڭ دوكتورى
