«ويلى ادامعا قىزىق جوق بۇل جالعاندا». ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىندا وتكەن «جان» مونوسپەكتاكلىنىڭ پرەمەراسىن تاماشالاعاندا جادىمىزدا ۇلى ابايدىڭ وسى ولەڭ جولى جاڭعىردى. قويىلىم جانرى انىقتاپ تۇرعانداي دا, مۇندا ءبىر عانا كەيىپكەردىڭ جاعدايى باياندالادى. ونىڭ ءوزى جاي ادام ەمەس, ۇلتىمىزعا تەمىرقازىقتاي ءتۇزۋ جول نۇسقاپ كەلە جاتقان حاكىم اباي. ياعني, مونوسپەكتاكلدە ابايدىڭ جانكۇيزەلىسى, ءوز-وزىمەن ارپالىسى, ازابى كورىنىس تابادى.
بۇل اۋىر تاقىرىپتىڭ يدەياسىن اتالمىش تەاتر رەپەرتۋارىنداعى «اباي» تراگەدياسىندا جاس ابايدى سومدايتىن قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى نۇركەن وتەۋىلوۆ ۇسىنىپ, قويىلىمنىڭ رەجيسسەرى, تاياۋدا عانا «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىن يەلەنگەن فارحات مولداعاليمەن بىرگە جۇزەگە اسىردى.
جۇرەگىڭنىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلا,
مەن ءبىر جۇمباق اداممىن, ونى دا ويلا.
سوقتىقپالى, سوقپاقسىز جەردە ءوستىم,
مىڭمەن جالعىز الىستىم, كىنا قويما, – دەيدى اباي.
كەزىندە ابايدىڭ جانىنا مۇحتار اۋەزوۆتەن باستاپ, رامازان توقتاروۆ, تاكەن الىمقۇلوۆ, دۇكەنباي دوسجان سىندى ۇلتىمىزدىڭ قابىرعالى قالامگەرلەرى ءۇڭىلدى. حح عاسىردىڭ باسىندا ءاليحان بوكەيحان, احمەت بايتۇرسىنۇلى سياقتى الاش قايراتكەرلەرى ابايتانۋ ىلىمىنە سوقپاق سالدى. الايدا وسى كۇندەرگە دەيىن ابايدىڭ جۇمباعىن شەشە الماي كەلە جاتىرمىز. «جان» مونوسپەكتاكلىنەن سوعان تاعى ءبىر تالپىنىستى بايقادىق. بىراق اكتەردىڭ بەينەنى سومداۋىنان گورى, ساحناعا قويىلعان زاتتاردان دانىشپانىمىزدىڭ جانىن تۇسىنگەندەي, قويىلىم اۆتورلارىنىڭ ايتقىسى كەلگەنىن اڭعارعانداي بولدىق. بۇل زاتتار كوپ تە ەمەس.
اتاپ ايتساق, ءار ورتا مەكتەپتە كەزدەسەتىن تاقتادان دانىشپانىمىزدىڭ ءىلىم-بىلىمگە قۇشتارلىعى كورىنەدى. حالقىمىزدا «تامشى تاس جارادى» دەگەن ءسوز بار. سول سياقتى توبەدەن تاسقا تامعان تامشىدان ابايدىڭ ءسوزى تۇبىندە جەتەر جەرىنە جەتەتىنى اڭعارىلادى. ال ساحنانىڭ ورتاسىنداعى شەڭبەر بىرنەشە ويعا جەتەلەيدى. بىرىنشىدەن, ابايدىڭ سول زامان اعىمىنا لايىق ءبىر شەڭبەرگە قامالعانىن, سودان شىعا الماي الاسۇرعانىن كورسەتسە, ەكىنشىدەن, شەڭبەر ءبىزدىڭ كوزىمىزگە گلوبۋس بولىپ كورىنىپ, اباي تۇلعاسىن كەشىرەك بولسا دا الەم تانيتىنىن بايقاتادى.
ادام توپىراقتان جارالدى دەگەن تۇسىنىك بار. اباي بولسا, «ادامزات – بۇگىن ادام, ەرتەڭ توپىراق» دەيدى. كەزى كەلگەندە باراتىن جەرىمىز بەلگىلى. قويىلىمداعى باس كەيىپكەردىڭ توپىراقپەن جاسايتىن ارەكەتى سوعان سايىپ, بۇل دۇنيەنىڭ وتكىنشىلىگىنە تاعى ءبىر كوز جەتكىزەدى.
مونوسپەكتاكلگە الىنعان مۋزىكا – ابايدىڭ «سەگىز اياق» ءانى قويىلىم تابيعاتىن اشتى. اسىرەسە, اندەگى «مولاسىنداي باقسىنىڭ جالعىز قالدىم – تاپ شىنىم» دەگەن جولدار. بىزدىڭشە, قويىلىمنىڭ ءبىر كەمشىلىگى – باس كەيىپكەردىڭ, ياعني اباي-نۇركەننىڭ ايتاتىن سوزدەرىندە جۇيەسىزدىك ورىن الدى. بىزگە ءماتىن ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ ءار جەرىنەن ءۇزىلىپ-جۇلىنىپ الىنعانداي كورىندى. قويىلىم جەتىلدىرىلەتىن بولسا, وسى جاعىنا كوبىرەك نازار اۋدارۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز.
ارينە, ءبىر ساعاتتان ءسال اساتىن قويىلىمدا ابايدىڭ جانىن تولىق اشىپ كورسەتۋ مۇمكىن ەمەس. ءارتىس تە ءرولىن ويناعان سايىن شىڭدالا تۇسەتىنى بەلگىلى. كورەرمەندەر تاراپىنان ابايدىڭ تەك كۇڭىرەنەتىن ەمەس, شاتتاناتىن تۇستارىن دا كورسەتسە دەگەن تىلەك ايتىلدى. ولاي بولسا, بۇل مونوسپەكتاكلدىڭ جالعاسىن كۇتەمىز.
