وركەنيەتتى الەمدە قورشاعان ورتانىڭ ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىگى ۇلكەن ماڭىزعا يە. قازىرگى تەحنيكانىڭ دامىعان داۋىرىندە اۋاعا ۋلى گازدىڭ كوپتەپ شىعۋىنا, ءسويتىپ, قالا تازالىعىنىڭ بۇزىلۋىنا ىقپال ەتەتىن جاعدايلار از بولمايدى. تۇرعىندارى سەگىز ءجۇز مىڭنان اسقان ەلىمىزدىڭ باس شاھارىنداعى جاي احۋال تۋرالى ەلوردالىق ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ارداق رايىمبەكوۆ اڭگىمەلەيدى.
–قالامىزدا ەكولوگيالىق احۋال قالاي?
-قالادا ەكولوگيالىق جاعداي قالىپتى دەپ ايتۋعا بولادى. ەندى كۇل-قوقىستاردى بەلگىلەنگەن جەرلەرگە اپارماي, ورتا جولعا نەمەسە ۇيلەردىڭ كىرەبەرىستەرىنە تاستاپ كەتەتىندەر تۋرالى اڭگىمە باسقا. راسى كەرەك, ءبىز كوپ جاعدايدا پوليەتيلەن پاكەتتەرىنىڭ اينالاعا شاشىلىپ, تۇرعىنداردىڭ زاڭدى نارازىلىعىن تۋعىزاتىنى تۋرالى ءجيى ەستيمىز. بىزگە «نەگە ونىڭ وندىرىسىنە تىيىم سالمايسىزدار؟» دەگەن ساۋالدار قويادى. مويىنداۋ كەرەك, ءبىزدىڭ ونىڭ ءوندىرىسىن توقتاتۋعا قۇقىمىز جوق. ۇسىنىستار جاساپ جاتىرمىز. ال, تەرەڭىرەك ۇڭىلسەك, ماسەلە ونىڭ وندىرىسىنە تىيىم سالۋدا ەمەس. مەنتاليتەتىمىزدى وزگەرتۋ قاجەت. ادامداردا ۇقىپتىلىق, جيناقىلىق, مادەنيەت جەتىسىڭكىرەمەيدى. سول پاكەتتەردى كەز كەلگەن جەرگە تاستاي سالماي, قوقىس جاشىگىنە جوندەپ سالسا, تازالىق ساقتالار ەدى.
پايدالانىلعان اۆتوموبيل شينالارىنا بايلانىستى دا وسىنى ايتۋعا بولادى. كەز كەلگەن قوقىسقا تاستاماي, پايدالانىلعان شينالاردى جينايتىن ارناۋلى ورىندارعا تاپسىرسا دەگەن ءوتىنىش بار.
-اۋا قۇرامىنداعى ءتۇتىن تۋرالى نە ايتاسىز؟
-ءار اپتادا سايىن جول پوليتسياسى باسقارماسىنا بەس ءجۇز اۆتوماشينا تىركەلەدى ەكەن. ەلوردادا كولىك كۇننەن-كۇنگە كوبەيىپ بارادى. جول قيىلىستارىندا كەپتەلىستەر دە از بولمايدى. مىنە, وسىنداي كەزدە اۆتوماشينالاردان شىعاتىن زياندى زاتتار اۋاعا تارالارى ءسوزسىز. بۇل بۇگىنگى كۇنگى ۇلكەن ماسەلە بولىپ وتىر. ودان قۇتىلۋدىڭ ءتۇرلى جولدارى ىزدەستىرىلۋدە. اتاپ ايتقاندا, كوشەلەردى كەڭەيتىپ, جول ايىرىقتارى مەن اينالما جولدار سالۋ قولعا الىنۋدا. اۆتوموبيلدەرگە جانار مايدى ۇنەمدەپ, زياندى زاتتاردىڭ اۋاعا تارالۋىن تومەندەتەتىن ارناۋلى سۇزگى-قۇرىلعىلار ورناتۋ ۇسىنىلۋدا. ەڭ باستىسى, جانار مايمەن جۇرەتىن اۆتوموبيلدەردى گازعا كوشىرۋ ءۇردىسى بايقالادى. سونداي-اق, قالادا الداعى ۋاقىتتا بالامالى كولىك رەتىندە جەر ۇستىمەن دە, جەر استىمەن دە جۇرەتىن جەڭىل رەلستى ترامۆايلار پايدالانىلادى.
-ءىشىپ جۇرگەن سۋىمىزدىڭ ساپاسى قانداي?
– ءبىزدىڭ ءوز زەرتحانامىز, تالداۋ-باقىلاۋ ءبولىمىمىز بار. اۋانىڭ, سۋ رەسۋرستارىنىڭ, توپىراقتىڭ لاستانۋىن تەكسەرۋ ءۇشىن وسى زەرتحانادا جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. سونداي-اق, دەپارتامەنتتە اۋىز سۋدىڭ ساپاسىنا مەملەكەتتىك ەكولوگيالىق ساراپتاما دا جۇرگىزىلەدى. قالاعا اۋىز سۋ نەگىزى, ۆياچەسلاۆ سۋ قويماسىنان بەرىلەدى. بۇگىنگى تاڭداعى مالىمەتتەر بويىنشا ونداعى سۋ تازا, ساپالى. ايتقىم كەلگەنى, سۋ قويماسىنان سۋ قالاعا ون جەتى سۇزگىدەن ءوتىپ بارىپ, تازارىپ جەتەدى. سوندىقتان, ءىشىپ جۇرگەن سۋىڭىزدىڭ قۇرامىنا سەكەمدەنبەي-اق قويىڭىز, ءبارى باقىلاۋدا.
تۇپتەپ كەلگەندە, ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ ءمانى دە تابيعات قورعاۋ زاڭدىلىقتارىنىڭ ساقتالۋىنا باقىلاۋ جاساۋ عوي. وسى باعىتتا باس پروكۋراتۋرامەن كەلىسىپ, مينيسترلىك بەكىتكەن جوسپارلى تەكسەرۋلەر جۇرگىزەمىز.
