Osyndaida ūrymtal tūsty ūtymdy qoldana bıletın äkkı turistık firmalar köbıne köpşılıktıŋ közı üirenıp, sanasyna sıŋıstı bolyp ketken Türkiia, Dubai, Tailand, Malaiziia, Bali, Goa sekıldı elderdegı jaǧajailyq demalysty ūsynyp jatady.
Bız, kındıgı saharada kesılgen qazaq halqy atam zamannan berı attyŋ jaly, tüienıŋ qomynda jürıp baitaq dalamyzdy kezıp boi sergıtuşı edık. Bügınde zaman basqa bolǧandyqtan, uaqyt köşıne ılesıp, şetel jaǧalaudy daǧdyǧa ainaldyryp alǧanymyz osydan-aq közge ūrady. Ärine, būl – zaŋdy qūbylys.
Desek te, Qazaqstanda da tabiǧaty janǧa jaily, äsemdıgımen boiyŋdy baurap alar, körkıne köz toimas körıktı jerler jetıp artylady. Şükır, Täŋırım būl jaǧynan qazaq dalasyn kende qaldyrǧan emes. Statistikalyq mälımetke jügıner bolsaq, elımızdıŋ körkem tabiǧatyn tamaşalauǧa keletın şeteldık turister qatary kün saiyn artyp keledı. Eger osy qarqynnan taimasaq, bolaşaqta ırı turistık derjavaǧa ainalǧan elderdı quyp jetemız degen ümıtımız de basym ekendıgın jasyrmaimyz.
Aitalyq, asqar şyŋdy Altai, emdık qasietı mol Alaköl, körgen közdı taŋ qaldyrar Kaspii jaǧalauy, Balqaş kölı, Ülken Almaty kölı, Qapşaǧai su qoimasy, Kaspii jaǧalauy,suy baldai, şöbı şüigın, auasy şärbat Alma-arasan, Saryaǧaş, Merkı, Mankent, Jaŋaqorǧan, Qapalarasan, Barlyqarasan, Aqjaiyq, Alatau şipajailary, Şaryn ūlttyq parkı, Baianauyl, Qarqaraly, Segız köl, t.b. jıpke tızgendei aita bersek jeterlık. Bır erekşelıgı – Alakölde suǧa şomylu mausymy 95 künge sozylady eken. Mūndai mümkındık Türkiianyŋ özınde joq körınedı.
Jalpy, turizm salasy şaş etekten paida äkeler, qazynanyŋ qorjynyn qampaitar zamanaui bırden-bır tabys közı bolyp sanalady. Sol sebeptı de, köptegen örkenietke qol sozǧan memleketter turizm salasyn damytuǧa köp köŋıl bölıp, bäsekelestıktı arttyrumen keledı. «Sabaqty ine sätımen» degendei söz oraiy kelgende aita keteiın, Türkiia, Fransiia, İtaliia, Tailand elderındegı ışkı jalpy önımnıŋ besten bırı, al keibıreuınde 30 paiyzy turizmdı qūraidy eken. Turizm sol eldıŋ äleumettık jaǧdaiynyŋ eŋsesın tüzep, ekonomikasynyŋ ön boiyna qan jügırtetın küre tamyrdyŋ bırı ekenın san märte däleldedı.
Eger saralap, zerdeler bolsaq, osy salada bäsekelestıkke qabılettı 140 memleket qatarynda älemdık reiting boiynşa Qazaqstan 88-şı orynda körınedı. Qazırgı taŋda bızdıŋ Ükımet infraqūrylym tartuǧa 1,5 mlrd dollar qarajat bölıp, jekemenşık sektor 2 milliard dollar investisiia qūiuǧa äzır ekendıgın baiqatty. Sonyŋ arqasynda 2020 jylǧa qarai jer-jerlerde 270-300 myŋ jaŋa jūmys orny aşylyp, turizm jalpy ışkı önımnıŋ 3 paiyzyn qūraityn bolady degen joramal aityluda.
Qazırgı körsetkış boiynşa nebärı 0,3 paiyzdy ǧana qamtidy eken. Mäselen, turizm salasynda qyzmet etetın tūrǧyndar sany Fransiiada – 10 paiyz, İtaliia men Şveisariiada – 15 paiyz, AQŞ-ta 4 million adam bolsa, bızde nebärı 168 myŋ jūmysşy näpaqasyn tabuda. Būl degenımız – jalpy eŋbekke jaramdy halyqtyŋ 2 paiyzyna ǧana tän.
«Qainaǧan qara suda da qasiet bar» demekşı, Antaliiany aŋsap, köŋılı alabūrtyp tūratyn jūrttyŋ aŋsary Alakölge de būryla bastady. Äsırese, Alaköldıŋ suyna qyzyǧuşy şeteldıkterdıŋ qatary artyp, körşı Reseiden keluşı qalyŋ halyqtyŋ şoǧyryn bylai qoiǧanda, sonau Finliandiia, İspaniia, Germaniia, AQŞ elınen aǧylyp yntyzar bolyp jatqandar barşylyq.
Sebebı olar Alaköldıŋ emdık qasietı öte mol aǧynsyz su qoimasy ekenın jan-jaqty zerttep, zerdelegen. Suy mineraldy resurstarǧa – iodqa, tūzǧa, himiialyq elementterge öte bai, densaulyqqa paidasy medisinada san märte däleldengen. Odan qaldy quaŋ dalasyndaǧy qūrǧaq aua köl betındegı dymqyl auamen aralasyp dem aluşylarǧa jaily äser beredı. Kerek deseŋız, joryqtan qaityp kele jatqan Şyŋǧys han jaralanyp, qansyraǧan äskerın osy Alaköldıŋ suyna ailap jatyp şomyldyryp em-dom jasaǧan degen de aŋyz bar.
Aita ketu kerek, soŋǧy tört jylda Alakölge turistık qyzmet körsetu kölemı ekı ese artty. Būl körsetkış alǧaşqy jyldary 3,9 milliard teŋgenı qūrasa, 2017 jyly 8,3 milliard teŋgege ösıp, 2018 jyly 10 milliard teŋgege deiın jetkızıldı. Alaköldıŋ jaǧasynda dem alyp boi sergıtıp qaituǧa yntalylar qatary köp bolǧanymen, adamdardyŋ keluı sirep bara jatqandyǧy aşy da bolsa şyndyq. Öitkenı jol qiyndyǧy äbden tityqtatyp tastaidy. «Jol azabyn jürgen bıledı» demekşı, oidym-oidym şūŋqyr jolmen jüru maşina tügılı qara jaiau adamǧa da qiyn soǧady. Sol sebeptı, avtobus, ia bolmasa kölıkpen Alakölge baru qiiamettıŋ qiiametı dese bolady. Ras, avtokölık magistralınıŋ qūrylysy bastaldy. Bıraq, jol qūrylysy 2-3 jyl kölemınde bıtıp, halyq qyzyǧyn köredı deuge älı erterek sekıldı. Üşaral, Ürjar baǧytyna äuejai, temırjol ıske qosylyp, jūmys jandanǧanymen, bilet tabu mäselesı öte qiyn. Bilet degenıŋ pyşaq üstınen ülestırılıp, ala jazdai qol jetkıze almai qinalasyŋ. Bilettıŋ joqtyǧymen qoimai, alypsatarlar üsteme baǧasymen qūnyn ekı-üş ese şaryqtatyp jıberedı. Bırden jaǧalauǧa top ete tüsıp tabanyŋdy tigızer äue qatynasy, temırjol bailanysy mülde joq. Poiyzǧa otyrsaŋyz da, ūşaqqa mınseŋ de dıttegen jerıŋe tötesınen jetkızbeidı. Eger Almaty oblysy jaǧyndaǧy Alakölge barǧyŋyz kelse Köktūma stansasynan tüsıp, ärı qarai kölıkke mınesız. Ürjar jaǧynan da däl osy körınıs. Semei qalasynan tüsıp bälenbai şaqyrym jol jürıp sılıkpeŋ şyǧyp jetesıŋ. Joldyŋ naşarlyǧy, ainalma ūzaqtyǧy turisterdı tartuǧa ülken kedergısı dese bolady.
Mūnyŋ barlyǧy Alaköldıŋ daŋqyn asyru emes, öşıruge baǧyttalǧan qadamdar demeske amal joq. Endıgı mındet – Alaköldıŋ jaǧajaiynda dem alamyn deuşılerge qolaily servis jasap, infraqūrylymdardy jaŋalap, turistık qyzmet körsetudıŋ sapasyn jaqsartyp, turizm salasyn qarqyndy damytudy nazarǧa alu.
Taǧy bır maŋdaiymyzǧa bıtken saialy jer – qart Kaspii teŋızı. Tabiǧaty äsem, qūmy taza, suy möldır şyǧanaqta demalu üşın jylyna 205 myŋ adam keledı. Onyŋ 177 myŋy özımızdıŋ qazaqstandyqtar körınedı. Būl – «Kendırlı» demalys aimaǧy. Mūnda turisterdıŋ teŋızge tüsıp, densaulyǧyn nyǧaityp, tynyǧuy üşın barlyq jaǧdai jasalǧan. Biylǧy eŋbek demalysyn Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Kendırlıde ötkızuı qit etse mūhit asyp, şet el qūmartyp jüretın şeneunıkterge ülgı boldy. Öz elındegı asyldy baǧalamai mūrnyn şüiıretınder üşın bardy qalai baǧalau kerektıgın Qasym-Jomart Kemelūly sanalaryna qūidy desek, artyq aitqandyq emes.
Şöleittı jerde ornalasyp, jan-jaǧyn jasyl-jelek kömkergen keleşegı kemel Kendırlı de barlyq jaǧdai jasalǧanymen, qarapaiym halyq ışer asyn özımen bırge ala keledı. Öitkenı jaǧajaidaǧy dämhanalar men meiramhana baǧalary öte qymbat bolǧandyqtan tiımsız, qaltaǧa ūrady.
İä, älemnıŋ qai jerımen salystyrsaŋ da kemşın tüspeitın Alaköl, Kaspii, Burabaiymyz bar ekenın maqtan tūtamyz. Alaida solai bola tūrsa da, dem aluşylar Antaliiaǧa baruǧa qūmar. Oǧan bırden-bır sebep – jol qatynasy, ekınşı – qymbatşylyq. Aitalyq, bızde üi-jai alu bır täulıkke 30 myŋ teŋge tūrady. Būl tek, tūraǧyŋnyŋ qaraqan basy ǧana. Al Türkiiada belgılengen baǧanyŋ ışıne kündelıktı bes mezgıl ışıp-jeitın auqatyŋ, jatyn ornyŋ, ärtürlı oiyn-sauyq baǧdarlamalaryna qatysu, aşyq jäne jabyq basseinderı bar demalys oryndaryna baru, akvaparkte qydyru kıredı. Aqtau men Burabaida ekı künge 180 myŋ teŋge jūmsasaŋ, osy baǧaǧa Türkiiada bır apta demalyp qaitasyŋ. Aiyrmaşylyǧy jer men köktei ekenın anyqtau tük qiynǧa soqpaidy. Būdan şyǧar qorytyndy – bız älı de bolsa turizmdı keŋınen damyta almai otyrǧanymyz. El turizmınıŋ älı şatqaiaqtap sürınşek attai sürınıp kele jatqanynyŋ bır körınısı. Servistık qyzmet körsetu deŋgeiınıŋ tömendıgı, baǧanyŋ tym qymbattyǧy turisterdıŋ köŋılınen şyqpaidy. Sondyqtan Alakölge emes, Antaliiaǧa yntyzar. Bıraq bır ättegen-aiy, ärı özektı örteitın ökınıştısı maŋdai termen tapqan aqşamyzdy öz tuǧan jerımızdıŋ güldenuıne emes, şeteldıkterdıŋ ekonomikasyna, äleumettık jaǧdaiynyŋ jaqsaruyna, köş ılgerı qaryştap ketuıne qūiyp jatqanymyz ǧoi…
