Aǧymdaǧy jyldan bastap Qazaqstan jahandyq bäsekege qabılettılıkke qol jetkızuge baǧyttalǧan elımızdıŋ Üşınşı jaŋǧyruyn ıske asyruǧa kırıskenı barşaǧa mälım. Onyŋ negızgı maqsaty Ūlt josparyn oryndau aiasynda älemnıŋ bäsekege qabılettı damyǧan 30 elınıŋ qataryna enu bolyp tabylady.
Qazırgı taŋda memleketımızdıŋ Üşınşı jaŋǧyruyn jüzege asyru aiasynda saiasi reforma, ekonomikalyq ösımnıŋ jaŋa modelın qūru jäne ruhani jaŋǧyru siiaqty üş jaŋǧyru üderısı ıske asyrylatyn bolady. Atalǧan üderısterdıŋ qatarynda ruhani salany jaŋǧyrtu eŋ özektı mındetterdıŋ bırı bolyp otyr.
Qoǧamdyq sanany jaŋǧyrtu jönındegı Memleket basşysynyŋ ideiasy – elımızdegı konstitusiialyq, ekonomikalyq reformalardyŋ zaŋdy jalǧasy. Maqalada jaŋa zaman köşıne ılesıp, örkeniettı el bolu üşın ūlttyq sanany saqtau men ärı qarai damytudyŋ naqty joldary ūsynylǧan.
Atalǧan maqala – elımızdıŋ, ūltymyzdyŋ taiau jyldardaǧy qoǧamdyq-saiasi, tarihi, mädeni, ruhani salalarynyŋ barlyǧynda bolaşaq damu josparyn anyqtap, aiqyndap bergen baǧdarlama. Qaita tüleudıŋ saiasi jäne ekonomikalyq ekı üderısıne bailanysty naqty maqsat-mındetter, basymdyqtardy taldap, talqylap, tüsındırıp, tıptı qalai jüzege asyrudyŋ joldaryna deiın baiandalǧan. Täuelsızdık kezeŋındegı atqarylǧan zor ısterge de baǧa berılgen.
Maqalada sanany jaŋǧyrtu, ūlttyq bolmystan, ūlttyq kodtan aiyrylyp qalmai, ony älemdık qūndylyqtarmen üilestırıp, Qazaqstannyŋ igılıgıne jaratu jolyndaǧy maqsat-müddeler turaly özektı mäsele köterılıp otyr. Onyŋ baǧyttarynyŋ bärı özektendırılgen jäne uaqyt talaptaryna jauap beredı.
Jedel özgerıp jäne damyp otyrǧan myna dübırlı düniede, Elbasy aitqandai, sana-sezımımız ben dünietanymymyzǧa äbden sıŋıstı bolyp qalǧan taptauryn qaǧidalardan arylyp, ruhani jaǧynan serpıluımız, jaŋǧyruymyz qajet. Būl arada ruhani jaŋǧyrudyŋ eŋ basty şarty – ūlttyq kodymyzdy saqtau ekenın ärdaiym este ūstap, älemdık özgerısterge sai jaŋaşa oilau jüiesın qalyptastyruymyz abzal. Ūlttyq kodty saqtau degenımız – ūlttyq bolmysymyzdy nyǧaityp, ony ūrpaqtan-ūrpaqqa mūra etu. Ūlttyq bolmystyŋ özı bızdıŋ ejelden kele jatqan qazaqi salt-dästürlerımızden, mädenietımızden, barlyq ruhani qūndylyqtarymyzdan bastau alady. Sol sebeptı myna özgermelı düniede sol qūndylyqtarymyzdy zamanǧa sai odan ärı baiytyp, damytyp, ony bügıngı ūrpaqtyŋ sanasy men tūrmysyna sıŋıru arqyly jaŋa ǧasyrdyŋ jaŋa ūrpaǧyn qalyptastyruymyz qajet.
Ruhani jaŋǧyru ūlttyq kodty saqtaumen bırge ūlttyq bıregeilıktı saqtaudy da talap etedı. Elbasy aitqandai, ūlttyq salt-dästürımız, tılımız ben muzykamyz, ädebietımız, jalpy ūlttyq ruhymyz boiymyzda mäŋgı qaluy tiıs. Ärine, ūlttyq qūndylyqtardyŋ bärı jas ūrpaqqa otbasynan, balabaqşadan, mektepten berılerı anyq. Joǧary oqu oryndarynda ol odan ärı tereŋdetıluı tiıs. Sondyqtan ata-ana da, orta mektep pen joǧary oqu oryndarynyŋ ūstazdary da ūlttyq tärbienı bırınşı kezekke qoiǧany abzal.
Sonymen qatar, älemdık bäsekege qabılettılık ūltymyzdyŋ ekonomikada ǧana emes, ruhani älemde de ozyq bolu qajettılıgıne qarai Elbasy ruhani jaŋǧyruymyzdyŋ basty qūndylyǧy retınde bäsekege qabılettılıktı ūsyndy.
Qazaq halqy üşın būl – bügıngı taŋdaǧy eŋ basty şart-talaptardyŋ bırı. Iаǧni, jaŋa ǧasyr, jaŋa zaman osyǧan qarai tez qarqynmen zymyrap, bet alyp barady. Endıgı jerde kım jaqsy jūmys ısteidı, kım öz mamandyǧyn jetık meŋgerıp, jaŋalyqqa qalai tez qol jetkızedı – sonyŋ joly bolady. Bailyqqa, tabysqa sol keneledı. Sol halyqtyŋ jūldyzy oŋynan tuady.
«Mäŋgılık el» boluymyz üşın qajettı qasietter men qūndylyqtardyŋ qainary toǧysyp, aqyl-parasaty tolysqan, ǧalamdyq ǧylymdy igergen adamdar köp bolsa, elımız örkeniettı, bäsekege qabılettı bolatyny aqiqat. Memleket basşysy: «Bolaşaqta ūlttyŋ tabysty boluy onyŋ tabiǧi bailyǧymen emes, adamdarynyŋ bäsekelık qabıletımen aiqyndalady… Sondyqtan ärbır qazaqstandyq, sol arqyly tūtas ūlt HHI ǧasyrǧa laiyqty qasietterge ie boluy kerek. Mysaly, kompiuterlık sauattylyq, şet tılderın bılu, mädeni aşyqtyq siiaqty faktorlar ärkımnıŋ alǧa basuyna sözsız qajettı alǧyşarttardyŋ sanatynda. Sol sebeptı, «Sifrly Qazaqstan», «Üş tılde bılım beru», «Mädeni jäne konfessiiaaralyq kelısım» siiaqty baǧdarlamalar – ūltymyzdy, iaǧni barşa qazaqstandyqtardy HHI ǧasyrdyŋ talaptaryna daiarlaudyŋ qamy» dep tolymdy tūjyrymdarymen bölısedı. Bäsekege qabılettılık saiasat pen ekonomikada, bılım, ǧylymda, tehnologiiada, iaǧni barlyq salada boluy tiıs. Bäseke bolǧan jerde ärbır tūlǧa özınıŋ eŋ sapaly qyzmet türın ūsynady.
Elımızdıŋ joǧary jetıstıkterge jetuıne tek onyŋ tabiǧi bailyǧy emes, adamdarynyŋ bılımı men bäsekege qabıletı, adami qūndylyǧy, densaulyǧy, ūlttyq bolmysy da yqpal etedı.
Bäsekelestıkke qabılettık jolynda Memleket basşysynyŋ «Sifrly Qazaqstan» baǧdarlamasynyŋ maŋyzy zor. Sebebı damyp kele jatqan jaŋa tehnologiialar bızdıŋ ömırımızdı jeŋıldetedı, damuymyzdy jyldamdatady. Baǧdarlamanyŋ negızgı maqsatyna säikes, elımızdı sifrlandyru arqyly memleket ekonomikasyn damytu jäne halyq ömırınıŋ sapasyn joǧarylatu maqsaty alǧa qoiylǧan.
Elektrondyq sot törelıgın jaŋǧyrtu bolaşaq sot jüiesınıŋ damu baǧyttarynyŋ bırı bolyp aiqyndaldy. Sebebı ol sot törelıgın jüzege asyru prosesın jeŋıldetıp, oŋtailandyrady jäne avtomattandyrady, eŋ bastysy, halyqtyŋ qoljetımdılıgın qamtamasyz etedı.
Soŋǧy jyldary Joǧarǧy sot zamanaui aqparattyq tehnologiialar arqyly elektrondyq ıs qaǧazdaryn jürgızuge jäne sot ısın jürgızuge auysu boiynşa ülken jūmys atqarǧan. Qazır kündelıktı sot täjıribesınde sottar IT-tehnologiialar men ǧalamtor resurstarynyŋ mümkındıkterın köbırek paidalana bastaǧan.
Olardyŋ bırı – 2014 jyly engızılgen elektrondyq sot ısın jürgızuge auysudyŋ maŋyzdy qūramdas bölıgı bolyp tabylatyn «Sot kabinetı» aqparattyq servisı. Būl servis azamattardyŋ üiden şyqpai-aq eldıŋ kez kelgen sotyna talap aryz berıp, keiınnen onyŋ qaralu dinamikasyn baqylap otyruǧa mümkındık beredı. Sonymen qatar, taǧy da basqa 50-den astam elektrondy qyzmet körsetu mümkındıgıne ie.
Atalǧan servistıŋ qoldanu nätijesınde respublika äskeri sottaryna 2017 jyldyŋ 9 aiynda talap aryzdardyŋ 99 paiyzy elektrondy türde tüsken (2016 jyly – 76 paiyz). Būl körsetkış halyq arasynda servistıŋ ülken senımge ie bolǧanyn däleldeidı.
Sonymen qatar, sot jüiesınıŋ taǧy bır aiqyn jetıstıkterınıŋ bırı ol sot otyrys zaldaryn 100 paiyz dybys-beine tırkeu qūrylǧysymen jabdyqtau bolyp tabylady. Barlyq sot prosesın tırkeu – «100 naqty qadam» Ūlt josparynda Memleket basşysy qoiǧan özektı mäselelerınıŋ bırı.
Osy jüienıŋ artyqşylyqtary turaly aita ketsek, dybys-beine tırkeu qūrylǧysy barlyq proseske qatysuşylardy tärtıpke salatynyn, sondai-aq sot otyrysyn jürgızu barysynda tuyndaityn dauly kezderın şeşu kezınde kömek körsetetının atap ötu qajet. Sondai-aq, sot otyrystarynyŋ uaqytyly bastaluyn baqylauǧa, sot otyrystarynyŋ hattamalaryn qysqa türde jazuǧa mümkındık beredı.
2017 jylǧy 9 ai ışınde garnizondardyŋ äskeri sottary sot prosesterınıŋ 96 paiyzy dybys-beine tırkeu jüiesın qoldanyp jürgızgen.
Bır sözben aitqanda, joǧaryda körsetılgen jaŋalyqtardy engızu sot törelıgınıŋ jüzege asyru prosesın jeŋıldetken.
Demek, «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasyn ıske asyru Qazaqstannyŋ älemnıŋ neǧūrlym bäsekege qabılettı 30 elderıne kıruı boiynşa maqsatqa jetudıŋ özektı faktory boluy tiıs.
Qoryta kele, Elbasymyzdyŋ ruhani jaŋǧyruǧa, ruhaniiatqa, bılım, ǧylymǧa maŋyz beruı – ülken köregendık pen ūlttyŋ alǧa ılgerıleuın jyldam qarqynmen jyljytatyn qozǧauşy küş ekenın aita ketu kerek. Öitkenı ruhani bailyqtyŋ kemel bolǧany – būl jeke azamattarymyz üşın de, ärbır jeke tūlǧadan qūralǧan qoǧam, tuǧan elımız üşın de öte maŋyzdy üderıs. Būl – täuelsız elımızdıŋ baqytty bolaşaǧy men alaŋsyz keleşegı üşın jasalyp jatqan jūmys.
Sondyqtan bız airyqşa serpındılıkpen jyljyp jatqan zymyran uaqytta ūlttyq qūndylyqtarymyzdy saqtai otyra, jaŋa jaǧdaiǧa beiımdelıp ruhani jaŋǧyrumyz kerek. Nätijesınde jaqyn bolaşaqta elımız bırtūtas ūlt retınde örkeniet köşınıŋ aldyŋǧy qataryna qosylatynyna senımdımız.
N.Baitılesov,
Äskeri sot äkımşısınıŋ basşysy
