Täuelsızdıktıŋ töl qūrdasy Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq drama teatry tarihynda üş tūlǧanyŋ esımı erek atalady. Onyŋ bırı – osy öner oşaǧynyŋ negızın qalaǧan körnektı rejisser, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Jaqyp Omarov, ekınşısı – Halyq ärtısı Qadyr Jetpısbaev, al üşınşısı – qazaq teatrynyŋ reformatory, Halyq qaharmany Äzırbaijan Mämbetov. Üş rejisser de bırın-bırı almastyryp, astanalyq teatrdyŋ körkemdık jaǧyn basqaryp, aiaqqa nyq tūruyna, akterlık qūram men repertuarynyŋ qalyptasuyna ölşeusız üles qosyp kettı. Jaqyp pen Qadyrdyŋ ǧūmyry qysqa boldy. Ekeuı de alpystyŋ asqaryna şyǧa almai, kenetten üzıldı. Osy künderı Qallekidıŋ Qadyrynyŋ tuǧanyna 80 jyl tolyp otyr.
Qadyr Jetpısbaev astanalyq teatrǧa qyzmetke täjıribesı tolysyp, kemelıne jetken şaǧynda keldı. Azǧantai ǧana ǧūmyrynyŋ 35 jylyn teatr önerıne arnady. Almatynyŋ Qūrmanǧazy atyndaǧy Öner institutynda qazaqtyŋ tūŋǧyş käsıbi rejisserı Asqar Toqpanovtyŋ toqpaǧyna şydap, şyŋdaldy. Mäskeu qalasynda joǧary rejisserlık kursty tämamdady. Al käsıbi qyzmetı ötken ǧasyrdyŋ alpysynşy jyldary qazırgı Ǧ.Müsırepov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq balalar men jasöspırımder teatrynan bastaldy.
Torǧai oblysy qūrylǧanda asa körnektı memleket qairatkerı Özbekälı Jänıbekovtıŋ bastamasymen öŋırde qazaq teatry qūryldy. Onyŋ bas rejisserlıgıne Qadyr Jetpısbaev taǧaiyndaldy. Oblys taratylǧanda öner oşaǧy Jezqazǧan qalasyna köşırıldı. Bıraq bügıngı S.Qojamqūlov atyndaǧy Jezqazǧan qazaq sazdy drama teatrynyŋ bastauynda Qadyr Rahymbaiūlynyŋ tūrǧanyn erekşe atap ötu kerek.
Sahna suretkerı odan keiın respublikalyq ūiǧyr muzykalyq drama teatrynda bas rejisser boldy. Baqandai on üş jyl qaraşaŋyraq M.Äuezov atyndaǧy akademiialyq qazaq drama teatrynda bırtalai spektakldı sahnalady.
Qadyr Jetpısbaev talantty rejisser ǧana emes, ūlaǧatty ūstaz da edı. T.Jürgenov atyndaǧy teatr jäne kino institutynda bes jyl rejissura mamandyǧy boiynşa därıs berdı. Osydan şirek ǧasyr uaqyt būryn, Jaqyp Omarov ömırden ötken soŋ, Mädeniet ministrlıgınıŋ joldamasymen Aqmola qalasyna, qazırgı Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq drama teatryna körkemdık jetekşı bolyp qyzmetke keldı.
Bıraq Almatyda jürgende-aq rejisserlıgı moiyndalǧan edı. Belgılı teatr synşysy Äliia Böpejanovanyŋ aituynşa, Qadyr Rahymbaiūly Mūhtar Äuezov teatrynda körermenderdıŋ ystyq yqylasyna bölengen talai spektakl sahnalady. Sonyŋ ışınde älemdık klassikany da, ūlttyq qoiylymdardy da qoidy. Atap aitqanda, U.Şekspirdıŋ «Iýlii Sezarın», M.Äuezovtıŋ «Dos-Bedel dosyn» qazaq sahnasyna alǧaş alyp şyqty. Elımız täuelsızdık alǧannan keiın «Han Kenenı» qoidy. «Qadyr aǧa: «Öner – ūlttyŋ üiı» deitın» dep eske alady rejisserdı Äliia Böpejanova.
Qadyr Jetpısbaev sahnalaǧan spektaklderde Asanälı Äşımovten bastap, bügıngı közı bar da, ömırden ozǧan da talai ataqty akterler keiıpkerlerdı somdady. Mäselen, Oralhan Bökeidıŋ «Qūlynym menıŋ» qoiylymynda bas keiıpkerdı Qūman Tastanbekov keskındedı. Sonymen qatar Änuar Moldabekov, Farida Şärıpova, Matan Mūratäliev, Güljan Äspetova, Esbolǧan Jaisaŋbaev, Saliha Qojaqova oinady.
Keşegı keŋestık qūrsau sögılmei tūrǧanda Qadyr Rahymbaiūly HH ǧasyr basyndaǧy qazaqtyŋ qasırettı tarihynan syr şertetın M.Äuezovtıŋ «Qily zamanyn» qoiuǧa talpynys jasady. Belgılı aqyn, dramaturg Nūrlan Orazalinnıŋ sözınşe, būl spektakl 1987 jyly qoiyluy tiıs bolatyn. Bıraq joǧarydan būǧan rūqsat etılmedı.
Qadyr Jetpısbaev jazuǧa da beiım edı. Onyŋ qalamynan «Altyatar», «Alaiaqtar», «Toidan keiın» atty dramalar tudy. Kino önerıne de aralasyp, kinorejisser Serık Jarmūhamedovpen bırge «Türksıb» filmın tüsırdı.
Körnektı teatr synşysy Äşırbek Syǧai Qadyr Jetpısbaevpen ötken ǧasyrdyŋ jetpısınşı jyldarynan bastap tanys boldy. Rejisser turaly «Qozy dauys, qoŋyr ündı Qadyrym» atty estelık te jazyp kettı.
«…Ol naǧyz teatr rejisserı edı. Sahnalyq tuyndylar tüzude özındık ız qaldyrdy. Jarqyn boiauly, tereŋ mazmūndy, türlık nyşany jaǧynan neşebır ǧajap qoiylymdarynyŋ kuäsı boldyq… Körkemdık därejelerı kısı qyzyǧarlyqtai san janrly ruhani dünielerdı jaryqqa şyǧarǧan talantty rejisserdıŋ jüirık qiialy öte-möte ūşqyr da aişyqty edı. Oiǧa ötkır, sezımge jomart şabytty öner iesı özınıŋ ärbır jūmysymen kısı köŋılın erkın baurap, körermen jüregın tabiǧi jaulap alǧandai edı…» dep jazady sonda Äşırbek Syǧai.
Teatr synşysy rejisserdıŋ qoltaŋbasy qazaq teatrlary men ūiǧyr teatrynan bölek, elordamyzben qatar Kökşetau, Qostanai orys teatrlarynda da qalǧanyn aitady. Qadyr Rahymbaiūly ūlttyq klassikamyz «Qozy Körpeş-Baian sūludy» M.Lermontov atyndaǧy akademiialyq orys drama teatrynda sahnalaǧan eken.
«…Mūhtar Äuezov, Ǧabit Müsırepov pesalaryna özındık közqaras bıldırude qazaq rejissurasynyŋ alǧaşqy legınen şoqtyqty körınetın suretker tūlǧasy qaşanda eŋselı… Köptegen dramaturgterımızdıŋ sahnadan tüpkılıktı oryn tebuıne mol üles qosqan rejisser eŋbegıne qūrmet bıldırmeu – ädıletsızdık. Säken Jünısov, Oralhan Bökei, Äkım Tarazi syndy t.b. qalamgerlerdıŋ ädebi dünielerıne sahnalyq ömır bergen känıgı rejisser mihnaty teatr tarihynan laiyqty oryn alǧany düiım elge belgılı… Izdengış rejisserdıŋ aqyl-keŋesı, tälım tärbiesı arqyly sahnaǧa şyqqan bır kezderdegı balaŋ akterler būl künde ūlttyq käsıbi sahna önerımızdıŋ jetekşı suretkerlerı» deidı estelıgınde teatr synşysy.
Onyŋ jazyp ketkenınıŋ jönı bar. Mäselen, bügınderı Qalleki teatrynyŋ beldı de, belgılı rejisserı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Bolat Ūzaqovtyŋ elordaǧa keluıne tıkelei sebepker – Qadyr Jetpısbaev.
«1997 jyly şılde aiynda būryn aiaq baspaǧan, men üşın beitanys Aqmola qalasyna keldım. Vokzaldan menı Q.Quanyşbaev atyndaǧy teatrdyŋ sol kezdegı direktory ärı körkemdık jetekşısı, Qazaqstannyŋ Halyq ärtısı Qadyr Jetpısbaev jürgızuşısımen kelıp, qarsy aldy. Şynymdy aitsam, osyndai ülken kısınıŋ menıŋ aldymnan şyqqanyna taŋ qaldym, ärı quandym.
Aqmolaǧa Qadyr aǧa özı arnaiy şaqyrǧan bolatyn» degen edı Bolat Qasymjanūly osydan bırneşe jyl būryn gazetımızge bergen sūhbatynda.
Qazır elordadaǧy Ä.Mämbetov atyndaǧy Memlekettık drama jäne komediia teatrynyŋ körkemdık jetekşısı qyzmetındegı Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Sailau Qamiev, Qalleki teatryndaǧy Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı Altynai Nögerbek, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerlerı Erlan Malaev, Nūrken Öteuıl, Ainūr Bermūhambetova Qadyr Jetpısbaevtyŋ şaqyruymen elordalyq teatrǧa keldı. Körkemdık jetekşı keibır ärtıstıŋ astanada tırkeuı bolmaǧandyqtan, teatr mekenjaiy – J.Omarūly köşesı, 46 b üiıne tırkeuge qoidy. Qazır būl ärtıster Qallekidıŋ orta buynyna ainalyp, elge tanyldy.
Q.Quanyşbaev teatrynda Qadyr Rahymbaiūlynyŋ jetekşılıgımen M.Äuezovtıŋ «Qandy azu» (rejisserı Bolat Ūzaqov), M.Baijievtıŋ «Qūdalar» (Quandyq Qasymov) sahnalandy. Qalleki teatrynyŋ tarihyn «Teatrǧa taǧzym» kıtabynda hattaǧan Säule Äbedinova Qadyr Jetpısbaev osy teatrda Ǧ.Müsırepovtıŋ «Qyz Jıbek» tragediiasyn qolǧa alǧanyn jazady. Alaida rölder bölınıp, kiımder tıgılıp, keibır mizanssenalar daiyn bolǧanda rejisser kenetten ömırden ozyp kettı. Onyŋ bastaǧan spektaklın Äzırbaijan Mämbetov osy teatrǧa qyzmetke kelgende aiaqtap, jaryqqa şyǧardy.
Qalleki teatrynyŋ bastauynda Jaqyp Omarov, Qadyr Jetpısbaev, Äzırbaijan Mämbetov sekıldı talantty tūlǧalar tūrǧany – öner oşaǧynyŋ baǧy men baqyty. Qallekilıkter Jaqyp turaly kıtap şyǧaryp, keşe tanystyrylymyn ötkızdı. Qadyr jaiynda da osyndai dünie jazyluy kerek dep esepteimız. Al kelesı jyly Äzırbaijan Mämbetovtıŋ tuǧanyna 90 jyl tolady. Sol kezde tiıstı eske alu şaralary qolǧa alynatynyna senımdımız.
