Alla Taǧala syilaǧan jaryq düniege kelıp, ömır degen ūly köşke ıleskennen keiın talai adamdarmen tanysyp, talai adamdarmen tabysasyŋ, bırtalai adamdarmen dämdes-tūzdas bolasyŋ, köş ılgerılegen saiyn jolai kezdesken keibırımen qarym-qatynasyŋ ärtürlı jaǧdailarǧa bailanysty bırtındep sirep, aqyry älgı tanysyŋ ömırdıŋ äldebır qaltarystarynda qalyp, ūmyt bolady. Al endı bırımen äŋgımeŋ jarasyp, jaqsy qarym-qatynas ornatasyŋ. Ömır köşınde kezdesken sondai jandardyŋ bırı – Kerımqūl Pırımqūlov.
Kerekeŋmen taǧdyr bızdı elordada tabystyrdy. Tabysqanda da qyzmettegı adamdar siiaqty jūmys babymen keŋse jaǧdaiynda emes, kädımgı zeinetkerler retınde qydyrystap, qonaqtap jürgen kezderde tanystyq. Iаǧni ärtürlı şaralarǧa bailanysty kezektı bır qonaqkäde barysynda, dastarqan üstınde bılısken jaiymyz bar. Sodan berı ötken onşaqty jyl bedelınde būl kısımen jaqynyraq aralasyp, syralǧy bolatyndai da küige jettık.
Osy jyldar ışınde baiqaǧanym, Kerekeŋ köp sözge joq, ıstıŋ adamy eken. Istıŋ adamy bolǧanda da aqyryn jürıp, anyq basatyn naǧyz qairatker tūlǧa ekenın bıreu bılse, bıreu bılmes. Öitkenı Kerekeŋnıŋ betegeden biık, jusannan alasa bola jürıp, memlekettık därejedegı nebır jauapty jūmystardy qolmen qoiǧandai atqara bıletınıne onymen aralas-qūralas bola bastaǧannan berı ǧana közım jettı.
Aitpaqşy, özım Senat apparatynda qyzmet ıstep jürgende Kerekeŋdı bırde ashanadan, bırde keŋse dälızınen közım şalyp qalatyn. Sūrastyra kelgende Kerekeŋnıŋ Mäjılıs apparatynda bölım basqaratynyn bıldım. Al odan būrynyraqta onyŋ Joǧarǧy Keŋestıŋ deputaty bolǧanyn, ministrlıkte komitet basqarǧanyn estıgenmın. Kerekeŋnıŋ osyndai jauapty qyzmetterdı mınsız atqarǧanyn jūrt aitpasa, özı tıs jarmaitynyna, men sondaimyn dep kökırek kermeitınıne, qarapaiymdylyǧyna kuä bolǧan saiyn ony ıştei jaqsy körıp, erıksız ıltipat tanytady ekensıŋ.
Qarapaiym degen ūǧymdy bıreuler qarabaiyrlyqpen şatastyrady. Oilanǧan adam būl ekeuınıŋ özındık aiyrmaşylyqtary bar ekenın ūǧar edı. Qarapaiym degenımız ūlyq bolsa da kışık bola bıletın, joldastarymen, jalpy jūrtpen tıl tabysyp ömır süruge beiım, kışıpeiıl, köpşıl adam bolsa kerek. Iаǧni ol – köpşılıktıŋ, halyqtyŋ adamy.
Kerekeŋnıŋ qandai jauapty qyzmetter atqarsa da ärıptesterımen qarapaiym da sypaiy qatynasta bolǧany erıksız süisındıredı. Ärine, jūrtpen qarapaiym da sypaiy qarym-qatynasta bolam dep ärkımnıŋ köŋılıne qarap, jūmysty aqsatpau kerek ekendıgın Kerekeŋ jaqsy tüsınedı. Äsırese Standarttau, metrologiia jäne sertifikattau komitetın basqarǧan 2000 jyldary oǧan osy ūstanymdy qataŋ saqtau arqyly komitettıŋ aldyna qoiylǧan maqsattardyŋ üdesınen şyǧa bılgendıgın basa aitqanymyz jön. Iаǧni jūmysty da alǧa aparu, qaramaǧyndaǧy qyzmetkerlerdıŋ de tılın taba bılu qajet boldy. Kerekeŋ osy mındetterdı abyroimen atqaryp, komitet jūmysyn jolǧa qoiuǧa qol jetkızdı.
– Būl oŋai jūmys emes edı, – dep eske alady Kerekeŋ, ekonomikanyŋ endı-endı aiaqqa tūra bastaǧan 2000 jyldar kezeŋı turaly äŋgımelei otyryp, – Şynynda da, ol kezde qiyndyqtar men problemalar az bolǧan joq. El Ükımetı alǧa qoiǧan problemalardy oidaǧydai ıske asyru üşın şūǧyl problemalardy şeşu mäselesı alǧa qoiyldy.
– Qadaǧalauyna bızdıŋ sala da kıretın sol kezdegı ministr Jaqsybek Külekeevtıŋ kündelıktı qoldauymen jäne sol kezdegı Premer-ministr Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tıkelei qatysuymen ısımız bırtındep jolǧa qoiyla bastady. Sapanyŋ ūlttyq jüiesın qūru jäne halyqaralyq standarttarǧa köşu jönındegı ıstıŋ jaǧdaiy men problemalary turaly aqparatpen Premer-ministr menı ekı ret qabyldady. Nätijesınde bız biudjettı kezektı naqtylau kezınde biudjettık jaǧdaiymyzdy jaqsartuǧa jäne ştat sanyn köbeituge qol jetkıze aldyq, – deidı Kerekeŋ.
Mıne, osyndai kürdelı salany basqarudyŋ üdesınen şyǧa bılgen jäne qai jerde, qai salada eŋbek etse de ıstı ündemei jürıp tiianaqty atqaratyn qasiet Kerekeŋnıŋ boiyna qaidan jūqty deseŋız, onyŋ balalyq şaǧyn, ata-anasynan körgen tärbienı eske aluǧa tura keledı. Bır qyzyǧy, qazaqy ortada ösken balanyŋ orys mektebınde bılım aluy adamdy eleŋ etkızedı. Būl qalai dep oilaǧanyŋmen, keŋes ökımetınıŋ tärbiesınde ösken ata-ananyŋ bala bolaşaǧyna qamdanǧany aŋǧarylady. Osylaişa Kerekeŋ jastaiynan ekı tılde de taza söileitın maman bolyp qalyptasty.
Jalpy Kerımqūl Pırımqūlūly eŋbek jolyn 1970 jyly alyp käsıporyn – Şymkent fosfor öndırısınde jūmysşy boludan bastady, keiınnen osy käsıporynda şeber, injener-mehanik, seh bastyǧy, käsıpodaq töraǧasy retınde tabany kürektei 20 jyldan asa ter töktı. Nätijesınde osy ūjymnyŋ qoldauymen 1990 jyly elımızdıŋ alǧaşqy Konstitusiiasyn jäne täuelsızdıgımızdıŋ negızın qalaityn bırsypyra zaŋdar qabyldaǧan Qazaqstan Respublikasy Joǧarǧy Keŋesınıŋ deputattyǧyna sailandy.
Ol osynda Sauyq Täkejanov, Salyq Zimanov, Sūltan Sartaev, Şahmardan Esenov, Äbış Kekılbaev, Qaratai Tūrysov, Şerhan Mūrtaza, Fariza Oŋǧarsynova tärızdı elımızdıŋ bırtuar azamattarymen bırge qyzmet ete jürıp, sol kısılerdıŋ mektebınen ötıp, qūqyqtyq memleket qūrudyŋ negızın qalauǧa, elımızdıŋ naryqtyq ekonomikaǧa köşuıne mūryndyq bolǧan alǧaşqy ekonomikalyq zaŋdardyŋ jaryq köruıne belsene aralasty. Mysaly, akademik Şahmardan Esenovpen bırge egemen Qazaqstannyŋ «Jer qoinauy jäne ony tiımdı paidalanu turaly», «Qorşaǧan ortany qorǧau turaly» jäne basqa zaŋ jobalaryn äzırleuge qatysyp, olardyŋ oidaǧydai qabyldanuyna qol jetkıze bıldı.
Kerekeŋnıŋ Joǧarǧy Keŋestıŋ Baqylau palatasy töraǧasynyŋ orynbasary retınde atqarǧan jūmystary da aitarlyqtai. Sol jyldary elımızdıŋ naryqtyq ekonomikaǧa köşuıne jol aşatyn qarjylyq jüienı qūruǧa, sondai-aq respublikalyq biudjet qarjylarynyŋ jūmsaluyn baqylauǧa qūqyqtyq negızder qalandy.
Joǧarǧy Keŋes taratylǧannan keiın de Kerekeŋ özınıŋ deputat kezındegı zaŋmen jūmys ısteu täjıribesın tiımdı paidalana bıldı. Atap aitqanda, «QazMūnaiGaz», «Samūryq-Qazyna» kompaniialarynda jauapty qyzmet atqarǧan jyldary Parlament Mäjılısınıŋ deputattarymen, mysaly, deputat Qairolla Erejepovpen bırge «Mūnai turaly» «Jer qoinauy jäne jer qoinauyn paidalanu turaly» jäne basqa zaŋdarǧa özgerıster men tolyqtyrular engızu arqyly mūnai, gaz, tas-kömır öndıretın şeteldık kompaniialardan Qazaqstannyŋ ülesın qaitaryp aluǧa jäne üles mölşerın ūlǧaituǧa zaŋdyq negız jasauǧa atsalysty. Nätijesınde atalmyş zaŋdarǧa engızılgen özgerıster negızınde jüz paiyz Reseige ötıp ketken Ekıbastūzdaǧy «Bogatyr» kömır ken ornynyŋ 50 paiyzy Qazaqstanǧa qaitaryldy. Batys Qazaqstandaǧy «Qara Şyǧanaq» gaz-kondensat ken ornynan, «Petro Kazahstan Oil Prodakts», «Qarajanbas» ken oryndarynan elımızge üles aluǧa mümkındık tuǧyzyldy, al «Qaşaǧan», «Teŋız-Şevron» siiaqty alyp ken oryndarynan elımızdıŋ ülesın ūlǧaituǧa zaŋnamalyq negız jasaldy.
Kerekeŋnıŋ özı būl jönınde eşkımge tıs jarmaityn jäne bır qasietı jönınde aita keteiın. Äŋgıme onyŋ önerge jaqyndyǧy, aqynjandylyǧy turaly bolyp otyr. Osy arada oqyrmannan kökeiınde memlekettık qyzmetkerdıŋ aqynjandylyqqa qandai qatysy bar degen saual tuyndauy mümkın. Ärine, oryndy saual. Bükıl ömırı önerkäsıppen, odan qala berdı qoǧamdyq jūmyspen, memlekettık qyzmetpen (Joǧarǧy Keŋestıŋ deputaty, Mäjılıs apparatynyŋ bölım meŋgeruşısı, «Samūryq-Qazyna» äl-auqat qorynyŋ jauapty qyzmetkerı, soŋǧy jyldary Himiia jäne mūnai-himiia önerkäsıbı salalyq qyzmetkerlerı käsıpodaǧynyŋ töraǧasy) bailanysty adamnyŋ aqyn bolmasa da, soǧan jaqyn boluy erıksız oilandyrady.
Aqynjandy adamnyŋ öleŋ jazuy şart emes desek te, Kerekeŋnıŋ ıstıŋ retıne qarai köŋılın tolqytqan oilaryn sirek te bolsa qaǧaz betıne tüsıretın ädetı baryn bılemız. Mysaly, düniedegı eŋ qymbat adamdary – ata-anasyna, balalaryna, jaqyndaryna arnalǧan jan syrlary Kerekeŋnıŋ janynyŋ näzıktıgımen qatar, olarǧa degen jürek dürsılın, mahabbatyn aiqyn aŋǧartady.
Qoryta aitqanda, Kerekeŋnıŋ köregendılık mädenietı, adaldyǧy, sūlulyq pen körkemdıktı üilestıre bıletın aqyl-parasaty el-jūrtpen ruhy bai adamǧa tän qarym-qatynasynan da aiqyn aŋǧarylyp tūrady. Ol – köp oqyǧan, bılımdı, ömırden körgenı, sanasyna tüigenı mol, zerdelı, kökıregı ızgılıkke toly jan. Sertke adal, sözıne myǧym. Qazaqqa tän märttıgı, uäj sözge qūlaq asa bıluı, eŋbekqorlyǧy men ızdengıştıgı – tabiǧatynan janyna serık etken mınezı.
Özınıŋ zamandasy, ataqty satira sardary Köpen Ämırbektıŋ ol turaly: «Oŋaşada oiyna ie bolatyn, köpşılıkte tılıne ie bolatyn, jiǧanyna emes, imanyna arqa süieitın azamat» degen tüiındeuı Kerekeŋnıŋ bolmys-bıtımın aşa tüsetındei.
Qoǧam ömırındegı oŋtaily betbūrystarǧa der kezınde ikemdelıp, önımdı eŋbektıŋ ülgısın körsetıp kele jatqan, bügınde jetpıs jastyŋ jelkenın kergen Kerekeŋ – bırlıgı jarasqan, berekelı otbasynyŋ otaǧasy. Jūbaiy Kärıbaeva Şıräikül Esırkepqyzymen bırge ekı qyzy – Läzzät pen Gülşatty qiiaǧa, üş ūly – Bekjan, Nūrlan, Bauyrjandy ūiaǧa qondyryp, onşaqty nemerenıŋ ata-äjesı atanyp otyr.
Orynbek JOLDYBAI,
filologiia ǧylymdarynyŋ kandidaty,
Qazaqstannyŋ qūrmettı jurnalisı
