TŪRǦYN ÜI-KOMMUNALDYQ ŞARUAŞYLYǦYNYŊ KILTİPANY KÖP
Elımızdegı tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧynyŋ tolyqqandy jūmys ısteuı halyqtyŋ densaulyǧyna, qauıpsızdıgıne, äleumettık äl-ahualyna ǧana emes, sonymen qatar, ekonomikanyŋ tabysty damuyna, memlekettıŋ qalypty tırşılıgıne tıkelei äser etedı. Sondyqtan da, Qazaqstandaǧy tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧy älemnıŋ köptegen elderındegıdei, memlekettıŋ tıkelei jauapkerşılıgındegı sala.
Jalpy, būl saladaǧy naryq «oiynşylaryn» bylai taratuǧa bolady. Bırınşısı – sapaly jäne qoljetımdı kommunaldyq qyzmetterdı aluǧa müddelı halyq, jeke jäne memlekettık sektor ūiymdary men käsıporyndary. Odan keiıngısı – kommunaldyq qyzmet körsetuşı, iaǧni, öz qyzmetınen paida tabudy közdeitın käsıporyndar. Üşınşısı – memleket pen qoǧam, halyq pen biznes aldyndaǧy äleumettık-ekonomikalyq mındettemelerın oryndauǧa müddelı, ortalyq jäne jergılıktı atqaruşy organdar.
Mūny jıktep-jılıktep körsetkendegı aitpaǧymyz, tarifterdı qarauǧa, bekıtuge jäne baqylauǧa memleket pen monopolistten basqa üşınşı müddelı tarap – kommunaldyq qyzmetterdı tūtynuşylar älı künge deiın qatystyrylmai keledı.
Qazırgı taŋda elımızde kommunaldyq qyzmetter tarifterınıŋ ösu qarqyny infliasiianyŋ jalpy ortaşa deŋgeiınen şamamen bır jarym ese alda keledı. QR Statistika agenttıgınıŋ derekterı boiynşa 2005 jyldan 2011 jylǧa deiıngı aralyqta elektr energiiasyna tölenetın aqy ekı ese ūlǧaidy, gaz, suyq su men ystyq su qūny bır jarym ese östı. 2012 jyly infliasiia 6,0 paiyz jaǧdaiynda kommunaldyq käsıporyndar qyzmetterıne tölenetın aqy 9,3 paiyzǧa, onyŋ ışınde ystyq suǧa 10,8, elektr energiiasyna 10,1 paiyzǧa şyǧyndady. Kommunaldyq qyzmetter qūnynyŋ qymbattyǧy, onyŋ üstıne öse tüsuı – halyqtyŋ tūrmys deŋgeiın arttyru tūrǧysynan qaraǧanda bırınşı asa alaŋdatarlyq jait.
Sebebı, tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyǧy salasynda tarifterdı baqylaudyŋ tiımdı jüiesı bolmaǧandyqtan, tarif tüzu prosesınıŋ aşyq jürgızılmeidı.
Tūtynuşylardyŋ müddelerın qorǧaityn tolyqqandy, tiımdı jūmys ısteitın instituttar qūrylmaǧan, olardyŋ memlekettık retteu organdarymen jäne kommunaldyq qyzmetterdı körsetuşıler ökılderımen özara äreketınıŋ tetıkterı belgılenıp, ortaq şeşım qabyldaudyŋ aşyq jüiesı jasalmaǧan.
Kommunaldyq qyzmet naryǧynyŋ barlyq müddelı qatysuşylarynyŋ qūzyretın, qūqyqtary men mındetterın retteitın jäne salanyŋ qazırgı ekonomika jaǧdaiyndaǧy damu qajettılıkterıne tolyqtai säikes keletın, onyŋ damu bolaşaǧyn eskeretın zaŋnamalyq akt qajet.
Halyqaralyq täjıribe körsetkendei, TKŞ salasynda müddelı basqaruşylar men menşık ielerı bolǧanda ǧana qarjy instituttary arqyly ūzaq merzımdı, arzan investisiialar tartu jolymen jobalardy qarjylandyru mümkındıgı paida bolady. Tek kommunaldyq şaruaşylyq käsıpornynyŋ mülkın basqaruǧa bergen de nemese menşıkke ötkende ǧana biznes aqşasyn saluǧa, investisiialar tartuǧa, şyǧysyn qataŋ baqylap, öz ekonomikasyn eseptep otyruǧa qūqyq, mümkındık pen kepıldık alady. Iаǧni, kommunaldyq şaruaşylyq käsıporny qarjysyn ūqypty ūstap, ünemdei alatyn ısker qojaiynnyŋ qolyna qanşalyqty erterek ötse, qoǧam men memleket sapaly qyzmetter men aqylǧa qonymdy tarifterge sonşalyq tez ie bola alady dep oilaimyn.
İ.TOIŞYBEKOV,
Tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyqta memlekettık jekemenşık
ärıptestıktı damytu ortalyǧynyŋ jetekşısı
