Būl, bi degenge ärkımnıŋ-aq bar talasy. Abai zamanynda öleŋge talasyp ötken qazaq bügınde bidıŋ neşe türlısın şyǧaryp, bi bilep jarysqa tüsıp jatyr. Ärbır toi-tomalaqtyŋ bişı äpendısı paida boldy. Olardyŋ videosymen äleumettık jelını toltyryp boldyq.
Öreskel qimylymen eldıŋ jaǧasyn ūstatqan jūrttyŋ talqysyna tüsıp talanyp jatqan jaiy taǧy bar. Bırınen bırı asqan, aiaq-qolyn erbeŋdetken soraqy qimyldarǧa közımız üirener emes. Jaqynda ǧana jaŋadan aşylǧan meşıttıŋ aldynda bilegen boijetkennıŋ qylyǧyna qarap, ornyn, jönın, retın bılmegenge būl bi dertke ainaldy ma dep qaldyq.
Osy jūrt bidı önerdıŋ bır türı bolsa da, ony jūrttyŋ bärı bıluge tiıs dep qabyldaidy. Bızde solai oilaimyz. Qoldan kelsın kelmesın, tūiaǧymyz tysyrlap oiyn-toilarda bileitınımız bar. Dūrys bilep jatyrmyz ba, älde basqa ma esep bere bermeimız.
Bızdıŋ būl bisymaǧymyzdy «Social Dancing» – «būqaralyq bi» deidı eken. Sahnalyq, sporttyq taǧy basqa käsıbi bişılerdıŋ oryndauyndaǧy horegrafiiadan aiyrmaşylyǧy, būqaralyq bi kündelıktı adamdar arasyndaǧy tıkelei qarym-qatynasqa yqpal etıp, köŋıl-küiın köterıp özderınıŋ ruhani jäne estetikalyq qajettılıkterın qanaǧattandyruǧa ǧana jaraidy. Ǧalymdardyŋ aituynşa, bala bes aidan bastap, muzyka yrǧaǧyna elıtıp, aiaq-qolyn qimyldatyp yrǧatyla alady. Osy tūrǧydan alǧanda bi – jaratylysymyzdyŋ tabiǧi körınısı siiaqty. Tılı şyqpaǧan balaǧa äserı bolsa, adamzattyŋ qorqynyşy men qaiǧysyn, quanyşyn bıldıretın tylsym belgıdei qabyldauǧa bolatyn şyǧar.
Jäne bügıngı künde adamdarmen qarym-qatynas ornatuǧa, stresstı jeŋıldetuge, este saqtaudy, keŋıstıktık oilaudy damytuǧa jäne t.b. kömektesedı deidı. Sondyqtan, eger adam özıne sense, bileitın ortasyn bılse paidasy zor. Ädette adamnyŋ «özı üşın» bileuı – därıgerler, psihologtardyŋ qūptaityn, tıptı dertke daua bolatyn, tamaşa ädet ekenın däleldeptı.
Qazaqtyŋ öz biı bar degende «Qara jorǧa» eske tüsedı. Bıraq mädenietımızge keiınnen kırgen tamaşa bi barşa jūrttyŋ qolaiyna kelmedı. «Qamajai» da qyzyp alǧan toişyl qauymnyŋ qoly emes. Qoldan kelgenı – özbek biınıŋ elementterıne qūrylǧan dene qimyly. Üilesse bi, üilespese de qoryqpaŋyz. İnternettıŋ jūldyzyna ainaluǧa mümkındıgıŋız bar. Jäne toilarda qoiylatyn muzyka da osy mänerdı därıpteitın, osy qimylǧa arnalyp keledı.
Qazaq – toiy tarqamaǧan halyq. Alys-jaqyn tuystar saǧynysyp kezdeskende, ortaǧa şyǧyp, toidyŋ sänıne salyp bileu kerek. Onsyz toi bolmas. Toidyŋ tamaşa ötuı qonaqtardyŋ köŋılı şat bolyp, ortany toltyryp, bır bilegenımen de esepteledı. Jamany ışıne jüz gramm jūtyp alǧandar da osyndai jerlerde aşylyp, bar önerın körsetedı.
Joǧaryda aitqan jön-josyqsyz äreketke jol bermeu üşın, ebedeisız ersı qimylmen külkıge qalmas üşın būqaraǧa bi bileu mädenietın qarastyrǧan jön şyǧar.
Bi kerek bolsa, internettı aşyp qaraŋyz. Üirenuge bolady. Bıraq toi-tomalaqtyŋ asa maŋyzdy bır atributyna kelgende bızdıŋ tüsınıgımız taiaz, bileu mädenietımızdıŋ joqtyǧyn alǧa tartuǧa bolady. Barşaǧa ortaq mädeniet qalyptaspaǧan soŋ, asaba jäne basqa da keştıŋ sänın keltıretın muzykanttar men ūiymdastyruşylar qolǧa almaǧan soŋ, qaradürsın düniege mäz bolyp jürmız.
Qazır bar-joǧyn bılmeimın, būryndary än-bi sabaǧy bolatyn. Odan qaldy balabaqşada mereke saiyn bi biletıp jatatyn. Sol ürdıstı qaita jaŋǧyrtyp, jolǧa qoimasqa?! Būl balanyŋ qalyptasuyna, aldaǧy adamnyŋ ömırıne de qajettı närse bolsa, nege ony maǧynaly etpekke?!
Oquşylar jarty saǧat bi bilegende ne tūr deisız. Horeografiia bekzat öner retınde balanyŋ denesın ǧana şynyqtyryp qoimai, adamgerşılık qasietterın damytady, mädeniettılıkke üiretedı, oi-örısın keŋeitedı. Endı qalyptasyp kele jatqan balanyŋ emosionaldyq äserın aitqanda, onyŋ özıne özı senımdı bolyp ortanyŋ gülı boluy üşın de paidasy zor. Sondyqtan balany tūlǧa retınde tūtas qalyptastyrudyŋ taptyrmas qūraly retınde de bidı esepten şyǧarmauymyz kerek.
Nazgül DÜISEN, öner mektebınıŋ oqytuşysy:
Bi önerı – jinaqylyqtyŋ, näzıktıktıŋ, sūlulyqtyŋ, talǧamnyŋ körınısı jäne adamnyŋ estetikalyq bolmysyn körsetetın önerdıŋ bır türı. Körermenge aitatyn oiyŋdy bi tılımen jetkızu asqan şeberlıktı qajet etetın siiaqty. Jäne de bi tılımen aitylǧan oidy da tüsıne bılu asqan talǧampazdyqty körsetedı. Sonymen qosa naǧyz bişınıŋ boiynda mol energiia, küş-jıger, quat bolu kerek dep oilaimyn. Balany kışkentaiynan bige beru öte paidaly bolar edı. Sebebı bi arqyly balanyŋ süiegı berık bolady, artyq salmaqtyŋ bolmauyn qamtamasyz etedı, ritmmen qozǧalu arqyly muzykany tyŋdai bıluge üiretedı, plastikasy, dene bıtımı symbatty bolady, mıne, osyndai paidalaryn aita beruge bolady. Bimen tek qana bala kezınde ainalysu kerek degen pıkırden de aulaqpyn. Bi kez kelgen jastaǧy adamnyŋ ainalysuyna bolatyn önerdıŋ türı dep esepteimın. Bidıŋ türlerı köp emes pe?! Är adam özıne ūnaityn, özıne yŋǧaily bi türımen bos uaqytynda ainalysyp, densaulyǧyn jaqsartuǧa taǧy da basqa jaqsy nätijelerge jetuıne bolady (jas körınu, suretke ädemı bolyp tüsu t.b).
Halqymyz toişyl halyq qoi. Mysaly, toilarǧa barǧanda, belgılı bır ıs-şaralarǧa barǧanda muzyka yrǧaǧyn tüsınıp, sol yrǧaqqa sai ädemı bilep tūrsaŋyz, jan-jaǧyŋyzǧa öte ädemı körınbeisız be?! Ne yrǧaqty tüsınbei, ne bilegen biıŋız jaǧymsyz körınse, özıŋızdı yŋǧaisyz sezınbeisız be?! Sol sebeptı kez kelgen ortada estetikalyq tūrǧyda ädemı bolyp körıngıŋız kelse, bi üirenıŋız.