Būrnaǧy künı Premer-ministr Baqytjan Saǧyntaevtyŋ töraǧalyǧymen Ükımettıŋ kezektı otyrysy bolyp öttı. Onda basqa da mäselelermen qatar, 2017 jyldyŋ 9 aiyndaǧy infliasiia deŋgeiı jäne ony jyldyŋ soŋyna deiın ūstap tūru jaiy qaraldy.
Kün tärtıbındegı būl mäsele boiynşa bırınşı bolyp Ūlttyq ekonomika ministrı Timur Süleimenov baiandama jasady. Ol özınıŋ sözınde biylǧy jyldyŋ basynan bergı infliasiialyq üderısterdıŋ bäseŋdegenı baiqalyp otyrǧanyn tılge tiek ettı. Atap aitqanda, ol qyrküiek aiynda 0,3 paiyzǧa össe, jyldyŋ basynan berı 4,2 paiyzdyq mölşerdı körsetıp tūr. Būlaişa bäseŋdeudıŋ faktorlary retınde valiuta naryǧyndaǧy jaǧdaidyŋ tūraqtanuyn, naryqtyŋ infliasiialyq boljamdarynyŋ qalypty boluyn, sondai-aq, negızgı azyq-tülık tauarlaryn öndırudıŋ arta bastaǧanyn atap öte alamyz. Būǧan soŋǧy üş aida azyq-tülık tauarlary baǧalarynyŋ ūdaiy tüsıp kele jatqany da aiǧaq bolady.
Sonymen bır mezgılde, baǧalar men aqyly qyzmet körsetu tarifter bırqalypty qarqynmen ösıp keledı. Al azyq-tülık tauarlary baǧalarynyŋ mausymdyq sipatta tömendeuıne qaramastan, biylǧy jyldyŋ basynan bastap piiaz, säbız, qyzylşa, qoi etı jäne siyr etı baǧalarynyŋ aitarlyqtai köterılgenı baiqalady. Osylaişa, azyq-tülık tauarlarynyŋ baǧasy 3,1 paiyzǧa, azyq-tülık emes tauarlar baǧasy 5,5 paiyzǧa jäne aqyly qyzmetter baǧasy 4,3 paiyzǧa artyp ketken. Būlardaǧy eŋ köp mölşerdegı ösım dizel otynyna, benzinge, sūiyltylǧan gazǧa, matalarǧa, keŋse tauarlaryna, aiaq kiım men qatty otynǧa qatysty bolyp otyr. Sol siiaqty jūmyrtqa, qaraqūmyq, kapusta, qant jäne künbaǧys maiy baǧasynyŋ ekı taŋbaly mölşerde arzandau derekterı tırkelgen. Olardyŋ azyq-tülık tauarlary qūramyndaǧy ülesı 9,1 paiyzdy qūraidy.
Ministr jyl soŋyna deiın bırqatar tauarlardyŋ baǧalary ösedı dep boljanyp otyrǧanyn atap öttı. Mäselen, törtınşı toqsandaǧy merekeler qarsaŋynda, ädettegıdei, jemıs-jidekter men auyl şaruaşylyǧy önımderınıŋ baǧalary ösedı. Sol siiaqty Pavlodar mūnai öŋdeu zauytynda josparlanǧan jöndeu jūmystary saldarynan benzin baǧasy da negızsız ösıp ketuı mümkın. Al jylytu mausymynyŋ bastaluyna bailanysty bırqatar öŋırlerde qatty otynnyŋ baǧasy kürt köterılıp kele jatqany baiqalady. Ol qazır Almaty qalasynda – 19,0, Almaty oblysynda – 16,4 jäne Aqmola oblysynda 10,6 paiyzǧa artqan.
Baiandamaşy, sonymen qatar, jyldyŋ soŋyna deiın infliasiia deŋgeiınıŋ bırşama öskelı tūrǧanyna toqtaldy. Ol, osyǧan orai, alǧa qoiylyp otyrǧan mındettıŋ būl mölşerdı 6-8 paiyz aralyǧynda ūstap tūru ekenın aşyp aitty. Būl üşın oblystar äkımderı Auyl şaruaşylyǧy ministrlıgımen bırlese otyryp, öŋırlık tūraqtandyruşy qorlarynda negızgı azyq-tülık tauarlarynyŋ jetkılıktı qoryn qamtamasyz etıp aluy kerek. Būǧan qosa, kündelıktı baǧa monitoryn jürgızıp otyrulary tiıs. Al Energetika ministrlıgı oblys äkımderımen bırge jylytu mausymy kezeŋınde janar-jaǧarmai materialdary baǧalarynyŋ negızsız ösıp ketulerıne jol bermeitın bolulary qajet.
Otyrysta Energetika ministrı Qanat Bozymbaev mūnai önımderınıŋ ışkı naryǧy üşın 111,1 mln tonna mūnai öŋdelgenın, mūnyŋ ötken jylǧy osy kezeŋge qaraǧanda 3,6 paiyzǧa joǧary ekenın baiandady. Avtobenzin öndırısı 2 mln 270 myŋ tonnany qūraǧan, būl da 2016 jyldyŋ tiıstı kezeŋındegı körsetkışten joǧary. Mysaly, Aİ-92 markaly benzin litrınıŋ ortaşa baǧasy qaŋtar aiynda 135 teŋge tūrsa, qyrküiekte orta eseppen 150 teŋgege deiın ösıp, ösım 11 paiyzdy qūrady. Benzinnıŋ būl sūrpynyŋ import ülesı şılde-tamyz ailarynda 15 paiyzdan qyrküiekte 30 paiyzǧa deiın ūlǧaidy. Būl mūnai öŋdeu zauyttarynda jaŋǧyrtu jūmystarynyŋ aiaqtaluyna orai jöndeu jūmystaryn jürgızuge bailanysty boldy.
Energetika ministrlıgı naryqtaǧy baǧa jaǧdaiyn mūqiiat qadaǧalap otyr, mäselen, bırneşe janar-jaǧarmai stansalaryna qatysty äkımşılık ıs qozǧaldy. Sonymen qatar, aǧymdaǧy jaǧdaidy retke keltıru boiynşa qadamdar jasalyp jatyr. Şymkent mūnai öŋdeu zauytynda qazan aiynda öŋdeu jospary 110 myŋ tonnaǧa östı, būl ışkı naryqty benzin jäne dizeldık otynmen qosymşa qamtamasyz etuge mümkındık beredı. Barlyq janar-jaǧarmai stansalarynyŋ jūmysy esebınen qaraşa aiynda Aİ-92 benzinı boiynşa import ülesın – 30 paiyzǧa, jeltoqsanda 20 paiyzǧa deiın tömendetu közdelude.
Auyl şaruaşylyǧy ministrınıŋ bırınşı orynbasary Qairat Aituǧanov önımdı tūraqtandyru qorlarynyŋ jūmysy ötken jylmen salystyrǧanda barynşa jüielı ekenıne toqtala kelıp, mūnyŋ äleumettık maŋyzdy tauarlar baǧasynyŋ ösımın şekteitının jetkızdı. Biylǧy jylǧy 11 şıldede ötken Ükımet otyrysynda äkımdıkterge tūraqtandyru qorlary üşın önımder satyp alu tapsyrylǧan bolatyn. Qazırgı taŋda äkımdıkterge atalǧan jūmysty jandandyryp, osy jyldyŋ 15 qaraşasyna deiın aiaqtau qajet.
Otyrys barysynda Atyrau oblysy äkımınıŋ orynbasary Älıbek Nautiev, Soltüstık Qazaqstan oblysynyŋ äkımı Qūmar Aqsaqalov, Pavlodar oblysynyŋ äkımı Bolat Baqauov, Oŋtüstık Qazaqstan oblysy äkımınıŋ orynbasary Tölegen Särsembaev jäne Astana äkımı Äset İsekeşev kün tärtıbındegı mäsele boiynşa esep berdı.
Ükımet basşysy barlyq salalyq memlekettık jäne jergılıktı atqaruşy organdarǧa tauarlar men qyzmetterge, äsırese, äleumettık maŋyzdy azyq-tülık tauarlaryna baǧa ösımı mäselesın erekşe baqylauda ūstaudy tapsyrdy.
Serık Pırnazar
