Poiyzdyŋ kupesıne kırgenımde ainala äjım torlaǧan közın közıldırıkpen jasyryp alǧan bır qariia otyrǧan. Boiyn tık ūstap, tap-tūinaqtai bolyp otyrǧanyna qarap, äuelde ol kısını alpysty alqymdaǧan adam şyǧar degen edım. Tösek-ornymyzdy jaiǧap, bıraz otyrǧan soŋ, älgı kısı menıŋ qyzymdy äŋgımege tartyp, atyn sūrady. Sodan soŋ özın Anton Sergeiūly dep tanystyrdy.
Jasy seksen altyda eken. Şymkentke jalǧyz qaryndasynyŋ üiıne qydyryp bara jatqanyn bıldırdı.
Atai kezınde arheolog bolǧan, elımızdıŋ bıraz tarihi jerlerın aralaǧan, Türkıstanda tūryp, kesenenıŋ ainalasyndaǧy alaŋqaidy da zerttegen kısı eken. Qazaqşasy täp-täuır.
Söz arasynda:
– Menı körse, Nūrsūltan Nazarbaev renjitın şyǧar, – dedı ol.
– Nege? – dedım.
– Öitkenı men Qazaqstan täuelsızdık alǧaly zeinetaqy alyp ömır sürıp kele jatyrmyn. El biudjetıne masylmyn. Ai saiyn 90 myŋdai zeinetaqy alamyn. Al täuelsız Qazaqstanǧa tük eŋbek etken joqpyn.
Men ıltipat ornyna jymiyp qoidym. Bıraq ataidyŋ aitqan äŋgımesı kädımgıdei jaǧyp qaldy. «Şırkın, jastar osylai oilansa ǧoi. Men elımız üşın ne ıstedım?» dep öz-özıne esep berse, elge paidaly boluǧa tyryssa ǧoi» dep oiladym ıştei. Paiǧambarymyz da «adamnyŋ jaqsysy – ainalasyna paidalysy» demei me?
Sonymen Anton Sergeiūly menıŋ äŋgıme tyŋdauǧa qūlyqty ekenımdı tüsıngen soŋ, annan-mūnnan qozǧap bıraz oidyŋ basyn şaldy. Jaŋa kupege kırgende baiqaǧam, qartaiyp, qausap otyrsa da közınıŋ nūryn bosqa şaşpai, qos-qostap gazet alyp oqidy eken. Äŋgıme arasynda, eldegı keibır mäselelerdı aityp, talqyǧa saldy. Sauatty eken. Erkın oilaityny, şyndyqqa tura qaraǧysy keletını aŋǧarylady. Kım bıledı, soŋynda «menıŋ bolaşaǧymdy oilasaŋ, ündemeşı» dep otyrǧan şeneunık ūl-qyzy, nemerelerı bolmaǧan soŋ, özın eşkımge kırıptar sezınbeitın şyǧar.
İä, Anton Sergeiūly jalǧyz tūrady eken. Jar degendegı jalǧyz ūly da, kempırı de dünie salǧan. Ūlynan qalǧan bır qyz bar, bıraq ol şetelde. «Keiın ölsem, üiımdı mūragerlıkpen aluǧa ǧana keletın şyǧar» dedı ol. Tuǧandarynan bır qaryndasy ǧana bar, ol Şymkentte qalyŋ qazaqtyŋ ortasynda, qazaqtarşa ömır süredı eken.
Menı qatty äserlendırgenı atai özın ūzaq ömır sürıp kettım dep esepteidı jäne soǧan ökınetının jasyrmady.
«Bızdıŋ prezidentımız halyqtyŋ ömır jasyn ūzartu kerek deidı. Jalpy, ūzaq ömır süru kerek deidı. Bıraq, sol onşa dūrys emes-au. Mıne, men ūzaq ömır sürıp jürmın, ne taptym sodan?.. Qatarlastarym joq. Ainalamda dostarymnan, özımmen qūrdas, äŋıgımelesetın kısılerden üşeu ǧana qalyp edık, onyŋ bıreuı ötken jyly dünie saldy. Al ekınşısınıŋ tırı degen aty ǧana, ne közı körmeidı, ne qūlaǧy estımeidı. Sonda da bır-bırımızdı jūbatu üşın keide üiıne baryp, janynda otyramyn… Menıŋ bır körşılerım bar. Är jyly jazda şetelderge baryp demalyp keledı. Solarǧa qaibır jyly «Menı de ertıŋderşı, jolymdy özım töleimın» degenmın. Keiın bılsek, menıŋ jasymdaǧy adamdardy ūşaqqa otyrǧyzbaidy eken… Bız turist bola almaidy ekenbız. Bızge jol joq. Sonda ömırdıŋ ne mänı qaldy?» dedı tausyla söilep…
Jüregım şym ete qaldy. Şynymen, ömır süru ūzaqtyǧyn ūlǧaitu turaly jiı aitylady, al ūzaq jasaityndardyŋ qoǧamnan syzylyp tastaityny qalai? Ötkende naǧaşy äjem auyryp, jedel järdem şaqyrǧanbyz. Äjemnıŋ jasy 90-nan asqan. Därıgerler keldı de «bız seksen besten asqandardy auyryp tūrsa da, auruhanaǧa alyp kete almaimyz» dedı… Sonda ne olardy emdeuge qūlyqsyz bolsaq, ne olardyŋ el körıp, jer köruıne jaǧdai jasai almasaq, ne ūşaqqa otyrǧyzbai, «sen tym kärısıŋ» dep qūqyn şektesek, onda şynymen olardyŋ ömırın ūzartudyŋ ne mänı bar? Bızdıŋ qoǧam ūzaq jasaityndarǧa arnalmaǧan ba?
Erteŋınde poiyzdan tüskende atai qyzyma «üige kelıp tūr, menıŋ mekenjaiym mıne, telefon nömırım bylai» dep, qaita-qaita qūlaǧyna qūiumen boldy…
Sodan berı jyl ötse de, sol atai menıŋ oiymnan ketpei qoidy. Oilasam, kündız qolyna şam ūstap alyp «adam ızdep jürmın» deitın Diogen jaily aŋyz esıme tüsedı.
Filosof Ǧarifolla Esım de jastarmen kezdesken saiyn «atalaryŋmen künıne bır ret bolsa da bırge otyryp şäi ışıŋder» deitın. İä, qariialar – müsäpırler ǧoi.
Ainalaǧa, qariialarǧa, qarailap jüreiıkşı.
