Dästür jäne jaŋaşyldyq

Kım-kımnıŋ de ömırlık ūstanymy, ömırlık közqarasy bolady. Tıptı, kışıgırım bolsa da, ärkımnıŋ özıne tän salt-dästürı de bolatyndyǧyn aita ketken jön. Negızı, bız olardy saqtauǧa tyrysamyz. Bır qyzyǧy, adam özınıŋ üirenşıktı bolyp qalǧan salt-dästürlerın jaŋartu, jaŋǧyrtu, özgertu turaly ädette Jaŋa jyl qarsaŋynda oilanady eken.

Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qory da dästür boiynşa jyl saiyn aq­parat alu täsılı retınde däs­türlı poşta bailanysyn taŋdaǧan salymşylarǧa jeke zeinetaqy şotynyŋ (JZŞ) jai-küiı turaly üzın­dı köşırme salynǧan hat jıberedı.
BJZQ qoldanystaǧy Zaŋǧa säikes jeke zeinetaqy şoty aşylǧan jeke tūlǧaǧa jeke zeinetaqy şoty aşylǧan künnen bastap kez kelgen sūrau salynǧan künge onyŋ sūrauy boiynşa zeinetaqy jinaqtarynyŋ jai-küiı turaly aqparatty aqysyz beredı. Sondai-aq, onyŋ zeinetaqy jinaqtary turaly aqparatqa qoljetımdılıgınıŋ elektrondyq jäne özge de täsılderın qam­tamasyz etedı.
Köpşılıgımız zeinetaqy şotyn aşu jönındegı şartty jeke zeinetaqy qorlary jaŋadan qūrylyp jatqan kezde jasasqanbyz. Salymşylar şartqa qol qoiyp jatyp, ärine, özderınıŋ jeke derektemelerın (mekenjaiy, telefony, elektrondyq poş­tasynyŋ mekenjaiy) kör­setedı. Al būl derekter uaqyt ötken saiyn belgılı bır sebeptermen özgerıp otyratyny ras. Ökınışke qarai, salymşylar būl özgerıster turaly zeinetaqy qoryna habarlauǧa asyqpaidy. Sodan Qor jyl saiyn salymşylardyŋ atyna üzındı köşırmesı bar hat jıberedı. Al salymşylar körsetılgen mekenjaidan äldeqaşan köşıp ketken boluy mümkın. Sol sebeptı ötken jyl boiynşa zeinetaqy jinaqtarynyŋ jai-küiı turaly üzındı köşırmesı bar hattardyŋ bır bölıgı «Hat aluşy körsetılgen mekenjaida tūrmaidy» degen belgımen kerı qaitarylady. Mysaly, 2018 jyldyŋ qaŋtar aiynda joldanǧan hattardyŋ şamamen 8 paiyzy Qorǧa qaitarylǧan. Eger hat osyndai belgımen kerı qaitarylatyn bolsa, Qor kelesı jyly zeinetaqy şotynyŋ jai-küiı turaly hatty joldanym iesıne jıbermeuge qūqyly. Osylaişa salymşynyŋ Qormen bailanysy üzıledı. Söitıp, jinaqtarynyŋ jaǧdaiy qalai bolyp jatqandyǧynan beihabar bolyp jüre beredı. Osyǧan orai taǧy da eskertkımız keledı, ärbır salymşy özınıŋ jeke zeinetaqy şoty turaly aqparatty alyp tūruǧa müddelı boluy kerek. Sondyqtan kezınde zeinetaqy şoty boiynşa aqparat aludyŋ qandai täsılın taŋdaǧandyǧyn naqtylap, Qorda saqtalǧan jeke derek­terın jaŋartuy tiıs. Zaŋ boiynşa özderı üşın mındettı zeinetaqy jarnalary, mındettı käsıptık zeinetaqy jarnalary tölengen jeke tūlǧalar Qordyŋ mındettemelerın oryndauǧa äser etetın barlyq özgerıster jaiynda Qorǧa habarlap otyruǧa mındettı.
BJZQ öz tarapynan sa­lym­şylarǧa zeinetaqy ji­naqtarynyŋ jai-küiı turaly aqparat aludyŋ bırneşe täsılın ūsynady. Solardyŋ ışınen salymşy özıne yŋǧailysyn taŋdaidy. Bügınde zeinetaqy şotynyŋ jai-küiı turaly aqparatty:
– dästürlı poşta bailanysy;
– elektrondyq poşta;
– BJZQ keŋsesıne tıkelei özı kelu;
– internet bailanysy (elek­trondyq sifrlyq qol­taŋba nemese tırkelgen jeke säikestendıru nömırı men pa­roldyŋ kömegımen Qor saity nemese smartfondar men planşetterge arnalǧan ENPF ūialy qosymşasy) arqyly aluǧa bolady.
Bügınde aqparat alu täsıl­derınıŋ ışınde eŋ yŋǧailysy – ärine, internet bailanysy. Sol arqyly jeke zeinetaqy şoty boiynşa üzındı köşırmenı enpf.kz saityndaǧy Jeke kabinet jäne smartfondar men planşetterge arnalǧan ENPF ūialy qosymşasy arqyly kez kelgen uaqytta köruge bolady. Qosymşa qazaq jäne orys tılderınde qoljetımdı.
Eger Sız būǧan deiın aqparat alu täsılın taŋdamaǧan bol­saŋyz nemese ony özgertkıŋız kelse, Qordyŋ jergılıktı bö­lım­şesıne kelıp, habarlau tä­sılın özgertu/belgıleu turaly qosymşa kelısımge qol qoiasyz. Qazırgı uaqytta elımız boiynşa Qordyŋ 216 bölımşesı jūmys ısteidı. Būl operasiia bar bolǧany bırneşe minut uaqytty alady. Söitıp, ūialy telefonyŋyzǧa «ENPF» ūialy qosymşasyn jüktep alasyz. Keiın login men qūpiia sözdı (parol) qoldana otyryp, kez kelgen jerde, kez kelgen uaqytta jeke zeinetaqy şotyŋyzdyŋ jai-küiın osy ūialy telefonyŋyzdaǧy ūialy qosymşadan nemese Qor saitynyŋ Jeke kabinetınen köruıŋızge bolady. Qazır login retınde jeke säikestendıru nömırı (JSN) qoldanylady.
Aita ketelık, jeke derekte­melerıŋızge özgerıster engızu üşın de jeke basyŋyzdy kuä­landyratyn qūjatpen Qorǧa jügınesız. Qūjatta jeke säi­kes­tendıru nömırıŋız (JSN) körsetılgen boluy kerek. Al eger elektrondyq sifrlyq qoltaŋbaŋyz bar bolsa, Qor bölımşesıne kelmei-aq, enpf.kz saitynyŋ «Elektrondyq qyzmet körsetu» bölımı arqyly aqparat alu täsılı retınde internet bailanysyn taŋdauǧa jäne jeke derektemelerdı özgertuge bolady.
Taǧy da aita ketetın jait, jeke zeinetaqy şotynyŋ jai-küiı turaly aqparatty www.e-gov.kz saitynyŋ «Äleumettık qamtamasyz etu» – «Bıryŋǧai jinaqtau­şy zeinetaqy qory salym­şysynyŋ (aluşysynyŋ) zeinetaqy jinaqtarynyŋ (investisiialyq kırısterın eskere otyryp) jai-küiı turaly aqparat beru» bölımı arqyly da köruge mümkındık bar. Būl üşın aldymen osy elektrondyq ükımet saityna tırkelıp alasyz jäne elektrondyq sifrlyq qol­taŋbaŋyz boluy şart. Ol Halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧynan berıledı.
Mıne, zeinetaqy jinaqtary­nyŋ jai-küiın onlain tärtı­bınde bılıp otyrudyŋ osyndai mümkındıkterı bar. Aitpaqşy, üzındı köşırmenı özıŋız taŋ­daǧan kezeŋ boiynşa (bır künnen bırneşe jylǧa deiın) ala alasyz.
Bügınde aqparat aludyŋ internet bailanysy täsılı salymşylar men aluşylar arasynda keŋınen tanymal bolyp jatyr. Mysaly, 2018 jyldyŋ 1 qaŋtaryndaǧy jaǧdai boiynşa üzındı köşırmenı poşta bailanysy arqyly 1 805 000 adam alǧan. Al 2018 jyldyŋ 1 jeltoqsanyna qarai būl täsılden 270 myŋ adam bas tartqan.
Zeinetaqy şotynan aq­pa­rat alu täsılı retınde elek­trondyq poşta bailanysyn taŋdaǧandar sany jyl basynan berı 68 myŋ adamǧa, al internet bailanysyn taŋdaǧandar sany 1 145 890 adamǧa östı. Sondyqtan Jaŋa jyl qarsaŋynda Qordyŋ özıŋızge jaqyn bölımşesıne erınbei baryp, aqparat aludyŋ zamanaui täsılın taŋdaŋyz. Öitkenı Jaŋa jyl qarsaŋy – jaŋa dästürdı, jaŋa täsıldı qabyldau üşın eŋ qolaily uaqyt.