Äleumettık jelılerde «Dekretke millionmen şyǧudan» şeberler qaptap kettı. Olardyŋ «Dekretke millionmen» atty onlain marafondarynan köz sürınedı. Qaisybırıne senerıŋdı bılmeisıŋ. Bırınıŋ paraqşasyna tırkelıp edım, özın jeke käsıpkermın dep tanystyryp, menı JK-ge jūmysşy retınde tırkep, ai saiyn 30-40 myŋ teŋgeden tölep otyrsam, bosanǧanda esep-şotyŋa million tüsedı dep uädenı üiıp-töktı. Tıptı mūndai kömegı üşın aqy da almaimyn deidı, aqköŋıl me älde alaiaq pa? Tegın dünie joq, äsırese milliondar degen tüsınıktegı men būl ne degen batpan qūiryq dedım. Söitsem, jūrttyŋ äielderı «dekretke» de daiyndalyp şyǧady eken. Tolyǧyraq buhgalter, būrynǧy salyq qyzmetkerı ärı ekı säbiınde de milliondarǧa qol jetkızgen Gülnūr ŞOLPANQŪL tüsındırıp berdı.
Elımızde barlyq jüktı əielge bırdei tölenetın jərdemaqylardan bölek, äleumettık saqtandyru qorynan qosymşa järdemaqy aluǧa mümkındık bar. Olar sony paidalanady. Dekrettık demalysqa millionmen şyǧu üşın sızdıŋ äleumettık audarymdaryŋyz kemınde 7 AEK boluy kerek. Qazır bır ailyq esep körsetkışı – 42500 teŋge. Ony 7-ge köbeitsek, 297 500 teŋge şyǧady. Dekrettık demalysqa şyqqan kezde sızdıŋ ailyq eseptık körsetkışıŋız 7-den assa 1 mln 200 myŋ teŋge şyǧady. Onyŋ 10 paiyzy zeinetaqy qoryna audarylady. Demalys künderı tättısın pısırse de, äiteuır bos jürmei aqşa tauyp jürgen jūrttyŋ pysyq äielderı jüktı ekenın bıle sala million alu üşın özderın jeke käsıpker retınde tırkeidı. Iаǧni, JK aşady. Köbısı salyqtan qaşady, ony artyq şyǧyn dep esepteidı. Söitıp, tırkeuden bas tartady. Jeke käsıpker retınde (JK) tırkelıp, özıŋızge äleumettık tölem men zeinetaqy audarsaŋyz, dekrettık demalysqa şyqqan kezde bosanuǧa deiıngı järdemaqy arqyly ketken şyǧyndy özıŋızge qaitaryp alasyz. Al endı JK aşqysy kelmeitınder basqa adamnyŋ DK-syna jūmysşy retınde tırkelıp, zeinetaqy qoryna tabysynyŋ 10 paiyzyn, äleumettık saqtandandyru qoryna 3,5 paiyz jäne tabys salyǧy, medisinalyq saqtandyru boiynşa tölem jürgızıp otyrsa bolady.
«Jūmys ıstep jürgen kezde äleumettık saqtandyru qoryna aqşa tölep otyrsaŋyz, jūmysqa qabıletsız bolǧan kezde sızge saqtandyru qory aqşa töleidı. 7 aidan keiın jūmys ısteu sızdıŋ jäne balaŋyzdyŋ ömırıne qauıptı bolǧandyqtan, saqtandyru qory aqşa böledı. Sondyqtan, bosanuǧa deiıngı järdemaqy zeinetaqydan emes, äleumettık saqtandyru qorynan esepteledı» deidı Gülnūr Şolpanqūl.
Äleumettık tölemdı müldem jūmys ıstemeitın adam tölei almaidy. Äleumettık tölemdı sız üşın jūmys beruşı töleidı nemese jeke käsıpker ǧana öz-özıne tölei alady. Sondyqtan sız jūmys ıstemei, üide otyrǧan bolsaŋyz, jeke käsıp aşu arqyly, jeke käsıpker retınde tırkelu arqyly ǧana äleumettık tölemderdı jasai alasyz. Äleumettık tölem bolǧanda ǧana million aluǧa mümkındık bar. Ol üşın erterek äreket jasau kerek, jüktılıktıŋ 3 aiynan assaŋyz nemese bosanǧan bolsaŋyz, JK aşuǧa keş. Salǧan aqşaŋyzdy aqtai almai qalasyz. Sondyqtan 1 jyl būryn josparly türde äreket etu kerek.
«Keşıkseŋız de, jüktı ekenıŋızdı bılgen sätten bastap 5 ai salsaŋyz, 460 myŋ teŋge alatyn mümkındık bar. JK-tı üiden şyqpai-aq onlain türde Halyqqa qyzmet körsetu ortalyǧynan ESQ alyp, egov.kz saity arqyly tırkei alasyz. Ekınşı joly, Salyq basqarmasyna baryp, qaǧaz küiınde ötınış jazsaŋyz, bır künde tırkeledı. JK tırkegen kezde salyq rejimın taŋdaisyz. Olar: jalpyǧa bırdei salyq rejimı, oŋailatylǧan salyq rejimı, patent. Patent 1% (tabys salyǧy) – 2 970 teŋge. Zeinetaqy qory 10% – 29 700 teŋge. Äleumettık tölem 3,5% – 10 395 teŋge. Bastapqyda sız osy 3 tölemdı ǧana töleisız. Al eger oŋailatylǧan salyq rejimı bolsa, aiyrmaşylyq tek qana tabys salyǧynda bolady. Tabys salyǧy 1,5%-ǧa teŋ. Jäne tabys salyǧy – 4 455 teŋge. Al qalǧan tölemder däl sol qalpynda qalady. Patent bolsa, tölemder ai saiyn jıberılıp otyrady, al oŋailatylǧan salyq rejimınde alty aida bır ret tölem jasaisyz» dep tüsındırdı Gülnūr Nūrlanqyzy.
Sonda JK öz atyŋyzda bolǧan jaǧdaida, 1 ailyq tabys 297 000 teŋge bolsa: Zeinetaqy qoryna audarym: 29 700 teŋge (10 paiyz), äleumettık saqtandandyru qoryna audarym: 10 395 teŋge (3,5 paiyz), tabys salyǧy: 2970 teŋge (1 paiyz patent bolǧan jaǧdaida), medisinalyq saqtandyru boiynşa tölem – 2970 teŋge (2020 jylǧa deiın tek jaldamaly jūmysşylarǧa), DK iesı tölemeidı. Sonda jalpy ai saiynǧy şyǧyn 43 065 teŋgenı qūraidy. Mūny uaqytyly tölep otyrsaŋyz, maqsatyŋyz oryndalady.
Basqa adamnyŋ DK-syna jūmysşy retınde tırkelgende jaldamaly şyǧynyŋyz köbırek bolady deidı maman. Jüktılıktıŋ 7-aiy bolǧan kezde ginekolog-därıgerden eŋbekke jaramsyzdyq paraǧyn alasyz. Aldyn ala esepke tūrǧan kezde özıŋızde JK baryn jäne eŋbekke jaramsyzdyq paraǧy kerek ekenın eskertudı ūmytpaŋyz. Eŋbekke jaramsyzdyq paraǧyn qolǧa alǧannan keiın, eger sızde JK bolsa, ekınşı betın özıŋız toltyrasyz. JK-nı rastau üşın JK-nıŋ aşylǧanyn rastaityn qūjat, jeke esep-şot boiynşa köşırme, salyq esebı (oŋailatylǧan – №910 forma, patent – №911forma), salyq esebınıŋ tapsyrylǧanyn rastaityn qūjat ötkızesız. Sosyn ekı aptanyŋ ışınde «rastaldy, osyndai kölemde bosanǧanǧa deiıngı järdemaqy alasyz» degen habarlama keledı. Eger kelmese, uaiymdaudyŋ qajetı joq. Qūjattaryŋyz rettelıp, qalpyna keltırılgennen keiın mındettı türde järdemaqy qolyŋyzǧa tiedı. Ärı qarai JK-nı toqtatuǧa nemese jauyp tastauǧa bolady.
Balaǧa bır jylǧa deiıngı dekrettık tölemderın tırkeu üşın pasport, jeke kuälık, balanyŋ (balalardyŋ) tuu turaly kuälıgı (kuälıkterı) nemese tuu turaly aktılık jazbadan üzındı köşırme, bankten anyqtama jäne bank operasiialarynyŋ jekelegen türlerın jüzege asyratyn ūiymdarda aşylǧan bank şotynyŋ nömırı turaly qūjat qajet.
«Keibır qyz-kelınşekterımız million alamyn dep alaiaqtardyŋ arbauyna tüsıp qalyp jatady. Äkkıler sız maǧan aqşaŋyzdy berseŋız, men sızdıŋ atyŋyzdan tölem jasap, millionyŋyzdy alyp beremın dep sendıredı. Jeke paraqşama osylai aqşamdy ala almai jürmın dep kömek sūrap jazatyndar köp. Jas analar, köpbalaly analar üide otyryp, müldem jūmys ıstemei aqşaǧa kenelemın degen oidan aulaq bolsa eken deimın. Aqşaŋyzdy beitanys adamǧa berıp, ol äleumettık saqtandyru qoryna tölep, tabys salyǧyn tölemeitın bolsa, million bylai tūrsyn, bergen aqşaŋyzdy da qaitara almai san soǧyp qaluyŋyz mümkın. Sebebı milliondy sızge eşkım jaidan-jai bermeidı» deidı G.Nūrlanqyzy.
