Fenomen

Erık Qūrmanǧaliev – airyqşa taǧdyr keşken änşı. Onyŋ änşılık tūlǧasy küllı älemnıŋ aldynda teŋdesı joq daralyq. Tılı basqa, dästürı bölek alty qūrlyqtyŋ adamdary oǧan, onyŋ änşılık önerıne tabyna ärı taŋdana qarady. Erık bır ǧana halyqtyŋ perzentı bolsa da, onyŋ änşılık missiiasy Otanynan şyǧyp, tau­lardan asyp, mūhittardan ötıp, bükıl älemnıŋ alabyn aralap kettı, ataǧy şartarapqa jaiyldy. Bükıl adamzatqa ülken än mūrasyn qaldyrǧan Erık Qūrman­ǧaliev kım edı?
Erıktıŋ üş-tört jasynda ata-­anasy jūmys babymen Qūlsarydan Atyrau qalasyna köşken. Anasy muzykaǧa ǧaşyq, jany näzık adam bolypty. Anasynyŋ osy qasietı Erıktıŋ boiyna qondy. Ol bala kezınde kökte qalyqtai ūşqan qūstardyŋ dauysyna qūmartty. Qūstar – tabiǧattyŋ änşılerı edı. Sosyn oǧan multfilm­nen görı, teledidar, radiodan berıletın konsertter öte qatty ūnaityn. Jas balaǧa Karuzo, Olga Vorones, Liudmila Zykina repertuaryndaǧy änder erekşe äser etedı. Sol kezdıŋ özınde mekteptegı änşı bala jıŋışke alt dauysymen ataqty änşılerdıŋ änın oryndaǧan. 12 jasqa tolǧanda klassikalyq muzykaǧa aŋsary auady. Aita keterlıgı, Erık Atyrau qalasyndaǧy № 17 (Kirov atyndaǧy) orta mekteptı bıtırgen. Qyzyǧy sol, būl mektepte bügınde şetelge jürıp tanymal kinorejisser atanǧan Timur Bekmambetov te oqyǧan eken.
№17 (Kirov atyndaǧy) orta mektebınıŋ muzyka pänınıŋ mū­ǧalımderı de, ata-anasy da Erıktıŋ tabiǧat syilaǧan taŋǧajaiyp dauysy bar ekenın bılmeidı. Ejelgı İtaliiada XVII-XVIII ǧasyrlarda mūndai ǧajaiyp jıŋışke dauys­ty, ūl balanyŋ äsem dauysyn mäŋgılıkke saqtau üşın jantürşıgerlık «kastrasiia» ädısımen bolaşaǧyn qūrbandyqqa şalatyn edı. Erık än aitudy jan-tänımen süidı. Būl qylyǧy üşın äkesınen talai ret taiaq ta jedı. Äkesı Sälım ūlynyŋ änşı bolǧanyn, änge qūmartqanyn ūnatpaidy. Būl jaiynda daŋqty änşınıŋ özı de sūhbatynda aitady. Äkesınıŋ mezgılsız qazasy jas balanyŋ janyn jaralaidy. Ol janyna jūbanyşty anasynyŋ jyly sözderı men klassikalyq muzykadan tabady.
Erık mektep bıtırgen soŋ, Almatyǧa, Qūrmanǧazy atyndaǧy konservatoriianyŋ daiyndyq bölımıne oquǧa tüsedı. Biık jıŋışke dauysty er änşınıŋ klassikalyq tuyndylardy oryndau şeberlıgı, onyŋ vokaldyq önerı konservatoriiadaǧy ūstazdar qauymy men muzyka mamandaryn taŋǧaldyrady. Erık sol kezde tabiǧat syilaǧan sirek dauysqa ie ekendıgın tüsınedı. Opera – qazaq tabi­ǧatynda joq öner. Onyŋ üstıne biık jıŋışke dauys­ty er änşınıŋ aiaq as­tynan paida boluy «jer astynan jık şyqty, ekı qūlaǧy tık şyqtynyŋ» kerındei bolady. Būl közqaras jas jıgıttı mūŋaitady, qamyqtyrady.
«Konservatoriia rektory Ǧaziza Jūbanova jas jıgıttıŋ tym bölek dauysyn tyŋdap jürıp, daiyndyq bölımındegı oquynan şyǧarady. Endı qaida barmaq? Endı neǧylmaq?! Sonda Erık «Men qaitem endı, jezde menı, qolyŋnan kelse, Mäskeuge asyr»
dep jalynǧan ǧoi. Ol kezde Mäs­keuge oquǧa tek Ükımettıŋ jol­­damasymen baratyn. Erıkke bū­iyr­ǧany Podolskıdegı horeografiia uchilişesı bolady. Talai adam köz tıkken jalǧyz joldamany Erıktıŋ qolyna ūstatqan – Ortalyq Komitette jūmys ısteitın, öner men mädeniettıŋ janaşyry bolǧan Kamal Smaiylov edı. Erık jezdesı Älımhan Eskendırūlynyŋ Kamal Smaiylovpen jaqsy tanys­tyǧynyŋ, joldastyq qarym-qatynasynyŋ arqasynda osy joldamaǧa qol jetkızgen eken. Köŋılı qapaly Erık būl joldamaǧa qatty quanady. Eger būl joldama bolmasa, sirek dauysty änşınıŋ önerde baǧy janbai qalar ma edı, kım bılsın?!
Podolsk horeografiia uchilişesınde bır jarym jyl oqidy. Bır künı Erıktıŋ salǧan änın estıgen bır ūstazy qairan qalady. Ol älemdık muzyka salasynda ülken bedelı bar äigılı muzyka mamany, professor äiel N.L.Dorliaktyŋ şäkırtı eken. Sol ūstazy «Mūnda ǧajap dauysty qazaq balasy oqyp jür» dep Dorliakqa aitady. Sodan qūbylys talanttardy körgende jüregı eljıreitın ataqty Dorliak Gnesinder institutyna Erık Qūrmanǧalievty qabyldau jönınde ötınış-hat jazǧan. Myqty şeber Dorliak Erıktı qanatynyŋ astyna aldy. Söitıp, Dorliaktyŋ arqasynda Erık Qūrmanǧalievtyŋ talanty törtkül älemge jaiylǧan edı!
Eŋbekqor, ızdengış jas talant Mäskeu muzyka institutyn bıtırgen soŋ, P.İ.Chaikovskii atyndaǧy Mäskeu konservatoriiasynyŋ aspiranturasynda ūstazy professor N.Dorliak jetekşılıgımen bılımın ärı qarai jalǧastyrady. Professorlar
L.Bener, A.Reinolde, F.Kertin, R.Keiselli siiaqty bılıktı muzyka mamandarynan sabaq alady. Oqi jürıp filarmoniiada, Stas Naminnyŋ muzykalyq ortaly­ǧynda jūmys ısteidı. Erıktıŋ jeke tūlǧa bolyp qalyptasuyna ūstazy professor N.L.Dorliak köp eŋbek sıŋırdı. N.L.Dorliak – Erıktıŋ önerdegı ūstazy ǧana emes, oǧan önerde anasyndai qamqorlyq tanytqan aiauly jan. Ol kısı özı qarajat tauyp, än notasyn jazdyrtyp, sahnalyq kostiumın daiyndatyp, Erıktı talai ret şetelge konkurstarǧa alyp barǧan.
Erık ūstazy professor N.Dorliak jetektep aparǧan alǧaşqy konkursta, 1987 jyly Hertogenboşede (Niderlandiia) ötken jas oryndauşylardyŋ halyqaralyq konkursynda top jaryp, laureat atanady. 1988 jyly Bostonda ötken halyqaralyq muzyka festivalınde «Fenomen» dep tanylyp, ataǧy älemge jaiylady. Vokal önerındegı erekşe qūbylys retınde Ginnestıŋ rekordtar kıtabyna enedı jäne ony atyn aŋyzǧa ainalǧan italiialyq änşı äiel Fedora Barbierimen qatar qoiyp därıpteidı. F.Barbieri 1940 jyly alǧaş ret İtaliianyŋ opera sahnasyna şyǧyp, ǧajaiyp (messo-soprano-kontralto) dauysymen milliondaǧan halyqtyŋ jüregın jaulap alyp, bırden önerdegı tabystyŋ şyrqau biıktıgıne köterıledı.
Erık te tabystyŋ şyŋyna tez köterılgen. KSRO-daǧy №1 kontr­tenor Erık Qūrmanǧaliev sahnaǧa şyqqannan keiın ke­ŋes­tık vokaldyq pedagogika salasy ma­mandary oilana bastaidy. Jynysy er änşı qalai­şa äieldıŋ (alt nemese messo-soprano) jıŋışke dauysymen şyrqai alady? Demek, şyrqauǧa bola­dy eken. Onda būl vokaldyŋ pedagogikalyq, metodikalyq ädıs-­täsılderın zerttep, oqu prose­sıne engızıp, kontrtenorlardy tärbie­leu kerek dep şeşedı. Erık Qūrmanǧaliev Keŋes­ Odaǧyndaǧy alǧaşqy kontrtenor boldy. Keŋes Odaǧynda būl qalyptan tys jaǧdai dep esepteldı. Degen­men, kontrtenor Resei üşın biık märtebe bolyp sanaldy. Erık Qūrmanǧaliev turaly reseilıkter «Dauys», «Alttıŋ oianuy», «Sälım-Meruert» atty derektı filmder tüsırdı. «Aty aŋyzǧa ainalǧan adam» dep därıptedı.
«Menı Erık Qūrmanǧaliev etken osy dauystyŋ qūdıretı» dep ol özıne qataŋ talap qoiǧan, konsert berer aldynda on kün boiy eşkımmen de söilespei, mineraldy susyn, airandy ǧana tūtynyp, dieta ūstap, syrtqy älemmen bailanysyn üzetın bolǧan. Būl – ūstazy Dorliaktıŋ qataŋ tärtıbınen qalǧan erejesı boluy kerek. «Öner şyŋyna tıke aparatyn aeroplan joq. Tek ızdenıs pen eŋbek» deidı eken ūstazy oǧan. Erıktıŋ ömırı tek säulelı sätterden qūralǧan joq. Ömır ony erkelettı, jylatty, qūlatty da…
2007 jyly 16 qazanda Mäskeu qalasynyŋ auruhanasyna bauyry auyryp tüsken änşı 13 qaraşada 48 jasynda jan saqtau bölımınde qaitys boldy. Kısı tabanynan, qaraǧai tamyrynan ketedı. Tuǧan jerge tamyryn jaia almaǧan esıl talant özı erıksız tap bolǧan qoǧamnan da özekke teber soqqy jep, şuyldaq tobyrdyŋ qaqpaqylyna jem bolyp kete bardy. Leonardo da Vinchi jaryq düniemen qoştasar sätınde «Şarşadym. Şarşaǧannan ölgen artyq» degen eken. Ömırın kärı Kaspiidıŋ asau tolqyndaryndai arpalys pen jantalas aralasqan küres maidanynda ötkergen qūbylys – änşı, älemdık muzyka tarihynyŋ joǧary satysyna köterılgen Erık Qūrmanǧaliev aqyr­ǧy sätınde ne dedı? Kımdı oilady? Älde qiialyndaǧy ünemı saǧynyp jüretın dala suretterın kördı me eken? Küŋırene kürsındı me eken? Kım bılsın?! Bılerımız, Erık Qūrmanǧaliev – erekşe ­dauysymen el esınde qalǧan änşı.