Qazaqstanda turizmnıŋ barlyq türın damytuǧa qajettı şart-jaǧdai tolyq bolǧanymen, otandyq turizm klimattyŋ äserıne köbırek ūşyraidy. Äsırese, 6 ai qys bolatyn Arqa jaǧy men Şyǧys Qazaqstan öŋırınde turizm tek jaz ben küzdıŋ bırneşe aiynda ǧana jandanady da, kün salqyn tartqan kezde turister de kürt azaiady. Osy tūrǧydan alǧanda, elımızde turizmnıŋ eŋ jandanatyn mezgılı mausym, şılde, tamyz, qyrküiek ailary dep aituǧa bolady. Alaida däl osy kezde poiyzben ūşaqqa bilet alu qiyndap ketedı de, jolauşylar men turister bilet tappai qinalady. Öz kölıgımen jolǧa şyǧaiyn dese, ūşqan qūstyŋ qanaty talatyn baitaq Qazaqstannyŋ ol şetınen būl şetıne jetudıŋ özı mūŋ. Jol da naşar, demalysqa josparlaǧan uaqyttyŋ köbı jolǧa, kölıktıŋ üstınde ketıp qaluy mümkın. Bır jylda ekı apta nemese bır ailyq eŋbek demalysyn alatyn otandastarymyz üşın demalys uaqytynyŋ köbın jolda ötkızu kımge bolsa da tiımsız, ärine.
Bilettıŋ tapşylyǧy – jyl saiyn jaz, küz ailarynda nemese mereke kezınde jiı qaitalanatyn, jūrtty äbden mezı etken mausymdyq mäsele. Äsırese, Nūr-Sūltan, Almaty, Pavlodar jäne Petropavl qalalaryna baratyn temırjol baǧytyna sūranys köp bolǧandyqtan, biletter 2 apta būryn satylyp ketedı. Būl mäselenı jolauşy tasymaldau mekemelerınıŋ ökılderı jaz mausymyndaǧy jolauşy aǧynynyŋ kürt köbeiuımen, vagondardyŋ jetıspeuımen bailanystyrǧanymen, däl osy sätte bilet alypsatarlarynyŋ aiy oŋynan tuatyny da jasyryn emes. Poiyz biletınıŋ tapşylyǧy tuyndasa, ūşaq biletınıŋ baǧasy da aspandap ketetını belgılı.
Şynyn aitsaq, bilet tapşylyǧy elımızde poiyzdyŋ azdyǧynan nemese jolauşylardyŋ qauyrt köbeiuınen ǧana tuyndap otyrǧan joq. Būǧan bastysy jeke kassalarmen astasqan alypsatarlar mūryndyq bolyp otyr. Mäselen, qazırgı taŋda jol biletterın «Jolauşylar tasymaly» AQ-tyŋ 233 kassasynan jäne 4500 jeke bilet kassalarynan, sondai-aq 4000-nan astam terminaldan nemese epay.railways.kz, bilet.railways.kz saittarynan satyp aluǧa bolady. Alaida 4500-den astam jeke kassanyŋ jūmysyn tıkelei baqylap, är bilettıŋ kımge satylǧany qadaǧalanyp otyrmaǧandyqtan, olar tanys-bılısterınıŋ atynda bırer apta nemese jarty ai būryn köp bilettı satyp alyp basyp qoiady da, poiyz jüretın mezgıl taiaǧanda bilet qajet qylǧandarǧa eselep satady eken. Basqa bıreudıŋ atyna alǧan bilettı ekınşı bıreudıŋ atyna auystyryp berudıŋ de ädıs-amalyn tapqan jeke kassalar jaz mausymyndaǧy bilet satudy opyryp paida tabatyn mezgılge ainaldyryp alǧan. Jolauşy tasymaly salasyndaǧy mūndai keleŋsız ärekettıŋ aldyn alu maqsatynda biylǧy jyldyŋ 1 şıldesınen bastap elektrondyq biletter satylymǧa şyǧaryldy. Adami faktordyŋ yqpalyn azaityp, qaitarylǧan biletterdı jolauşylarǧa tigızbei şapşaŋ «ūstap» qaluǧa mümkındık bermeitın būl jüie bilet satu salasyndaǧy alaiaqtyqty meilınşe tömendetedı dep kütılgen edı. Alaida qoldanysqa engenıne bır aiǧa taiasa da, būl jüie de äzırşe öz keremetın körsete alǧan joq. Bälkım, «Ondai qazanǧa myndai şömış» degendei, alaiaqtar oǧan da bır amal tapqan şyǧar…
Bilet töŋıregındegı bylyq pen şylyqqa tek jeke kassalar ǧana emes, jolauşy tasymalymen ainalysatyn qyzmetkerdıŋ de qatysy bar. Jolauşylarmen jeŋ ūşynan jalǧasyp, tiıstı somasyn alyp, poiyzǧa biletsız otyrǧyzyp alyp ketetın jolserıkterdı el ışındegı barlyq poiyzdardan kezdestıruge bolady. Bilet tapşylyǧy tuǧaly olardyŋ da saudasy qyza tüskenı sonşalyq, Nūr-Sūltan men Almaty arasyndaǧy baǧany 20-25 myŋ teŋgege deiın köterıp alǧan. Olardyŋ arasynda «oryn bar» dep kelısıp, aqşasyn alyp alǧan soŋ, oryn tügıl, oryndyq ta tauyp bermeitın alaiaqtary taǧy bar. Būǧan dälel retınde jaqynda İİDM Kölık komitetınıŋ qūqyq qorǧau organdarymen bırlesıp ötkızgen reidter kezınde bırneşe qalanyŋ vokzaldarynda bilettıŋ qymbatqa satylatynyn anyqtap, jolauşylardy poiyzǧa biletsız otyrǧyzyp, aqşa tabatyn deldaldardy qūryqtaǧanyn aitsaq ta jetılıktı. Alaida mäselenıŋ qaidan, neden tuyndap otyrǧany anyq bolǧanymen, sol deldaldardyŋ tanauyn tartyp, keleŋsız jaǧdaiǧa şekteu salatyn zaŋ bızde älı jasalmaǧan bolyp şyqty. Sosyn da qūqyq qorǧau oryndarynyŋ atalǧan mäselege qatysty ūstalǧandarǧa ÄQBtK-nıŋ 449-baby negızınde «Qoǧamdyq oryndarda tiısu» boiynşa äkımşılık jauapkerşılıkke tartudan basqa jaza tappai qinaldy.
Temırjoldaǧy zaŋsyz jolauşy tasymalyn toqtatu üşın Nūr-Sūltan men Qaraǧandy qalasynda qolynda biletı joq jolauşylardy perronǧa kırgızbeu jobasy da qarastyryluda. «Qazaqstan temır joly» ūlttyq kompaniiasy osy arqyly bilet almaǧan jolauşylardyŋ jolserıktermen kelısuıne tosqauyl qoiamyz degenımen, būl zaŋdy türde bilet alyp, poiyzǧa mınetın jolauşylarǧa qolaisyzdyq tudyratyny anyq. «Bırdıŋ kesapaty myŋǧa tiedı» degen osy şyǧar.
Prezident tapsyrma berıp, ministrlıkter üilesımdı şeşudıŋ jobasyn jasap jatqan būl mäselelerge de köp ūzamai nükte qoiylary anyq. Alaida mausymdyq mäselenıŋ būdan keiıngı jyldarda taǧy qaitalanbauy üşın ūtymdy ädısterdı paidalanǧan oŋ.
Biyl elımızde ötken jylmen salystyrǧanda ışkı turizm edäuır qarqyn aldy. Kurorttyq aimaqtarda, Nūr-Sūltan, Türkıstan, Şymkent qalalaryna qarasty demalys oryndarynda demaluşylardyŋ sany artyp, Alaköl, Burabai, Rahman qainary siiaqty elımızdıŋ ışı-syrtyna tanymal turistık oryndarǧa demaluǧa barǧysy keletın saiahatşylardyŋ qatary molaiǧan. Prezidenttıŋ özı de demalysyn el ışınde ötkızıp, demalys künderın şetelde ötkızbese, basy auyratyn bastyqtarǧa Qazaqstanda da demaluǧa bolatynyn körsettı. Alaida bilettıŋ tapşylyǧy men joldyŋ qolaisyzdyǧynan közdegen jerıne bara almai, şetelge baryp saiahattap kelgender de joq emes. Solardyŋ bırı – Arman Almasbek. «Biyl Alakölde demaludy josparlaǧan edık, bıraq poiyzǧa bilet joq, jekelermen söilessek, Köktūma stansasyna deiın bır adamǧa 25-30 myŋ teŋge sūraidy. Semei jaǧymen baraiyq desek te qolaisyz. Sonymen Türkiiaǧa baryp demalyp qaittyq. Otandyq turizmdı damytamyz dep aiǧailaǧaly az bolǧan joq, bır bilet mäselesınıŋ özın şeşe almasa, turizm qalai damidy?» deidı ol keiıstık bıldırıp.
Ärine, turizmnıŋ qauyrt mezgılınde şetelderde de bilet tapşylyǧy baiqalady. Alaida olar būl mezgıldı el turizmın damytudyŋ tiımdı sätı retınde ūtymdy paidalanyp, kezekşı poiyzdar men moiny qaşyq öŋırlerge ornalasqan saiahat oryndaryna ūşatyn ūşaqtardy köbeitedı eken. Mäselen, ırgemızdegı Qytaidy mysalǧa alsaq, būl el jolauşy aǧyny molaiǧan kezde kezekşı poiyzdar men ūşaqtardy köbeitıp, jolauşylardyŋ jolynan qalmauyna kepıldık etedı. Äsırese, Qytaidyŋ köktem merekesı kezınde el ışınde jolauşylardyŋ sany 100 millionnan asady. Osy mezgılde būl elde de bilet tapşylyǧy tuady, osyǧan säikes jolauşy tasymalymen ainalysatyn mekemeler kezekşı poiyzdar men ūşaqtardy köbeitıp, bilet jetıspeu mäselesın jeŋıldetse, jaz, küz ailarynda turistık aimaqtarǧa qatynaityn poiyzdardyŋ vagonyn molaityp, ūşaqtyŋ ūşu jiılıgın arttyrady. Mäselen, Qatonqaraǧaidyŋ arǧy jaq betınde Qanas dep atalatyn saiahat tüiını bar. Är jyly jazda bır millionnan astam turist keletın osy öŋırde arnauly äuejai salyndy. Būl äuejaida tek jaz ben küzdıŋ 4-5 aiynda ǧana ūşaq qatynap, turisterdı tasumen ainalysady. Bızdıŋ elde osyndai mümkındık joq pa? Jazda turistık poiyzdardy ıske qosyp, vagondardy köbeitudıŋ qandai qiyndyǧy bar? 360 kün ūşaq ūşyruǧa şamamyz kelmese de, jazdyŋ 3 aiynda tym qūryǧanda Nūr-Sūltannan Alaköl, Qatonqaraǧai, Rahman qainary siiaqty moiny qaşyq, qatynasy qolaisyz öŋırlerge mausymdyq ūşaq qatynatyp, turisterdı tasysa turizm de jandanar edı. Qūny qyryq jylda da ötelmeitın qymbat jobalarǧa qarjy jūmsaǧanşa, el igılıgın köretın, turizmt nıŋ damuyna da tiımdı, qaitarymy tez bolatyn jobalardy qolǧa alyp, joldardy jasaǧan, äuejailardy salǧan, poiyzdardy jaŋalap, vagondardy köbeitken äldeqaida tiımdı…
