16 nauryzda bızdıŋ Prezidentımız Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna öz Joldauyn joldady. Būl qaŋtar oqiǧasynan keiıngı joldanǧan Joldau bolǧandyqtan, şeşuı tabylmaǧan köp mäselelerge jauap berıldı dep aituǧa bolady.
Degenmen qaŋtar oqiǧasynyŋ älı de bolsa köleŋke jaqtary bar. Sebebı elımızdıŋ täuelsızdıgıne qarsy dürbeleŋ bır qalada emes, bırneşe qalada ūiymdastyrylǧan. Älı de sūraqtar köp. Qanşama kursanttar jaraqattandy. Kınälı adamdar jazalaryn tartuy kerek. Perzentterı jer jastanǧan analardyŋ ūldaryn eşkım qaitaryp bermeidı. Degenmen soǧan kınälı adamdardyŋ ärqaisysy öz jazalaryn aluy tiıs.
On tarmaqtan tūratyn joldaudy ıske asyru kerek. Är tarmaq bırneşe baǧytqa ketedı. Eger sonyŋ bärın ıs jüzıne asyrsaq, bızdıŋ qazaq elı demokratiialanǧan, bai quatty elge ainalady. Ol üşın ozyq oily, jaqsy mamandar qajet. Jaqsy mamandardy daiyndaityn, ūstazdary myqty, universitetter qajet. Ǧylym salasyn alǧa örletetındei qūjattar daiyndaluy kerek. Basqa salalardy qaidam, ǧylym salasyn alǧa örletu qajet. Köptegen qūjattar eskırgen. Köktemgı egıske daiyndyqty bastau. Ömırdıŋ qai salasy bolsyn alǧa damytu. Aita bersek, aitylatyn mäseleler köp. Barlyq baǧyttaǧy mäselelerdı şeşuge bolady, eger de elımız jūmyla kırısse, bıtpeitın şarua joq.
Qoǧamdy demokratiialandyru – būl jaŋa ömırge aiaq basu. Joldauda «Küştı Prezident – yqpaldy Parlament – esep beretın Ükımet» qaǧidatyn basşylyqqa ala otyryp, Prezidentımız Amanat partiiasynyŋ töraǧalyǧynan bas tartty. Būl – öte oryndy qadam.
Bilık tarmaǧyn qaita qūru. Būl jerde Prezidenttıŋ ökılettıgın qysqarta otyryp, Parlamenttıŋ rölın arttyru. Osyǧan bailanysty Esep komitetınıŋ ornyna Joǧary auditorlyq palata qūru – öte dūrys şeşım. Būl Mäjılıstıŋ märtebesın arttyrady, ärı Mäjılıs deputattary Joǧary auditorlyq palatanyŋ töraǧasyn jylyna ekı ret tyŋdai otyryp, talqylap, sūraq qoiyp, öz oilaryn aityp, baǧyt berıp otyrady. Osyndai jaǧdaida respublikalyq biudjet sapaly oryndalady. Respublikalyq biudjettıŋ sapaly oryndaluy halyqtyŋ jaǧdaiyn jaqsartuǧa ülken äserın tigızedı.
Sailau jüiesın jaqsartu. Ökınışke qarai, köp adamdar keibır deputattardy tanymaidy, bılmeidı. Sondyqtan halyq qalaulylary halqyna eŋbek etetındei, öz jeke basyn ǧana oilamai, köpşılıktı oilaityn adamdar boluy kerek. Qazaqstanda ondai adamdar jetkılıktı. Demokratiia degen sözdıŋ özı – halyq qalaulylarynyŋ elın, halqyn basqaruy. Al bızde soŋǧy jyldary parlament keibır qaltalylardyŋ otyratyn ornyna ainaldy. Sondyqtan Konstitusiialyq sottyŋ qūrylǧany öte dūrys. Sonymen qatar, Alqabiler sot törelıgınıŋ boluy qoǧamymyzǧa köp kömegın berer edı. Bızdıŋ ata-babalarymyz köregen bolǧan ǧoi. Qazaq halqy ülkenın syilap qūrmettegen. Şyn mänısınde būl jüie halyqtyŋ senımın arttyruǧa jol aşady.
– Būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ bäsekege qabıletın arttyru jäne azamattyq qoǧam instituttarynyŋ rölın nyǧaitu. Şyn mänısınde aqparat qūraldarynyŋ atqaryp jatqan ısterı ūşan-teŋız. Halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiyn elımızge jetkızıp jatqandaryna dän rizamyz. Al azamattyq qoǧam instituttarynyŋ rölın nyǧaitu – qoǧam aldyndaǧy basty mındetterdıŋ bırı. Äsırese Ūlttyq qūryltai aty dardai bolyp, atqarǧan eŋbekterı mardymsyz bolsa, halyqtyŋ senımınen şyǧa almaidy. Sondyqtan Ūlttyq qūryltai qūramynda halqynyŋ qamyn oilaityn, bolaşaǧyn boljaityn azamattar boluy kerek.
– Elımızdıŋ äkımşılık-aumaqtyq qūrylymyn jetıldıru. Būl mäselenıŋ uaqytynda qolǧa alynǧany öte dūrys şeşımın tapty. Abai oblysy – ortalyǧy Semei qalasy, Jetısu oblysy – ortalyǧy Taldyqorǧan qalasy, Ūlytau oblysy – ortalyǧy Jezqazǧan qalasy boldy. Al Almaty oblysynyŋ ortalyǧy – Qonaev qalasy. Halyqtyŋ quanyşynda şek joq. Būl rette Prezidentke alǧystaryn jaudyryp jatyr.
Menıŋ oiymşa, ıştegı jaǧdailardy jaqsartuǧa bolady, eŋ qiyny – syrtqa alyp ketken qarjylardy qaitaru. Ol qarjylar – bızdıŋ elımızdıŋ qarjylary. Bıraq ony tüsınıp, qaitaryp jatqan adamdardy körmei tūrmyz. Qazaqstanǧa qarjy öte kerek. Adamzat dene men ruhtan jaralǧan. Denesız ruh, ruhsyz dene joq. Keibıreuler dünienıŋ qyzyǧyna salynyp, ruhty aiaqqa basyp jür. Olar öz bastarynyŋ ǧana qamyn oilap, qoǧam degendı tüsıngısı kelmeidı. Tüsınse de, patriottyq ruhtan jūrdai adamdar.
Düniege jalpy türde qaraǧanda, bız materiia men ruhty ǧana sezınemız. Būl ekeuı bır-bırıne kontrarly, qarsy, bıraq bır-bırınsız ömır süre almaidy. Eger osy ekeuınıŋ qaisysy dünienıŋ negızınde jatyr desek, jauap beru qiyn. Adam – Qūdai emes, ol – keŋıstık pen uaqytqa şektelgen pende, al dünie – şeksız. Sondyqtan, materiia men ruhty bır-bırıne qarsy qoimai, bırge jetıldıru, ündestıkke jetkızu kerek. Tek sonda ǧana adam ömırınıŋ jan-jaqtylyǧyn, baqytty ömır süruın qamtamasyz ete alady.
Bolaşaqqa qanat jaiǧan «Jaŋa Qazaqstanymyz» qanaty talmai kökke örlep, şaryqtai bersın. Soǧan bärımız ülesımızdı qosyp, kuä bolaiyq.
Qanapiia ǦABDULLİNA, sosiologiia ǧylymdarynyŋ doktory, L.N.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ professory:
