Mämbetovtıŋ taŋdauy tüsken

Äbdıqadyr Qaşqabaev esımı keŋestık jäne täuelsız Qazaqstan teatr körermenderı üşın jaqsy tanys. Bügınde teatr men kino önerıne adal eŋbek etıp kele jatqan jannan därıs alyp jürgen studentter qandai baqytty dersıŋ! Ol kısınıŋ är därısıne, ärbır ädıs-täsılıne qyzyǧa qaraisyŋ. Maitalman pedagogtyŋ kez-kelgen sabaǧy önerge degen qyzyǧuşylyǧyŋdy ­arttyrmai qoimaityny belgılı. Jetpıs degen mereilı jasqa kelıp jatqan sahna saŋlaǧy jaiynda söz qozǧau teatrtanuşy retınde menıŋ de, basty paryzym dep oilaimyn…

1976 jyly Mūhtar Äuezov atyndaǧy akademiialyq qazaq drama teatrynyŋ janyndaǧy ekı jyldyq studiiany tämamdaǧan bır top jas tülektı Mädeniet ministrlıgıne şaqyrdy. Şaqyrylu sebebı – jas qyrandardy Qazaqstannyŋ tükpır-tükpırındegı teatrlarǧa joldama berıp ornalastyru. Ministrlık ökılı tızım boiynşa jastardy Gurev, Qaraǧandy teatrlaryna ornalasatyndaryn habarlap jatyr. Kezek jalyndaǧan Äbdıqadyrǧa da keldı.

– Qaşqabaev Äbdıqadyr – dedı ministrlık ökılı.

– Sen, Äuezov teatryna Äzırbaijan ­Mämbeto­­vtıŋ taŋdauymen barasyŋ, senı Äzırbaijan Mädiūlynyŋ özı taŋdap aldy. Sol teatrda qyzmet etesıŋ. Būndai jauapty kütpegen Äbdıqadyrdyŋ quanyşynda şek bolmady. Jas akter Äbdıqadyr Qaşqabaev üşın sol künnen bastap jaŋa ömır paraǧy aşyldy.

Studiiada özı tälım alǧan Raiymbek ­Seiıtmetov, Tūŋǧyşbai Jamanqūlov, Rauşan Äuezbaeva, Ahmetjan Qadyrov syndy ūstazdardyŋ önegesımen qazaq teatr önerınıŋ qara şaŋyraǧynyŋ tabaldyryǧyn ülken tolqynyspen attady. M.Äuezov atyndaǧy akademiialyq qazaq drama teatrynyŋ ūjymy jas akterdı jyly qarsy aldy. Qazaq teatrynyŋ aqsaqaly, KSRO halyq ärtısı Serke Qojamqūlov,  KSRO halyq ärtısı, teatr anasy Säbira Maiqanova, KSRO halyq ärtısı Hadişa Bökeeva syndy korifeilerden önerde de, ömırlık te tärbie aldy.

«Aldyŋǧy tolqyn aǧalar, keiıngı tolqyn ınıler» dep ūly aqynymyz Abai Qūnanbaiūly aitqandai, aldyŋǧy buynnyŋ är tälımı, ärbır keiıptegen beinelerı Äbdıqadyr üşın ülken baǧdar boldy. Äzırbaijan Mädiūlynyŋ Äbdıqadyrdy köp jastyŋ ışınen taŋdap alǧanyn joǧaryda aityp öttık. Teatrǧa kelgende de, ­Äbdıqadyrdyŋ eŋ alǧaşqy rölı Äzırbaijan Mädiūly sahnalaǧan ­Ş.Aitmatovtyŋ «Ana-Jer-ana» tra­ge­diiasyndaǧy Jainaq boldy. Būl beinenı KSRO halyq ärtısterı Säbira Maiqanova men Farida Şärıpovamen bırge bır sahnada oinady.

Akter Äbdıqadyr Qaşqabaevtyŋ beineleuındegı Jainaq – bar ainalasyn şuaqqa böileitın, qandai jaǧdai bolsa da optimistık közqarasty qabyldaityn keiıpker bolyp körıngenı teatr süier körermenderdıŋ esıŋde. Odan keiın teatr sahnasynda M.Äuezovtıŋ «Eŋlık-Kebegınde»  – Japal, «Aiman-Şolpanynda» – Özbek,  B.Soqpaqbaevtyŋ «Menıŋ atym Qojasynda» – Jantas, S.Ahmadtyŋ  «Kelınder köterılısınde»­­ ­– Toqtasyn, N.Hikmettıŋ «Farhad-Şyrynynda»­ ­– Aşraf syndy är ­janrdaǧy är qily keiıpkerlerdıŋ taǧdyryn tırılttı.

QR halyq ärtısı ­Raiymbek Seiıtmetov özbek dramaturgy Said Ahmadtyŋ «Kelınder köterılısı» komediiasyn sahnalady. Äbdıqadyr Qaşqabaevqa atalmyş tuyndydan Toqtasyn atty keiıpker būiyrdy. Basty keiıpker­ ­– Farmon bibınıŋ kışı ūly. Bauyrlas eldıŋ būl komediiasy M.Äuezov atyndaǧy akademiialyq qazaq drama teatr sahnasynda on segız jyl jürdı. Teatr «Kelınder köterılısımen» Qazaqstannyŋ barlyq oblystaryn aralap, ­körermenderdıŋ ystyq yqylasyna bölendı. Äbdıqadyr Qaşqabaev bır äŋgımesınde: «Kelınder köterılısı» spektaklı esıme tüskende, bükıl Qazaqstannyŋ jerı elesteidı. Öitkenı, bız atalmyş qoiylymmen Qazaqstannyŋ barlyq jerıne saparladyq» dep esıne alady.

Ūjymmen ötkızgen är spektakl, är gastrol Äbdıqadyr Qaşqabaevtyŋ künı-bügınge deiın köz aldynda. 1977 jyly Bükılodaqtyq öner festivalınde M.Äuezovtıŋ «Eŋlık-Kebek» ­tragediiasyndaǧy Japal rölı üşın laureat atandy. Būl teatr tabaldyryǧyn attaǧan jas akter üşın ülken jetıstık edı. Akter Ä.Qaşqabaev nūsqalauyndaǧy Japal – jaqsylyqqa jany jaqyn, Eŋlık pen Kebek taǧdyryna alaŋ bolǧan adal jan ekenı baiqalyp, teatr synşylarynyŋ oŋ baǧasyna ie boldy.

Akterlık öner – şabyt küşın, qiial quatyn, ystyq sezımdı talap etetın erekşe qabılet. Al osy erekşe qabıletke ie bolǧan Äbdıqadyr Qaşqabaev teatr önerıne degen ystyq mahabbatymen adal eŋbek ettı. Qazaq dubliajynyŋ damuyna da Äbdıqadyr Qaşqabaevtyŋ qosqan ülesı öte zor. «Qazaqfilm» kinostudiiasyndaǧy filmderdı qazaq tılınde dybystady.

Qazaq önerınde özındık orny bar Qaşqabaevtar äuletın önerlı şaŋyraq dep te atauǧa boldy. Äbdıqadyr aǧanyŋ jary Torǧyn Ospanqyzy da önerden qūr alaqan emes. Ǧarifolla Qūrmanǧalievtıŋ şäkırtı, talai önerlı örenderdı tärbielep jatqan ūlǧatty ūstaz. Balasy – QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı, teatr jäne kino akterı Syrym Qaşqabaev. Önerdıŋ talai qyryn ötkergen Äbdıqadyr ­Qaşqaba­ev balasy Syrymnyŋ akter boluyŋa qarsy boldy. Bıraq, balasynyŋ közındegı jalyndaǧan otty baiqaǧan asqar tau äke aq batasymen bala qadamyna sättılık tıledı.

1999 jyly otbasymen bırge, elımızdıŋ bas qalasyna qonys audarady.  Äbdıqadyr Qaşqabaev üşın jas qalada jaŋa ömır, jaŋa kezeŋ bastaldy. Būl kezeŋde ūstazdyq älemnıŋ esıgın aiqara aşyp, Qazaq ūlttyq öner universitetıne rektor, «Älem ärtısı» Aiman Qojabekqyzynyŋ arnaiy şaqyrtuymen şäkırt tärbieleuge keledı. Künı bügınge deiın osy ūlaǧatty joldy jalǧastyruda.

Bibınūr Qanaş, Rinat Rahymbekov, Aslan Tölentai, Hazıret Tölegen, Zarina ­Jäkenova syndy şäkırtterı elımızdıŋ teatr men kino önerınde adal eŋbek etıp jür. Äbdıqadyr ūstaz şäkırtterıne özı tälım alǧan aǧa-apalary jaiyndaǧy estelıgın, olardyŋ önegesın  ünemı aityp otyrady.

Mereilı jetpıs jasqa tolyp otyrǧan Äbdıqadyr Qaşqabaevtan bügıngı ūrpaqtyŋ alar önegesı mol!

Bahtiiar Tūrsyn, teatrtanuşy