Elordada tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq salasyndaǧy reformalardyŋ 70 paiyzdan astamy jüzege asyryldy, soǧan qaramastan köptegen päter men tūrǧyn emes üi-jaidyŋ ielerı normativtık qūqyqtyq aktılerde, būiryqtar men qaulylarda bekıtılgen talaptardy eskermeude. Osyǧan orai, köppäterlı tūrǧyn üilerdıŋ tūrǧyndary arasynda tuyndaǧan dauly mäseleler älı de azaiar emes. Solardyŋ negızgılerıne Astana qalasyndaǧy Tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq ielerı qauymdastyǧynyŋ prezidentı Zäureş ÄBDİEVA tüsınıkteme berdı.
– Bügıngı taŋda MİB töraǧasy bolyp jūmys ısteuge kelısetın adamdar tym az, sebebı olardyŋ barlyǧy bırdei tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq salasyn egjei-tegjeilı tüsıne bermeidı, al olardyŋ basym bölıgı tūraqty jūmysynan bosamai jatady. Sonda myqty töraǧany qaidan tabamyz?
– Jaqsy nemese jaman töraǧa degen ūǧym joq. Bärı tūrǧyndardyŋ özıne bailanysty. Töraǧa myŋ jerden myqty bolsa da, tūrǧyndar tarapynan qoldau bolmasa, onyŋ qūlşynysy köpke barmaidy.
Rasynda da, MİB töraǧasy bolu oŋai şarua emes, ol qyruar eŋbektı ǧana emes, sonymen bırge halyqpen tyǧyz qarym-qatynas jasai bıludı talap etedı. Mysaly, bız oǧan asa baiyptylyqpen qaradyq, qūjattardy jäne osy ıstıŋ basqa da qyr-syryn tüsınudı üirendık. Qanşama oqudan öttık, endı körşı üilerdıŋ töraǧalaryna kömektesudemız. Barlyǧyna uaqyt qajet, eŋ aldymen, körşıler şydamdy boluy kerek jäne olar ortaq chattarda otyryp alyp keŋes berumen şektelmei, syrtqa şyǧyp, tūrǧyndarǧa kömektesıp, jinalystarǧa qatyssa, bıraz mäsele oŋ şeşılgen bolar edı.
– «Atameken» ūlttyq käsıpkerler palatasy MİB-terdıŋ jalpy ǧimaratty jalǧa aluşy nemese satyp aluşy käsıpkerlermen jiı kelıse almaitynyn mälımdedı. Osy mäsele qalai şeşıledı?
– Tūrǧyn üi nysandarynyŋ ışındegı adamdardy käsıpker nemese käsıpker emes dep böludıŋ qajetı joq. Sebebı bız barlyǧymyz bırdei menşık iesımız. Qalai bolǧanda da, üidegı qūbyr, jaryq, su, jylu, töbe bärımızge ortaq. Tek dūrys sūraq qoiyp jäne dūrys jauap bere bılu qajet. Eger sūraq qoiu qiyn bolsa, menşık ielerıne kömektesu kerek. Al mäseleŋız tıptı şeşılmei jatqan jaǧdaida, qalalyq äkımdıktıŋ janynan qūrylǧan MİB ortalyǧynyŋ kömegıne jügınseŋız bolady. Olar menşık ielerınıŋ bırlestıgın qūruǧa qatysty barlyq mäsele boiynşa sızge naqty keŋes beredı. Ärine, ekı jaq kelısımge mülde kele almaityn jaǧdailar da tuyndaidy, mūndaida mülık ielerınıŋ sotqa jügınuden basqa amaly qalmaidy. Müddelerdı qorǧau üşın bılımdı zaŋgerlerdı jaldauǧa tura keletın sätter de kezdesedı. ŪKP jäne tūrǧyn üi qatynastary mäselelerı – būl jalpy alǧanda ärtürlı ūǧymdar. Tūrǧyn üi qatynastary degenımız – būl menşık ielerı men qyzmet körsetuşıler, būl jerde mäselenı qiyndatudyŋ qajetı qanşa, bızde barlyq mäsele Qazaqstan Respublikasynyŋ «Tūrǧyn üi qatynastary turaly» zaŋymen jäne normativtık qūqyqtyq aktılermen retteledı. ŪKP – naryq pen memlekettık qūrylymdar arasyndaǧy qatynasty retteuşı, olardyŋ müddesın memlekettık organdar aldynda qorǧauşy.
– Jalpy, qalai oilaisyz, bır üide ekı basqaru organyn nemese ekı qyzmet körsetu ūiymyn qūruǧa bola ma?
– Ärine, ony ıs jüzınde elestetu qiyn. Öitkenı olardyŋ ekeuı de jylu punktterıne bır esık arqyly kıredı, jurnaldar men atqaruşylyq qūjattamany jürgızu, kıltterdı saqtau jäne injenerlık jabdyqtardyŋ saqtaluy ekı ūiym üşın qalai bolar eken? Mysaly, bırdei dänekerlengen krandar joba talaptaryna säikes kelu üşın ǧimaratty paidalanu barlyq menşık ielerımen kelısıluı kerek, jasalǧan şart boiynşa aqşa tölenuı qajet. Jylytu mausymyna daiyndyq kezınde de qiyndyq bolady. Mysaly, qalalyq qyzmetter men audan äkımdıkterı qazır qysqa daiyndyq üstınde. Onyŋ bärı keste boiynşa jürgızıletını belgılı. Bügıngı taŋda qalada üilerdı jylytu mausymyna daiyndaumen ainalysatyn 1000-ǧa juyq käsıporyn bar. Jinalystarda körıp jürgenımızdei, būl salada da şeşımın kütken mäsele köp.
– Sızdıŋ oiyŋyzşa, PİK-ten MİB-ke ötu prosesı qazır nege baiau?
– Bügıngı taŋda elordada tūrǧyn üidı basqaru baǧytynda 1000-nan astam subekt jūmys ısteidı. Būl rette bız belsendı menşık ielerınıŋ bırlestıkterı men basqaruşy kompaniialardyŋ ūstanymdaryn qoldaimyz. Menıŋşe, Astanada PİK-ten MİB-ke ötu prosesınde qandai da bır ırkılıs baiqalmaidy. Jūmys retımen jürıp jatyr.
Bastapqyda reforma PİK qyzmetıne qatysty bolǧany belgılı. Päter ielerı kooperativınıŋ jūmysynda olqylyq tym köp bolǧandyqtan, 2020 jyldan bastap zaŋdy tūlǧa retınde olardyŋ qyzmetın taratu merzımı ūzardy. Halyq mūny tüsınbegendıkten, köp qiyndyqqa tap boldy. Sondyqtan tūrǧyndar üidı jaqsartqysy kelse, MİB qūru kerek ekenın tüsıngenı abzal, olai bolmaǧan jaǧdaida, qiyndyq azaimaitynyn aityp ötkım keledı.
Bız, menşık ielerı, MİB-tı qūru arqyly baqylaudy, äsırese qarjynyŋ bölınuın qadaǧalaudy öz qolymyzǧa aldyq, al qyzmet körsetu sol būrynǧyşa jūmys ıstep jatyr. Üidı kütıp ūstau men oǧan qajettı materialdardyŋ qūny, ärine, qymbattady. Mūnda sız PİK-sız be, älde MİB-sız be, ol maŋyzdy emes, düken sörelerındegı baǧa barlyǧyna bırdei ösıp otyr.
Ortalyq memlekettık organdardyŋ resmi saittary men brifingterde aitylǧan aqparat boiynşa bügıngı taŋda elordada tūrǧyn üi-kommunaldyq şaruaşylyq salasyndaǧy reformalardyŋ 70 paiyzdan astamy jüzege asty, endı tek osal toptaǧy azamattar men apatty jaǧdaidaǧy tūrǧyn üiler ǧana qaldy.
– Jaŋa basqaru nysanyna köşude qandai özgerıster engızudı ūsynasyz?
– Mūnda eşteŋenı özgertudıŋ qajetı joq, elordada bärı dūrys jolǧa qoiylǧan. Bıraq endı ortalyq memlekettık organǧa, jaŋa biudjettık baǧdarlamalarǧa, MİB-ke jaǧdai jasasyn. Bız, mysaly, MİB töraǧalary qauymdastyqqa bırıgıp, jūmysty jaŋadan bastaǧandarǧa qūjattamany dūrys jürgızudı, bırlestıktı qalai basqarudy, ony qyzmetten böludı üiretuge daiynbyz. Būryn, ökınışke qarai, bärı basqaşa bolatyn. Endı buhgalteriiaǧa qol jetkızu oŋailady, qūjattama da öz ornynda, aşyqtyq aiqyn sezılıp otyr. Ärine, men būl jerde tabysty eŋbek etıp jürgen MİB-terge basa nazar audarǧym keledı. Kez kelgen basqa saladaǧydai, bızde de barlyq küş-jıgerın qyzmettı jaqsartuǧa baǧyttap kele jatqan qatysuşylar jeterlık. Būl rette men tūrǧyn emes üi jailardyŋ qataryna kolledjderdı köbırek qosudy ūsynar edım, öitkenı bız mūny jergılıktı atqaruşy organdar deŋgeiındegı qanatqaqty joba türınde MİB ortalyǧymen bırlesıp jüzege asyrudamyz jäne būl saladaǧy jūmystar aldaǧy uaqytta jalǧasa beredı
