Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda Djeims Robinsonnyŋ «WHY NATIONS FAIL» kıtabynyŋ qazaqşa audarmasynyŋ tanystyrylymy öttı.
Ekonomist-ǧalym Djeims Robinson kıtaptyŋ tūsaukeserıne deiın jurnalistermen kezdesıp, pıkır almasty.
Älemde qalyptasqan geosaiasi, geoekonomikalyq jaǧdaiǧa bailanysty elderdıŋ ekonomikasy qūldyrauda. Damyǧan elderdıŋ özı qiyndyqqa betpe-bet keldı. Būl tyǧyryqtan şyǧudyŋ joly qandai, infliasiialyq şyǧyndy qalpyna keltırudıŋ joly bar ma? Mıne, jurnalisterdı osy sūraqtar qyzyqtyrdy.
– 2023 jylǧa Bloomberg ekspertterı qandai boljam jasaǧany turaly habarym az. Menıŋ oiymşa, ūzaqmerzımdı strategiialyq josparlardy jüielep, soǧan sai jūmys ısteu maŋyzdy. İnfliasiiany qūryqtauda osy üderıs maŋyzdy röl atqarady. Eger jan-jaqty jüielengen jospar bolsa, tıptı kürdelı geosaiasi jaǧdaida da örkendeudıŋ jolyn tabuǧa äbden bolady.
Naryqtyq ekonomikada jeke sektordy qoldap otyru maŋyzdy. Jalpy Qazaqstannyŋ damu perspektivasyn söz etkende, Oŋtüstık Koreianyŋ täjıribesın ülgı etuge bolady. Korei bilıgı «Samsung» kompaniiasynyŋ jūmysyn tejemei, qaita qoldap, mobildık bailanys tehnologiiasyn klasterlık tūrǧyda damytuǧa müddelık tanytty.
Damu üşın ne ısteu kerek? Bırınşı, adami kapitaldyŋ sapasyn arttyru kerek. Onsyz örkeniet köşıne ılesu mümkın emes. Ozyq elderdıŋ täjıribesınen jüielı josparlau jäne qoǧamdyq instituttardy damytu arqyly damudyŋ jolyn tapqanyn köruge bolady, – dedı Robinson.
«Mazmūndama» qoǧamdyq qory audarǧan «Memleketter nege damymai qalady?» atty kıtaptyŋ qūndylyǧy älemdık teŋsızdıktıŋ sebebın saralap, älemnıŋ bailyǧy jer betındegı elderge bırkelkı nege bölınbeidı degen sūraqtyŋ jauabyn tabuǧa bolady.
«Memleketter nege damymai qalady?» atty kıtaptyŋ avtory Daron Adjemogly men Djeims Robinson ekonomist pen saiasatkerlerdı, tarihşy men filosoftardy ǧasyrlar boiy alaŋdatqan sūraqqa jauap ızdeidı. Adamzat balasy ömır sürgen barlyq uaqyt pen keŋıstıktı qamtyǧan kıtap saiasi-ekonomikalyq oidyŋ ensiklopediiasyna ainaldy.
Belgılı ǧalym Ädıl Ahmetov Afrika jäne Latyn Amerika elderınıŋ ekonomikasy tereŋ taldanǧan tuyndyǧa «älem elderı ekonomikasynyŋ ensiklopediiasy» dep öz baǧasyn berdı.
Rim imperiiasynan bastap, bügıngı ozyq jäne kedei elderdegı saiasi, ekonomikalyq jäne äleumettık instituttardy salystyra zerttep, damu men kenjeleudıŋ negızgı sebep-saldaryn tüsındıredı. Ärı AQŞ, Kanada, Ūlybritaniia, Germaniia, Fransiia, Şveisariia, Norvegiia, Japoniia, Oŋtüstık Koreia syndy älemnıŋ oza damyǧan elderındegı äleumettık, saiasi jäne ekonomikalyq instituttardyŋ şeşuşı röl atqarǧanyn aiǧaqtaidy.
Bastysy, Afrika, Aziia jäne Latyn Amerika qūrlyǧyndaǧy kedei elderdıŋ ekonomikalyq meşeulıgıne etnostyq qūramy, mädeni ädet-ǧūrpy, dıni ūstanymy, geografiialyq mekenjaiy, klimat erekşelıgı eşbır äser etpeitını, taqyr kedeilıktıŋ syry älgı memleketterdegı bileuşı top öz müddesın halyq müddesınen joǧary qoiyp, jasandy saiasi-ekonomikalyq instituttardy qalyptastyruynan oryn alǧanyn zertteu nätijesınde däleldeidı.
Qysqasy, örkeniet köşıne ılesıp, damudyŋ jolyn ızdegen memleketter ūstanatyn oqu qūraly ekenı anyq.
