Aigül KEMELBAEVA,
jazuşy, «Daryn» Memlekettık jastar syilyǧynyŋ laureaty
Taiauda QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda ötken Ädılbek Abaidıldanovtyŋ «Foliant» baspasynan şyqqan jyr kıtabynyŋ tūsaukeserınen tuǧan oi
Iliiastyŋ ızbasary
Qazaqtyŋ Abaidan soŋǧy klassik aqyny İliias Jansügırov tuǧan jerı Jetısu körkın sözben öşpestei taŋbalap kettı. Sondai bır körkem suret onyŋ ızbasar ınısı Ädılbek Abaidıldanovtyŋ qalamynan tögıldı:
Joŋǧar tauda qojyr–qojyr, tarǧyl qara taular köp,
Üŋgırlerın mekendegen baiaǧyda jaular kep.
Jyŋǧyl ösken jyralar bar, tobylǧyly better bar,
Jabaiy alma, jaŋǧaq ösken, dolanaly jaqparlar.
Ör keudelı tastary bar, qyna basqan, mük basqan,
Tüie tauǧa teŋdeidı ylǧi teŋkigen būlt tüktı aspan.
Şyŋǧa şyqqan qaraǧai turaly balladasynan būl joldar.
Folklorlyq mol saryn qazaq ädebietınıŋ tūma bastauy bolsa, öleŋnıŋ epikalyq qūlaşy kökjiekten assa, qūs jolyna tarasa, uyzynan jaryǧan aqyndyq tegeurın ä degennen bauraidy. Jetısudyŋ kerım tabiǧatyn, tau ışın bır öleŋnıŋ aidynyna şalqytyp, tırşılıktıŋ jandy tynysyn sezdırıp, «Sudan jeŋıl bu ūşady, saǧamenen kölbeidı» – sol sätke özıŋ enıp ketkendei, şoq taldan şyqqan elıktı közben körgendei masairatady. Epitetterı «tüie tau», «tüktı aspan», «teŋkigen būlt» – köş-keruennıŋ suretı, kün astynda tūnyq pen tazany ızdep, jyl qūsyndai köşıp jüretın bır halyqtyŋ belgısı – ol bızdıŋ qazaq.
Batyr babam jau quǧanda taudan ärı asyryp,
Sol biıkke kömgen bolar betın taspen jasyryp.
Sol bır tūrǧan qaraǧaiǧa Kün de basyn iedı,
Babamnyŋ ol tasty jaryp şyqqan süiegı.
Säkennıŋ aq boz at mınıp, tau ışınde öleŋdetıp kele jatqany, Baianauyldaǧy Jasybai kölınıŋ tarihy, qazaq pen qalmaq soǧysynda talai erlerdıŋ tauda kömusız qalǧan süiegı eske tüsedı. Tabiǧat lirikasy qaharmandyq, otansüigıştık sarynǧa ainalyp ketedı. Būl tuǧan jerdı keiıngı ūrpaq qasterleuı üşın kerek. Aqyn jüregınıŋ ämırı.
Ädılbek aqyn «Tüielı auyldaǧy keş» atty epikalyq öleŋınde köşpelılıktıŋ negızı, köştıŋ körkı tüienıŋ (Mailyqoja) keremet obrazyn süiıp jyrǧa qosqan. «Tüienıŋ şyǧady ünı saǧyndyryp»:
Tyŋdauǧa ony mäŋgı dala daiyn,
Kele kep iırıldı anadaidan.
Adasqan enesınen ükı bota,
Qūdai-ai, syŋsidy tap baladaiyn.
Botasyn ızdep bozdaǧan «Boz ıngen» küiı dereu kökırekke taraidy. «Ükı bota» – poeziiada būryn-soŋdy tabylmaǧan keremet sūlu teŋeu! Ädemılıgı üşın azan şaqyrylyp qoiǧan Ümmigülsım atyn el atamai, bala kezınen Ükıbas atanyp ketken bır apamyz bolǧan, ekı äŋgımemnıŋ keiıpkerı. («Kökqiia», «Tūlparbasqan»). Qazaqtyŋ ükıge degen yqylasy erekşe. Aq botanyŋ uyzdai taza, ükıdei ülpıldegen perışte keipı jarq ete tüsedı! Qūs balapany men maldyŋ jas tölın qosarlap, bır beine qylyp şyǧaru üşın qanşalyq aqyndyq şabyt, tabiǧi şeberlık kerek. Onyŋ syry mynada: «Büiırqūm, bürgen, jusan iısı ätır, /Ösırgen būl tabiǧat qūmǧa maidy», «Dalanyŋ şamy dersıŋ tuǧan Aidy», būl – eiforiia, keŋdıkke, tünnıŋ beimaǧlūm magiialyq sūlulyǧyna, köşpelı sana men älemnıŋ bolmysy arasynda eş böget bolmaǧanyna eltu, jaryq dünienı tūtas iemdenu, bauraǧan baqytqa mas bolu, aqyndyq kepke elıgu.
Şömışpen aqyn aǧa kesesıne
Jūp-jūmsaq Ai säulesı qūiylady.
Siqyrly mezettı aqyn ädebiet arqyly jürekterge taratady. «Jaǧalai ot oinatyp jeroşaǧy», ejelgı otqa tabynǧan zoroostrizmdık mädeniettıŋ ūşyǧy; ony hristiandyq ılım şırkeude dıni meiramda şyraq jaǧu, şyraq qoiu türınde qabyldaǧan, äuelde adamzat Künge tabynǧan kez jadtan ūmytylmaidy. Jerdegı ot köktegı jaryqpen ūlasqanda, Ai nūryn qymyz ben şūbat tärızdı sımıre jūtyp otyrǧan jyr kökırek. Öleŋ ary qarai qazaqtyŋ halyq änderındegı jūmsaq süiıspenşılık sarynǧa auysyp ketedı.
«Işıp tūrmyn qazır men Aidyŋ sütın». («Dala tünı»). «Aspan» atty öleŋınde aqyn Ai men Künnen auzyna süt qūiylǧandai bolatynyn tegın jyrlamaidy. Özektı jannyŋ qoregı as bolsa, jürekke när beretın ruhani qorek aqyn üşın eren mändı.
«Būlttyŋ qasyndaǧy» Iliiastan
Tauyŋ da bara jatyr alasaryp.
Tūlpar aqyn atap, qūdırettı jyry üşın ūrpaǧy esınen tastamas (öz sözı) Iliiasqa arnaǧan öleŋınde ol ınılıgın aitady, şattanady. Iliiastyŋ şyǧarmaşylyq asyl mūrasyn qamtyp, Molyqbai qobyzşyny qosa aitady.
Nemene eken keudeŋde kürkıregen,
Jylqy ma eken jau tiıp dürkıregen?
Būl aqynnyŋ «Aspan» atty ritorikalyq saual türındegı öleŋındegı kosmogoniialyq mifterge tän şalquy, öitkenı, Temırqazyqqa bailanǧan Aqbozat pen Kökbozat jetıqaraqşyny aqyrzamanǧa şeiın ainalyp jüredı. Kök aspannan kösılgen jylqy üiırın körudı äzelde Iliias Jansügırov jyrlaǧan bolatyn. Iliias būlty kökpen astasqan biık tauda jylqy baqsa, Ädılbek qarly borasynda, dauyldy tünde
Qairan da atam jylqyşy ed…
Jabysyp belden jarbiyp,
Atama alǧam mıngesıp,
Kürkırep şyǧa keler äruaqta,
Oranǧan būltyŋda älde aruaq pa?
Ädılbek aqyn tırı men ölı – ömırdıŋ özegınde almasu baryn aŋdau arqyly, «aruaqty» zoraityp, kie tūta söileitını, «Ölı razy bolmai, tırı baiymaidy» deitın äuelgı qazaqtyqtyŋ öz dünietanymynan bolsa kerek. Būl küpır, qūdaiǧa şerık qosu emes, aruaq Jasaǧan İege jerdegı adamdardan görı jaqyn bardy, qūdıretın tanydy degen qazaqy ūǧymnan şyqqan.
Ainala – appaq aruaq,
Ūlidy boran, tynbaidy.
Tabiǧattyŋ stihiialyq, joiqyn qūbylystarynan aqyn aruaqqa tän tylsymdy tanidy («Dauylda»). Arqanyŋ üskırık, doly, börı ūlyǧan boranynda ien tüzde jylqy baqqan jıgıt naǧyz Er ekenın döp surettep, «Appaq kebın ainala. Qaltiyp qos tūr ma eken?» – dep «Ölımıne aiǧaq joq» jylqyşy obrazyn jyrǧa qosqan Maǧjan.
Jer jūtqan dersıŋ jylqyny,
Tappaisyŋ ızın jer-kökten.
Ädılbek bala kezınen qazaq dalasynyŋ qūdırettı romantikalyq syryn bılıp, dauylda şynyǧyp er jetkenın jyrlauy – «Syrtynan tonnyŋ qar kiıp», «Toŋsam da toŋbai kelemın, Qara şal senıŋ arqaŋda» dep moiyndap, atasymen jortyp kele jatqandaǧy būlǧaq sättı naqty realistık suretpen beruı ǧajap.
Naizaǧai ne? Jarq etken aşuyŋ ba,
Şaşyp kep jıbergen bır şaşuyŋ ba?
Ol aspandy telegei teŋızge, ūly dalaǧa teŋeidı, janynyŋ säulesı ottai janyp, şaşuly toi qylyp, qūt-bereke köredı.
Keudeŋde kerılgende kempırqosaq,
Men saǧan şyqsam deimın köpır jasap.
Aqynnyŋ ertegılık epostyq sanasy seiılmeidı, bıraq ol ǧylymi boljamǧa, naqty köruge ūlasatyny ǧajap:
Ne sen bır tüpsız quys tünekpısıŋ?…
Dünie äuelde haos bolatyn, üilesımdı Alla-taǧala jaratty delınedı.
Ädılbek Abaidıldanov «Jer» atty öleŋınde antropologiialyq kosmogoniiany taŋdaidy, ol Jerdıŋ közı – köl, «qūm-şaǧyl äjımıŋ» dep jyrlasa, būl-daǧy biık poetikalyq sana. «Aidy da Jer eken ǧoi tuatūǧyn». «Kömeiı tereŋ qara qūz, Qarqara taudyŋ auzyndai», «Su da sūlu betındei oimyştanyp», aruy būlttan tüskendei köp öleŋınde tabiǧatty antropologiialyq qabyldau basym keledı. «Jylytau, Qaraseŋgırdıŋ kärılıkten şaşy tüsıp, müjılıp, qausap qalypty» dep jyrlaidy. Marqaköldı suretteuınde adamşa keiıpteu tūr. Ovidii jyrlarynda süiıspenşılık meŋdegen, qūsa-şerge bailanǧan adam aŋ-qūsqa, aǧaşqa ainalyp ketıp, esten tandyratyny siiaqty. Onyŋ Qarqara tauy türkı mifologiiasyndaǧy jerdı müiızımen ūstap tūrǧan kök ögızdıŋ bır tūlǧasy – grek mifterındegı jerdı iyǧyna köterıp tūratyn Atlanttai myqty:
Ömır üşın jaryq kerek bolǧasyn
Kün men Aidy köteredı iyqpenen.
Aqynnyŋ stilınde moldyq, eiforiia men patetika, düniede tabiǧat pen köşpelı näsıldıŋ balasyna tän jany jomarttyq basym tūrady: «Dariiaŋ – köŋılım ǧoi tasyp jatqan»; dünienıŋ tolysuyna zäru, säl kemuden jany jabyrqaidy: «Nege ketık?» dep qaraimyn Aiyŋa». Iliias süigen Qarqara tauy, Jetısu tabiǧatyn sol tauda otyryp surettegenın Ädılbek aqyn jadtan öşırmeidı. Būl ölkede üş jüzge aty şyqqan aqyn Sara, qazaq öleŋındegı älı aşylmai jatqan qazyna araldai kenıştı aqyn Qanipa Būǧybaeva tuǧan.
«O, öleŋ, keremet qoi qūdıretıŋ»
Abaidan soŋ tabiǧat lirikasyn, jyldyŋ tört mezgılın, jaratylystyŋ tabiǧi qūbylystaryn, kındık qany tamǧan jerı Baqalynyŋ kögın, būltyn, tau-tasyn, suyn, nuyn jyrǧa tügel qosqan keiıngıde bır aqyn bolsa, ol Ädılbek Abaidıldanov. Onyŋ darhan tabiǧattan jūqqan bır mınezı – meiırımdılıgı. «Tuǧan jerdı süigen bolsaŋ, jaiau jür» dep aqyn dalasyn perzenttık saǧynyşpen tynbai jyrlaityny sonyŋ aiǧaǧy.
Qos qarlyǧaş jem ızdep ketkenınde,
Jel terbetıp tūrady besıkterın.
«Kökşıl mūnar, jaralǧan dala aǧystan» atty öleŋındegı saryn (Şäkerımde: «Jaralys basy – qozǧalys») jan-januardyŋ tabiǧat anasyna täubeşıl rizaşylyǧy, nesıpterın qūdai beretını turaly. Sodan älemge meiır taraidy degısı bar. Tal basyndaǧy ūiany körıp, köz aqy alǧan adam jörgegıne japyraq oraǧan balasyna būtaqtan iıp besık jasady. Adamzat ainala sairaǧan sūlu qūstarǧa elıkteu arqyly şaş qoiyp, sylanyp, taranudy üirengen, ülgı alǧan. Bi önerı äuelde qūstarǧa tän qimyl bolǧan.
Arynyn aŋdamaidy kım ısınıŋ,
Öleŋnıŋ men-daǧy bır yrysymyn.
Aqyldy söilep ketsem – atam Abai,
Şapqanda – Iliiastyŋ ınısımın.
«Halqyma».
Ädılbek Abaidy pır tūtatyny qoltaŋbasynan bılınedı, äsırese, jyl mezgılderın jyrǧa qosqan öleŋderınde tasqa taŋba basqandai anyq. Keiıngı qazaqta Abaidan üirenbegen aqyn atymen joq. Abaidyŋ 13 jasynda şyǧystyŋ eskı şaiyrlaryna elıktep jyr jazǧan stilın Ädılbek aqyn jaŋǧyrtty. Eseigen Abaidyŋ öz şäkırtterı Ärıp pen Kökbaidy «Mūnda joq altyn iek sarala qyz» dep öleŋmen synaǧanyn bıle tūra, qyz jamalyn asyl tastan sipattap törttaǧan jazdy:
Erınıŋ – gül, közıŋ – gauhar,
Aidynda – aqqu, kökte – sūŋqar.
Tösın kergen, ei, aqmaral,
Jaryq dünie saǧan ıŋkär.
Onyŋ jaryq dünienı jatyrqamauy, bauyrmaldyǧy jyrlarynda tasqa taŋba basqandai anyq. Türkımen siklınde «Sol jerdegı «Feriuza» atty qoinaudy, Türkımenderge Griboedov qaratqan» dep jyrlaidy.
A.Puşkin «Puteşestvie v Arzrum» atty jol sapar jazbasynda Tiflis maŋy, arqyraǧan tau özenınen öterde qos ögızge jegılgen arbaǧa artqan aqynnyŋ mäiıtın kezıktıredı. «Qaidan kelesıŋder?» dep sūradym men olardan. «Tegerannan». «Ne äkele jatyrsyŋdar?» «Griboedovty». Şah saraiynda bülık kezınde 1829 jyly qapiiada öltırılgen aqyn ruhyn Puşkin ardaqtady. Der şaǧynda elı baǧalamaǧan märt azamatty, ülken daryndy joqtady. Qazaq aqyny Ädılbek Abaidıldanov A.Griboedovty bır öleŋınde ekı märte märtebesın asyra jyrǧa qosuy – sonyŋ bır belgısı, ruhani tūtastyq.
Düniejüzınde bır-bırın ölse jatsynbaityn, tosyrqamaityn jūrt – aqyn-jazuşylar, öner ielerı. Olar naqty bır halyqtyŋ bekzat ökılı bolǧanymen, san qily ūlt bolsyn meilı kei sät bır taipa, bır näsıl, bır tekten taraǧandai bıtısıp ketedı, būl üşın däuır men uaqyttyŋ bögetı joq.
Ädılbek aqyn esımı dınge tartqanmen, tek mahabbat lirikasyn kerım jyrlaǧan türkımen şaiyry Mollanepestı, sol eldıŋ belgılı jazuşysy Berdı Kerbabaevty jyrǧa qosty. Onyŋ «Qara közı jarq eter, tartynbasaŋ» – «Türkımen qyzyna» – poetikalyq tartu, mahabbat lirikasynyŋ şoqtyǧy:
Betın bürkep, ūialyp tūrǧanmenen
Közge sonşa täkäppar körınedı.
Qazaq aqyndarynyŋ keiıngı buynynda Ǧalym Jailybai türkımen aruynyŋ aspani körkın, symbatyn süiınıp jyrǧa qosty.
Mahabbat lirikasynda aqynnyŋ tabiǧi degdarlyǧy sezılmei qoimaidy. Öktemdık, äiel zatyn kemsıtu, tūrpaiylyq joq. «Jerde äiel bolǧandyqtan gül ösedı» – näzıktık pen ädemılıktı qasterlep, süiıktısınıŋ obrazyn jasaidy.
Meŋdep alǧan mahabbattyŋ jarlyǧy,
Es jiiuǧa bermeitın ǧyp mūrsatty,
Syilaşy sen, sonyŋ bärı, barlyǧy
Qas–qaǧymda bolatūǧyn bır sättı.
Sonymen qatar, ol süigenınıŋ sezımge mas
bolyp esı ketken sätınıŋ özınde ibadan attamauyn janymen qalaidy:
Boiyŋnan şaşau şyqpai ar-ūiatyŋ,
Erkelık qylyq közge jariia tym.
Sen, jaralyp pe eŋ külımsırep,
Iаpyr-au, netken jyly ed tabiǧatyŋ?!
Aqynnyŋ sezım şarpuy asyp-tasqan mezette degdarlyqtan ainymauy jany sūlulyǧynyŋ işarasy.
Janymnyŋ joq köktemnen syrt dauasy,
Auasynan bal şarap ūrttap alsyn…
Qyz dünie käusarǧa şomylǧan ba?
Möldır bastaudai tazalyqqa tym qūştarlyǧy qairan qaldyrady.
«Qos bikeş» atty satiralyq öleŋı qazaq qoǧamynda sol kezde etek ala bastaǧan jat qūbylysty, būzylǧan qyz-jalǧyzbastylyq tragediiasynyŋ qūpiiasyn aşady.
Ädılbek aqyn törttaǧan jazsa, oǧan tüiın saluy kerek, ol köbınese jaqsy men jamannyŋ jer men köktei alşaq bolmysy turaly. Aqyn jüregın qamyqtyrǧan künşıldıktı bylai suretteidı.
Syiladym men ärkımdı dosym ǧoi dep,
Otyrmyn bügın endı tosyn oi kep.
Qaraimyn ärqaisysyna janym jüdep,
«Iаpyr-au, dosym siqy osy ma, ei?» dep.
Aŋqau, aqpeiıl köŋılmen, qarapaiym ūǧymmen künşıldık, «Qūiryǧy şaian, betı adam» (Abai) jalǧan dostyqtyŋ uytyn bere alǧan. Öitkenı, aqyn ädebiet älemınıŋ qasiet-qadır, sazdy sözdıŋ siqyr jaratylysyn tauyp aitqandai:
Sūiyq söz, salqyn tıl menen
Muzaǧa jürmes bas qamy.
Özı ot bop jana bılmegen
Jandyra almas basqany.
«Beker adamnyŋ basyna baq qonbaidy» deidı halyq naqyly. Daryn quys keudege, ūsaq küikılıkke ölse darymaidy. Ol-daǧy tek qūnarly topyraqqa önetın tektı öskın tärızdı.
Jyrymda qaz–qalpy tūr tabiǧatym,
Jūrt, tegı, sözın oqyp tanidy aqyn.
Laulaǧan ört bolaiyn, sel bolaiyn,
Sen üşın, bır sen üşın, jamiǧatym.
Aqynnyŋ jaratylysy aŋqyldap tūrmasa, bolmysy taza bolmasa, perışte jyr taiqyp şyǧa kelerı aiqyn.
Ädılbek aqynda sovettık ideologiia üstem zamannyŋ aǧymyna enıp, küpırşılıktı oilamai jazǧan bır öleŋı – «Prometeidıŋ aspanǧa qarap tūryp aitqany» dese ötırıgı joq. Öleŋge epigraf Karl Marksten alynǧan. Mūndaǧy Zevs qūdai grek mifologiiasyndaǧy köp qūdaidyŋ bırı, adamzattyŋ balalyq şaǧyndaǧy pūt qūdai bolǧanmen, būl öleŋnıŋ astarynda astamşylyq şyǧandau bar.
Qūdaimyn dep qasaryspai,
maǧan tabyn odan da,
Men tırımın!
Menıŋ janym – boida oty bar adamda.
Küpırşılık – aqyn-jazuşy bas sauǧalamai qapy qalatyn bır albasty dert siiaqty. Asyp-tasyp, jynǧa arbalyp, qara basqandai eleurep ketse, olar tym artyqqa ūrynyp sorlaidy. Köp aqyn būl jalǧanda ajalyn özınıŋ tılınen jazǧan. Paiǧambarlyq danalyq küpırden aulaq. Mistikalyq şyndyq solai.
Senımenen tırestım men, kürestım men ūdaiy,
Tek jer emes, Adam bügın – aspannyŋ da qūdaiy.
Prometei – miftık qaharman, bıraq et pen süiekten jaralǧany ras bolsa, ony jarty qūdai siiaqty qabyldau terıs. Köşbasşy, kösemnıŋ missiiasyn oryndau – märt,
aituly erdıŋ ısı. Marksizm adamnyŋ tömengı jaratylysyna tän fänilık müddenı iemdendı. «Marksizm – filosofiia jeludka» dep därıs oqyǧan mäskeulık ūstazymnyŋ sözı esımnen ketpestei kökeiımde jazylyp qaldy. Älde ol mūny ölara 1990 jyldardyŋ skeptisizmı jeŋıp aitty ma eken?! Adamzat ǧaryşqa ūşqan soŋ kei jürek adasty. Ony aqyndar elge ūran sala jariia ettı. Synyqtan basqanyŋ bärı jūǧady. «Al!» degende, basqadan būryn şaptym» dep Ädılbek aqyn keide beker arandap, tekke kilıguın moiyndasa, būl mınezınen öner adamynyŋ aq jüregı körınedı.
Eŋbekşı qauymdy jyrlaǧan patriottyq ruhtaǧy öleŋderı sol kezdegı baspasöz üşın taptyrmaityn dünie bolǧan şyǧar. «Dihan», «Şopan», «Alpinist», «Adam ketıp barady gülge oranyp» sosialistık qoǧam üşın qajet maqaladai, sylbyr, jattandy, qara öleŋnıŋ arqasyn jauyr, jūrtty mezı qylǧan. Oquǧa da, oqymauǧa da bolady.
«Jylasam men – Otanym dep jylaimyn» – Ädılbek aqyn mūndai öleŋder jazbasa, senımsız bolar edı. Aqyn däuırden tys qalatyn Djunglidegı Maugli emes. «Jaman öleŋderım jaqsy öleŋderımdı asyraidy»,
būl sözdı naqty bır aqyn aitqanmen, şaiyrlardyŋ köpşılıgı būl şyndyqtyŋ şeŋberınen şyǧa almady.
Aqynnyŋ ömırsüigıştıgı, iman-meiırı soǧysta aiaǧynan airylǧan adam etıkşınıŋ ruhy jasymauyn beineleitın «Mügedek» siiaqty şynaiy öleŋınde filosofiialyq tüiınmen aşylǧan.
Qūlaq türem tyqyldaǧan dybysqa,
Toqtamaidy tolasy joq tırşılık.
«Qyrandar» – aŋyz ben aqiqat astasqan astary mol, ruhy myqty, tılı şūraily, qūiylyp tüskendei şymyr poema. Jyrǧa Kelınşektau turaly aŋyz salu realistık poeziiaǧa altyn jiek salǧandai tartymdy.
Balaǧat sözdı sudai sapyrady,
Auzynan tastamaidy täubasyn da.
Mynau «Qyrandar» atty poemasynyŋ jeksūryn keiıpkerı – Qoqai, şor, ojar, qarǧys atqan, qaraqşy Qoqai. Qoqai, Qoqai dese, qazaq mūny atyna zaty sai deidı. Ädılbek Abaidıldanov Qoqai beinesı arqyly mūnafiq ekıjüzdı adam jaratylysyn, tartiuftık bolmysty qalai qazaqy naqyşpen bere alǧan. Ädılbektıŋ Iliias Jansügırovtyŋ «Qūlager» atty klassikalyq poemasyn pır tūtqany poema sarynynan jazbai baiqalyp tūrady. Iliiastai tegeurındı suretteu, etene däldık, qūs jolynda qanatty qūstai samǧaǧan körkemdık.
Qūlagerdei tektı jaratylys – Qarabura, mūzbalaq, qyran, būl – qazaq ruhynyŋ simvoldyq ruhy, nyşandy beinesı.
Namystyŋ bailauda ol uyn ıştı,
Jalaǧan alai-tülei qūiyn ıştı.
Jerdegı bailap-matap qorlap kelgen
Alasa ömırden ol biık ūşty.
Oilauşy ed mülık qoi dep qoldaǧy dep,
Qyrannyŋ şyn beinesın somdady kök.
Matalǧan erık bıtken sūm zamanda ol
Tūtqynnan bosanyp ap samǧady kep.
Poemanyŋ ideiasy – erkındık, ölse de azattyqta ölu. Qyrannyŋ tuǧan jerıne jetıp öluı – romantikalyq biık qaharmanǧa laiyq qimyl. Poemadaǧy eldık pafos aqyn jüregınen özı jiı suretteitın ai sütındei kökten qūiylyp tūrǧany sezıledı.
