Halyqaralyq joǧary ǧylym mektebı akademiiasynyŋ akademigı, QR bılım beru salasynyŋ qūrmettı qyzmetkerı, auyl şaruaşylyǧy ǧylymdarynyŋ doktory, professor Beken Ökenūly Älımjanov – 70 jasta!
Biylǧy 2017 jyl – barşa qazaq elı üşın erekşe jyl. Öitkenı biyl elımızde «EHRO – 2017» halyqaralyq körmesı ötkelı otyr. Körmenı ötkızu bızdıŋ elımızdıŋ tarihynda tehnikalyq jäne tehnologiialyq jetıstıkterdı, jaŋa ideialar men ǧylymi jobalardy halyqaralyq deŋgeige köterudıŋ, Qazaqstan ekonomikasyn älemdık ekonomikaǧa integrasiialaudyŋ simvoly bolmaq.
Mıne, osyndai dübırlı şaranyŋ 60 jyldyq tarihy bar, elımızdıŋ agroönerkäsıptık keşenıne san türlı bılıktı mamandar daiarlauǧa, Qazaqstannyŋ ǧylymi äleuetın arttyruǧa, auyl şaruaşylyǧyn damytuǧa zor üles qosyp otyrǧan Qazaq agrotehnikalyq universitetınıŋ mereilı toiymen tūspa-tūs keluı de aituly oqiǧa deuge bolady.
Universitetımızde jarty ǧasyrdan astam uaqytta elımızdıŋ agroöndırıstık keşenı üşın 60 myŋnan asa bılıktılıgı joǧary mamandar daiarlandy. Olar özderınıŋ eren eŋbekterımen Qazaqstan ekonomikasynyŋ damuyna eselep üles qosyp keledı. Universitetımız özınıŋ tülekterımen oryndy maqtana alady, öitkenı olardyŋ arasynda Prezident Äkımşılıgı, Premer-ministr keŋsesınıŋ qyzmetkerlerı, QR Parlamentınıŋ deputattary, elşıler, körnektı ǧalymdar, oblys, qala jäne audan äkımderı, ırı käsıporyndar men agrarlyq keşenderdıŋ basşylary, halyq şaruaşylyǧynyŋ bılıktı mamandary bar.
İä, qol jetkızgen jetıstıkterımız qomaqty. Alaida būl bır künnıŋ nätijesı emes, osyndai biıkterge jetu jolynda universitet ūjymy aianbai eŋbek etıp keledı. Al būl jolda ūjymdy basqaryp, onyŋ qarqyndy damuyna zor üles qosqan, universitet tarihyna aty altyn ärıppen jazylǧan dara tūlǧalardyŋ eŋbegı erekşe.
Sonyŋ bırı ǧana emes bıregeiı – bükıl sanaly ǧūmyryn bılım men ǧylym salasyna arnaǧan körnektı ǧalym, Qazaq agrotehnikalyq universitetınıŋ 1993-2004 jyldar aralyǧyndaǧy rektory, auyl şaruaşylyǧy ǧylymdarynyŋ doktory, professor Beken Ökenūly Älımjanov.
Beken Älımjanov 1947 jyldyŋ 24 nauryzynda Reseidıŋ Omby oblysy, Marianov audany, Qarabas auylynda tuǧan. Körşıles elde düniege kelgenımen, ol kısınıŋ sanaly ǧūmyrynyŋ basym bölıgı Qazaqstanmen tyǧyz bailanysty.
Beken Ökenūly 1963 jyly Kökşetau oblysyndaǧy Qotyrköl tehnikumyn zootehnik mamandyǧy boiynşa bıtırıp, Selinograd oblysynyŋ «İvanovskii» sovhozynda jūmys ısteidı. Söitıp, öndırıstıŋ tömengı baspaldaqtarynan ötıp, täjıribe jinaǧan jas maman aldyna joǧary maqsattar qoiady. Äsırese, joǧary bılım aluǧa degen ūmtylysy erekşe boldy.
Osy maqsatta bılımın jetıldırıp, daiyndyǧyn äbden tolystyrǧan soŋ, sol kezdegı el astanasy Mäskeudegı, kez kelgennıŋ şamasy kele bermeitın auyl şaruaşylyǧy bılımı men ǧylymynyŋ flagmany bolyp esepteletın K.A.Timiriazev atyndaǧy auyl şaruaşylyǧy akademiiasyna emtihan tapsyryp, student atandy. Ejelden aty şyqqan būl oqu ornynda ol odaqqa äigılı İ.S.Popov, S.İ.Smetnev, A.P.Redkin, A.İ.Nikolaev, V.S.Şipilov, E.A.Arzumanian sekıldı ǧalymdardyŋ därısın tyŋdaidy. 1972 jyly oqudy üzdık bıtırgen şäkırtterıne ūstazdary ǧylymǧa bet būruǧa ūsynys jasaidy. Söitıp, Beken Ökenūly 1972-1976 jyldar aralyǧynda aldymen taǧylymger bolyp, keiın aspiranturany oidaǧydai bıtırıp, 2004 jyldyŋ 6 säuırınde «Derbes zootehniia, mal şaruaşylyǧy önımderın öndıru tehnologiiasy» mamandyǧy boiynşa dissertasiia qorǧaidy. Ǧalym doktorlyq dissertasiiasyn da 1993 jyly osy aituly bılım men ǧylym ordasynda qorǧaǧanyn aita ketken jön.
Beken Ökenūlynyŋ osydan keiıngı ömır joly özınıŋ ekınşı üiındei bolyp ketken būrynǧy Selinograd, Aqmola auyl şaruaşylyǧy instituty atanǧan bügıngı universitetımızben tyǧyz bailanysty. Osy aralyqta ol barlyq baspaldaqtardan ötıp, assistentten ǧylym doktoryna, kafedra meŋgeruşısınen zooinjenerlık fakultettıŋ dekany, syrttai oqu bölımınıŋ prorektory, ǧylymi jūmystar jönındegı prorektor, al 1993-2004 jyldary Aqmola auyl şaruaşylyǧy institutynyŋ rektory lauazymyna deiıngı biıkterge jettı.
Rektorlyq qyzmet jyldarynda oqu, ǧylymi-tärbie ürdısın reformalau jönınde ülken jūmystar atqardy. 1996 jyly Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ Qaulysymen institut Aqmola agrarlyq universitetı bolyp özgertıldı jäne oǧan belgılı jazuşy, körnektı qoǧam jäne memlekettık qairatkerı Säken Seifullinnıŋ aty berıldı.
Beken Ökenūly 2003 jyly Astana qalasy mäslihatynyŋ deputaty bolyp sailandy. Universitet tarihynda ol alǧaş ret 2004 jyly qyrküiekte Qazaqstan Respublikasy Parlamentı Mäjılısıne balamaly türde sailauǧa tüsıp, deputat bolyp sailandy.
Jūmystyŋ köptıgıne qaramastan Beken Ökenūly ǧylymi-zertteu jūmystaryn belsendı jürgızdı jäne älı de jalǧastyryp keledı. Ol 200-den astam ǧylymi maqalalar, ädıstemelık jäne oqu qūraldaryn, onyŋ ışınde ekı monografiia, studentterge arnalǧan ekı oqulyq, oqytuşylar men qyzmetkerlerge, auylşaruaşylyq joǧary oqu oryndaryna arnalǧan joǧary jäne orta arnaiy bılım beru basqarmasynyŋ belgısı bar eŋbekterın jariialady.
Beken Ökenūlynyŋ auyl şaruaşylyǧy öndırısın damytuǧa qosqan ırı ülesı jaŋa ülgıdegı «Esıl» tiptı qazaqtyŋ qara ala tūqymdy siyryn şyǧaruǧa jetekşılık jasap, nätijesınde oǧan №57 patent jäne A.Baraev atyndaǧy memlekettık syiaqy berıldı. Sonymen qatar, ol joǧary oqu oryndarynda oqu, ǧylymi-tärbiesı ürdısın ziiatkerlık menşıkke reformalauǧa jäne jetıldıruge arnalǧan üş avtorlyq kuälıkke ie boldy.
Halyqaralyq joǧary ǧylym mektebı akademiiasynyŋ akademigı, QR bılım beru salasynyŋ qūrmettı qyzmetkerı B.Älımjanovtyŋ alǧan marapattarynyŋ özı – bır töbe. Ol – «Qūrmet» (2002 j.) jäne «Parasat» ordenınıŋ iegerı (2010 j.); «K.A.Timiriazev» altyn medalı (2005j.), «A.Baitūrsynov» atyndaǧy kümıs medalı, «Ǧylymdy damytuǧa qosqan ülesı» tösbelgısımen marapattalyp, QR önertapqyştar jetıstıgı konkursynyŋ «Şapaǧat-2008» laureaty atandy (Öskemen, 2008 j.).
B.Älımjanov özınıŋ joǧary käsıbi şeberlıgı, ūiymdastyruşylyq qabıletı, jeke qasietterınıŋ arqasynda keŋ auqymdaǧy, joǧary ziiatkerlık deŋgeidegı basşy retınde tanylyp, Qazaqstannyŋ joǧary mektep qyzmetkerlerınıŋ arasynda, qala jäne qoǧamda ülken qūrmetke ie boldy.
Taǧy bır atap öter jait, Beken Ökenūly – ülgılı janūianyŋ otaǧasy. Kezınde Mäskeude oquyn bıtırgen ol astanada köŋılı jarasqan Liudmila esımdı arudy elge ertıp kelıp şaŋyraq köterıp, ata-anasyn quantady. Al Liudmila Vasilevna bolsa, Bekeŋe qai jaǧynan bolsyn senımdı serık bola aldy. Bügınde, Älımjanova Liudmila Vasilevna – auyl şaruaşylyǧy ǧylymdarynyŋ doktory, professor. 150-den asa ǧylymi jäne oqu ädıstemelık eŋbektıŋ avtory, onyŋ ışınde 15 metodikalyq maqala, 14 oqulyq jäne oqu qūraldary, 2 monografiia, 3 öndırıske ūsynystar bar. Onyŋ jetekşılıgımen 9 aspirant kandidattyq dissertasiia qorǧady. Olar ömırge ekı ūl, bır qyz äkelıp, jaqsy tärbie berdı. Ǧalymdar janūiasynan şyqqan balalardyŋ ekeuı ǧylym kandidaty atandy. Mıne, būl – «Ūiada ne körseŋ, ūşqanda sony ılersıŋ» degen mäteldıŋ aiqyn körınısı.
Beken Ökenūlyn Qazaq agrotehnikalyq universitetınıŋ professorlyq-oqytuşylar qūramy men myŋdaǧan studentter, tülekter atynan mereilı toiymen qūttyqtap, tolaiym tabystar, şyǧarmaşylyq şabyt, sarqylmas küş-quat, zor densaulyq, baqytty ömır tıleimın!
Aqylbek Kürışbaev,
S.Seifullin atyndaǧy Qazaq agrotehnikalyq
universitetınıŋ rektory
