Ramazan aiynda köpşılıktıŋ tarapynan orazaǧa qatysty aluan türlı sūraq tuyndaityny belgılı. Oraza tūtqan jandardy äsırese orazanyŋ şarty, būzatyn jäne būzbaityn amaldar, Qadır tünın qarsy alu, jolauşy men nauqas adamnyŋ orazasy, äielderge qatysty jaǧdailar, pıtır sadaqa men zeket beru turaly sūraqtar tolǧandyrady. Osyǧan orai, bız gazettıŋ bügıngı sanynan bastap «Orazaǧa qatysty sūraqtar men jauaptar» degen aidarmen özektı sūraqtar men olardyŋ jauaptaryn jariialaimyz.
Sūraq: Ramazan aiy orazasynyŋ paryz ekenıne dälel bar ma?
Jauap: Ramazan orazasy – islamdaǧy 5 paryzdyŋ bırı. «Baqara» süresınıŋ 183-aiatynda Alla Taǧala: «Ua, iman keltırgender! Oraza, būrynǧylarǧa paryz etılgendei, senderge de paryz etıldı» dep būiyrady. Paiǧambarymyz (oǧan Allanyŋ salauaty men sälemı bolsyn) öz hadisınde: «İslam bes negızge qūrylǧan: Alladan basqa Qūdai joq ekenıne, Mūhammed Allanyŋ qūly ärı elşısı ekenıne kuälık etu, namaz oqu, zeket beru, ramazan orazasyn ūstau jäne şamasy jetse qajylyqqa baru» degen.
Sūraq: Ramazan aiyndaǧy oraza kımderge paryz?
Jauap: Baliǧat jasyna tolǧan, aqyl-esı dūrys, jolauşy emes ärbır mūsylman er men äielge paryz. Iаǧni mūsylman boluy, baliǧat jasyna toluy, aqyl-esı dūrys boluy, oraza ūstauǧa küşı jetuı jäne tūrǧylyqty jerınde boluy şart.
Sūraq: Orazany aryqtau, iaki köppen bırge ūstai salaiyn dep ūstauǧa bola ma?
Jauap: Orazany tek aryqtau üşın nemese densaulyǧym jaqsarsyn dep, iaki köppen bırge ūstau dūrys emes. Äuelı niettı tüzep, bır Allanyŋ razylyǧy jäne paryz bolǧany üşın ūstaidy. Sonda Allanyŋ razylyǧyn da alady, densaulyǧyna da oŋ äserı tiedı.
Sūraq: Säresıge ūiyqtap qalyp, künı boiy eşnärse ışıp-jemese, oraza ūstaǧan bolyp sanala ma?
Jauap: Paiǧambarymyz (s.ǧ.s.) «aşura» künın habarlauşy kısıge: «Kım bır närse jep qoiǧan bolsa, auzyn künnıŋ soŋyna deiın berık etıp tämamdasyn. Al eşteŋe jemegen bolsa, sol küiınşe jemesın (oraza ūstasyn)» dep jar saluyn būiyrdy. Demek, säresıge ūiyqtap qalǧan adam ūiqysynan tūrǧanda när tatpastan niet etıp orazasyn jalǧastyrady. Bastysy, taŋerteŋ eşnärse ışıp-jemeuı jäne tüske deiın niet etıp ülgeruı tiıs.
Sūraq: Säresıge tūrmai oraza ūstauǧa bola ma?
Jauap: İä, olai da oraza tūtuǧa bolady. Alaida Paiǧambarymyzdyŋ (s.ǧ.s.): «Bır jūtym su ışseŋder de säresın üzbeŋder. Öitkenı Alla Taǧala men perışteler säresıge tūrǧandarǧa jaqsylyq tıleidı» degen ösietı bar. Säresıge tūryp as ışu nemese eŋ bolmaǧanda su ışu, qūrma jeu künı boiy adamǧa quat beredı.
Sūraq: Qandai jaǧdailarda oraza būzylady jäne ony öteu qajet?
Jauap: Oraza kezınde ädeiı ışıp-jeu jäne jūbaiymen jaqyndasu orazanyŋ qazasyn jäne jazasyn öteudı mındetteidı.
Sūraq: Tamaǧyna şybyn kırıp ketse oraza būzyla ma?
Jauap: Auzyna şybyn baiqausyzda kırıp ketse, orazasy būzylmaidy.
Sūraq: Oraza kezınde monşaǧa tüsuge bola ma?
Jauap: Oraza kezınde monşaǧa barmaǧan dūrys. Öitkenı adamdy älsıretetındıkten jäne buda otyrǧanda ışke su kırıp ketu qaupı joǧary bolǧandyqtan, oraza uaqytynda barmaǧan dūrys. Monşadan keiın şöldeu, älsıreu jaǧdaiy oryn alatyndyqtan, orazanyŋ būzyluyna sebep boluy mümkın.
Sūraq: Oraza kezınde äielın (küieuın) qūşaqtap, süiuge bola ma?
Jauap: Aişa anamyz: «Orazada Paiǧambar (s.ǧ.s.) jarlaryn qūşaqtap, süietın edı, alaida basqalarǧa qaraǧanda ol öz-özıne ie bolatyn» degen. Būl jerde eskeretın jaǧdai, äielın süigende şäuet bölınıp ketpeitınıne jäne jynystyq qatynasqa tüsıp qoimaitynyna senımdı bolsa, süiuıne rūqsat. Senımdı bolmasa, saqtanǧan jön. Al balany iıskep süiudıŋ eş sögettıgı joq.
Sūraq: Baliǧatqa tolmaǧan balaǧa oraza ūstau mındet pe?
Jauap: Joq, baliǧat jasyna tolmaǧan balaǧa oraza mındet emes. Alaida baliǧatqa deiın oraza ūstaudy üirene bastauy sünnet amalǧa jatady.
Sūraq: Ramazan aiynda kımge oraza tūtpauǧa rūqsat etıledı?
Jauap: Alys saparǧa şyqqan jolauşy, oraza ūstasa auruy asqynyp ketetın nauqas, jüktı äiel jäne bala emızetın ana razaman orazasynan uaqytşa bosatylady.
Sūraq: Eger oraza kezınde älsızdıktı sezınse, orazasyn būzuǧa bola ma?
Jauap: Eger auzy berık adamnyŋ orazany jalǧastyruy auyr bolyp jatsa, ol künderı orazany toqtata tūruǧa bolady. Alaida jeŋıl-jelpı qinalǧanǧa bola orazasyn būzuǧa tyiym salynady. Şyn mänınde, özın jaisyz sezınıp, densaulyǧyna qauıp töner bolsa, orazasyn aşuǧa bolady.
Sūraq: Ramazan aiynda neke qidyruǧa bola ma?
Jauap: Būl aida neke qidyruǧa rūqsat. Bıraq erlı-zaiyptylar auyzaşarǧa deiın jynystyq qatynasqa tüsuge bolmaitynyn eskergenı jön.
(Jalǧasy bar)
«Orazaǧa qatysty 200 sūraq» atty kıtapşadan alyp, daiyndaǧan Tölen TILEUBAI
