Prezidenttıŋ elımızdı «Qazaq elı» dep atau jönındegı ideiasy täuelsız tūrmys keşıp, bostan tırlıkke boiyn jazǧan är qazaqtyŋ kökeiındegı oiyn döp basyp, aŋsaryn alǧa jetelegendei. Ekonomikasy quatty, damuy tūraqty memleketke ainalu üşın Qazaq elı töŋıregıne toptasu mındetınıŋ jügı auyr bolǧanymen, abyroiy asqaq, män-maŋyzy zor ekenı anyq. Kezektı apta saualynda – «Qazaq elı» atauy.
Ǧani QARASAEV,
tarih ǧylymynyŋ doktory:
– «El» ūǧymy bükıl türkı halyqtarynda erkın örkendep, derbes damyǧan bırlıgı jarasqan quatty halyqqa berıletın sipattama. Sondyqtan da ūltymyzdyŋ arasyndaǧy ünemı aitylatyn «El bolaiyq» degen söz osyndai talapqa jetuge şaqyrudan tuǧan. Ötken tarihymyzda osyndai «Quatty eldı» bükıl Euraziia aimaǧyna belgılı türkıler negızdei aldy. Būl turaly Elbasy N.Ä.Nazarbaev: «Ūly Türkı elı siiaqty ortalyqtanǧan memlekettıŋ paida boluy tılı bır, salt-dästürlerı ortaq orasan zor dalalyq qauymdastyqtyŋ qalyptasuyna sebepşı boldy» dep jazdy. Mıne, sondyqtan da «Qazaqstan» atauyn «Qazaq Elı» dep auystyru öte oryndy. Būl ūǧym qazırgı Qazaqstan territoriiasy tuǧan halqymyzdyŋ tarihi töl mekenı ekendıgın, köp ūltty memlekettı negızdeuşı bızdıŋ ūlt ekendıgın paş etedı. Sebebı, Qazaqstan unitarlyq memleket, olai bolsa, memlekettıŋ atauy da sol ūlttyŋ esımıne bailanysty boluy kerek. Al, mūnyŋ özı eşqandai da qazaq jerın mekendep otyrǧan basqa ūlttardyŋ ökılderınıŋ qūqyqtary men azamattyq mümkındıkterın şektemeidı. Oǧan bızdıŋ Konstitusiiamyz kepıl bola alady.
Qanat EŊSENOV,
Jas tarihşylar qauymdastyǧynyŋ töraǧasy:
– Qazırgı uaqytta «Qazaq elı» atauy jönınde ūsynystar köterılıp, qoǧamdyq pıkır tuǧyzu, talqylau jürıp jatyr. Ärine, zaŋdy qūbylys. Öitkenı, Qazaq elı 1783 jylǧy Syrym Datūlynyŋ ūlt-azattyq köterılısınen 1986 jylǧy ūlt-azattyq qozǧalysqa deiıngı aralyqta täuelsızdıkke ūmtylys-talpynys jasady, aiqastar men şaiqastardy basynan ötkerdı. Tarihi zaŋdylyq boiynşa alyp qyzyl imperiia küiredı. Elımız bodandyqtan bosap, bostandyq aldy. Būl halqymyzǧa taǧdyr syilaǧan ülken jaqsylyq edı. Endıgı maqsat, täuelsızdıktı baiandy etu qajet. Sondyqtan, «Qazaq elı» atauy dūrys, öitkenı, būl qazaqtyŋ memleketı dep oilaimyn. Ekınşıden, qazaq halqynyŋ märtebesın köterıp, ūlttyq tūtastyqty saqtauǧa septesedı. Sonymen qatar, ūlttyq mädeniet pen dästürlı erekşelıkterdı ūlyqtap, qoldauǧa da, ūlttyq sanany qalyptastyruǧa da yŋǧaily.
Dosai KENJETAI,
teologiia ǧylymynyŋ doktory, professor:
– Menıŋ oiymşa, «Qazaq elı» atauy dästürlı türkılık tanymnan bastau alady. Dästürlı türkılık dünietanymda «Täŋırlık bastama nemese Täŋırlık aqiqatqa» ūlasudyŋ keŋıstıgı – adamnyŋ kındık qany tamǧan tuǧan elı. Öitkenı, dästürlı qoǧam müşesınıŋ tuǧan elı – alǧaş Täŋırlık jaratudyŋ jüzege asyrylǧan uaqyty men keŋıstıgınıŋ qaitalanǧan jerı ärı Täŋır tarapynan berılgen qūt. Täŋırdıŋ qūtynyŋ şoǧyrlanǧan jerı – «Jerūiyq». Ejelgı türık aŋyz-äpsanalarynda Jerūiyq «ortalyq, kındık» maǧynasyndaǧy simvoldarymen berılgen. Dästürlı qoǧam adamynyŋ Täŋırmen bailanys qūruy tıkelei ruhymen emes, Jerūiyq elı arqyly jüzege asatyn. A.İnan, B.Ögel siiaqty türkıtanuşy ǧalymdar Jerūiyq sözın «baqyt», «tynyştyq», «el» ūǧymdarymen tūtastyqta qarastyrady. Demek, «Jelmaiamen» «şartarapty» kezgen Qorqyt Ata men Asan Qaiǧynyŋ elı üşın Jerūiyq ızdeuı – utopiia emes, dästürlı türkılık dünietanymnyŋ dıldık arqauy, oilau äreketınıŋ özegı.
