Tūrsynhan ZÄKENŪLY, L.Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınıŋ professory,
tarih ǧylymdarynyŋ doktory:
– Täuelsızdıgımızdıŋ otyz jyldyǧyn atap öte salysymyzben elde dünie jüzı köz tıkken ülken özgerıster oryn aldy. Menıŋşe, būl da ötken uaqytqa tarihtyŋ bır qorytyndysy sekıldı. Söitıp, el asyǧa kütken jaŋa jyl däuır bölgış oqiǧalarmen bastaldy. Jaŋaözendegı qarapaiym halyqtyŋ oŋdy talap-tılekterımen bastalǧan ereuıldıŋ soŋy dürbeleŋge ainaldy. Talai jyldan berı halyqtyŋ esebınen ūrttap ışıp, şaiqap-tögıp üirengen toptar özderıne tiımdı artyqşylyqtardan aiyrylyp qalmaudy közdese, syrtqy küşter osy oraidan paidalanyp elımızdıŋ egemendıgı men täuelsızdıgıne qater töndırdı. Būl jaǧdai Qazaqstanda oryn alǧan oqiǧalardyŋ şarpymy tıpten keŋ ekenın ärı qandai da bır jaǧdai bolmasyn, ony ärkım ärtürlı baǧamdaitynyn körsettı. Sondyqtan geosaiasi tūrǧydan öte ūrymtal jerde otyrǧanymyzǧa közımız jettı. Sätın salǧanda, Memleket basşysynyŋ jedel jäne batyl şaralarynyŋ arqasynda jaǧdai tez arada baqylauǧa alyndy. Memleket pen ūlttyŋ basyna töngen qauıp-qater seiıldı. Bıraq dürbeleŋnen qalǧan süreŋsız körınıster janymyzǧa jara saldy. Nege, ne sebepten osylai boldy degen sūraqtar kım-kımdı de jiı mazalady.
Demek, Qazaqstan öz täuelsızdıgınıŋ otyz jyldyǧyn saltanatpen atap ötıp otyrsa da, osyndai oqiǧalardyŋ oryn aluy memleket pen qoǧam üşın tereŋ oilanatyn, qolǧa alatyn mäselelerdıŋ älı de şaş etekten ekenın körsettı. Sonymen bırge būl oqiǧalar qoǧamdy alǧa qarai jyljytatyn negızgı küş halyq ekenın, bilıktıŋ ärdaiym halyqpen sanasyp otyruynyŋ qajettıgın körsettı. Menıŋşe, şeneunıkterdıŋ būrynǧydai halyqtan bölınıp, halyqty mensınbei, olarǧa töbeden qaraityn uaqyty öttı. Memleket basşysynyŋ būdan ekı jyl būryn ortaǧa qoiǧan «Halyq ünıne qūlaq asatyn memleket» konsepsiiasy da osy oidan tuyndaidy. Bastapqyda Jaŋaözendegı halyqtyŋ köşege şyǧuy tek qana äleumettık mäselege bailanysty boldy. Şyndap kelgende, ondaǧy jūmysşylardyŋ kötergen problemasy elımızdıŋ barlyq oblystaryna ortaq mäsele bolatyn. Sol sebepten jaǧdai tez nasyrǧa şapty. Talai jyldan berı qordalanǧan äleumettık talaptar saiasi talaptarǧa ūlasty. Täuelsızdık alǧanymyzǧa 30 jyl bolsa da, elımızde älı künge deiın ūlttyq önerkäsıp jüiesınıŋ qalyptaspauy, halyq tūtynatyn tauarlardyŋ tügel derlık şetelden keluı, şikızattyŋ jäne ūlttyq valiuta qorynyŋ syrtqa aǧyluy Qazaqstannyŋ ekonomikalyq qauıpsızdıgıne ülken qater töndırude.
Prezident Qasym-Jomart Toqaev özınıŋ Parlamenttegı sözınıŋ negızgı salmaǧyn ekonomikalyq mäselelerge audardy. Bastysy halyqtyŋ äleumettık jaǧdaiyn jaqsartu, ūlttyq öndırıstı örkendetu, sybailas jemqorlyq pen biurokratiianyŋ, ysyrapşylyqtyŋ jolyn kesu sekıldı mäseleler köterıldı. Memleket basşysynyŋ batyl şeşımderı men qolǧa alǧan şaralaryna qaraǧanda, būl onyŋ oiǧa alǧan ısterınıŋ bastamasy ǧana dep oilaimyn. Bız de bilıktıŋ bır qolda bolyp, halyqqa jany aşityn jäne eldıŋ bolaşaǧyna şyn küiınetın azamattyŋ atqa qonǧanyn qalaimyz. Ärine, ötken men jaŋanyŋ ölıarasynda küiregen mekemeler men käsıpkerlık nysandaryn qalpyna keltıru, halyqtyŋ köŋıl küiın aulau, būzaqylardy tügel qūryqtau, ekonomikanyŋ tiımsız tetıkterın jüiege keltıru, korrupsiialyq jäne biurokratiialyq jüienı talqandau, memleket tabysyn halyq igılıgıne baǧyttau, eldıŋ şaruaşylyq jüiesın qaita qūru, saiasi reformalar jürgızu, ainaladaǧy körşılermen jäne halyqaralyq qauymdastyqpen tıl tabysyp jūmys jürgızu oŋai şarua emes. Osy oraida, men qazaq halqyn jäne barşa otandastarymyzdy bır kısıdei jūmylyp, Memleket basşysy Qasym-Jomart Kemelūlynyŋ töŋıregıne toptasyp, onyŋ bolaşaqqa baǧyttalǧan batyl qadamdaryn qoldauǧa şaqyramyn.
Bız közben körıp, kuä bolǧan oqiǧalar Qazaqstannyŋ qazırgı zamanǧy tarihyna jazylatyny sözsız. Men onyŋ tarihqa elımızdıŋ örkendeuı men halyq bırlıgınıŋ jaŋa däuırınıŋ bastauy retınde jazylǧanyn qalar edım. Qazaq – sabyrly, parasatty, eŋbekşıl halyq. Şynymdy aitsam, būl jolǧy oqiǧalar kezınde öz basym äldekımderdıŋ oraidan paidalanyp, ūltaralyq arazdyq otyn tūtatyp jıberuınen alaŋdadym. Qūdaiǧa şükır, ondai mäsele oryn almady. Bolǧan oqiǧalar Qazaqstanda ūltaralyq qatynastardyŋ örkeniettı jolmen oŋdy rettelıp kele jatqandyǧyn, qandai da bır ortaǧa alyp şyǧardai problemanyŋ joq ekenın körsettı. Bolǧan jaǧdaidy paidalanyp, otqa mai qūiǧysy kelgen syrtqy küşter de ondai eşteŋe taba almady. Bızdıŋşe, Qazaqstan halqynyŋ bırlıgı men äl-auqaty – elımızdıŋ alǧa qarai örkendeuınıŋ basty kepılı. Olai bolsa, tūtas halyq bolyp jaŋa Qazaqstannyŋ örkendeuıne atsalysyp, qiyndyqtardy eŋseretınımızge kämıl senemın.
Zulfuhar ǦAIYPOV, Nūr-Sūltan qalasy joǧary kölık jäne kommunikasiia kolledjınıŋ direktory:
– Qaŋtar aiynyŋ alǧaşqy künderı elımız üşın keleŋsız oqiǧalarmen bastaldy. Degenmen Prezidenttıŋ uaqytyly qabyldaǧan şaralaryna bailanysty qazırgı jaǧdaida elımız esın jinap, tūraqtylyq ornap kele jatyr. Halqymyzda «Yrys aldy – yntymaq», «Bırlık tübı – bereke», «Begı elıne, elı begıne sengen el mäŋgı jasaidy» degen söz bar. Sol sebeptı osynau qiyn kezeŋde halqymyz bır tudyŋ astyna jinalyp, bır jeŋnen qol, bır jaǧadan bas şyǧaryp, Prezidenttıŋ ūstanymy men saiasatyn qoldauǧa şaqyramyn.
