Senım. Taŋdy taŋǧa jalǧap tūrǧan osy bır sezım ekenıne, bälkım, senbessız, bıraq, solai. Bılsek, adamnyŋ adamǧa degen süiıspenşılıgıne arqau bolǧan da – senım; dostyqtyŋ tūǧyry bolǧan da – senım; aqqu-mahabbattyŋ qanaty bolǧan da – senım; kırşıksız adaldyqtyŋ tıregı bolǧan da – senım. Sebebı, adamnyŋ jaqsydan ekenıne sengendıkten jaqyn tūtamyz, dosyŋnyŋ satpaitynyna, sertınen taimaitynyna sengendıkten, ömır saparyna serık etemız, jaryŋnyŋ adaldyǧyna sengendıkten de sezımıŋe selkeu tüspeidı. Endı bır sät älemdı senımsız elestetıp körıŋızşı – haos!
Senımnıŋ eŋ ūlysy Allaǧa degen senım – iman. Ūly bolatyn sebebı – eşkım közben körmegen qūdırettı Jaratuşynyŋ baryna, eşkım paiǧambarlyq berılgen sätıne kuä bolmaǧan Allanyŋ elşısıne (s.a.s) jäne Qūrannyŋ kökten tüsken Haqtyŋ kıtaby ekenıne riiasyz senude. Ökınışke qarai, jer betınde mūndai senımnen ada adamdar da az emes. Atam qazaq bärınen de sondailardan seskenıp, «Qūdaidan qoryqpaǧannan qoryq» degen eken. Ateistterdıŋ äŋgımesı bölek, būdan da soraqysy – Alladan basqaǧa Täŋır dep tabynu, haq senımnen adasu. Iаǧni, pūtqa, jan-januarlarǧa, tau, özen-su, aǧaştarǧa, adamǧa (perǧauyn zamanynda ol da bolǧan) t.b. syiynu. Būǧan Alladan basqa kez kelgen närsege qūdailyq sipat beru de jatady. Mäselen, Allanyŋ äielı, balasy bar jäne olar da tılekterdı qabyl etuşı deu. Osyndai adasuşylyqty islam dınınde serık qosu (şirk) dep atap, eŋ auyr künä qataryna jatqyzady. Şariǧat boiynşa, Alla taǧala serık qosqan pendesın keşırmeidı.
Qūdaiǧa şükır, qazaq äu bastan islam dının ūstanady. Iаǧni, bız ejelden aqidadan adaspaǧan qauymbyz deuımızge bolady. Bügınde dınımız qanat jaiyp, jainamazda tıze qosqan jastarymyzdyŋ sany artyp keledı. Osyǧan täube etıp, özıŋdı sonau paiǧambar zamanynan aqiqat dındı qabyldaǧan eldıŋ ūrpaǧy sanaudyŋ özı qandai ǧanibet sezımge böleidı deseŋşı?!
Osyndai jaima-şuaq oimen mamyrajai ötıp jatqan bır künı töbemnen jai tüskendei boldy.
Bır aǧamyzdyŋ üiıne barsam, üide jeŋgemız ben kışkentai qaryndasymyz ǧana bar eken. Qonaqasy ışıp ketıŋder dep bäiek bolǧan soŋ, otaǧasyn kütıp, keşke qaldyq. Ony-mūny sūrasyp, äŋgıme qyzǧan şaqta biyl törtke tolǧan Dıldä oinap jürgen tükpır üiden tars etken dybys şyqty. Jalma-jan jetıp bardy jeŋgemız. Törde tūrǧan qyş qūmyra qūlap, byt-şyty şyǧyp şaǧylypty. Dıldä tūr «Özı qūlap qaldy» dep.
Būl üide balaǧa ūrsatyn adam Temır aǧamyz eken. Mamasy jai ǧana «Bälem, äkeŋ kelsın, sybaǧaŋdy beredı» dedı de qoidy.
Asyǧyp kün de eŋkeidı. Bızge endı-endı üiırsektep, «nau nemene, nau nemene» dep jürgen Dıldä jym-jyrt. Bır kezde domofon bezektep qoia berdı. Trubkany kötergen jeŋgemızdıŋ: «Temır aǧalaryŋ da keldı» dei bergenı sol-aq eken, Dıldä törgı üige tūra qaşty. Bız jymiysyp, «äkesınen qoryqqan türın» destık. Artynan aldap ertıp keleiın dep kırsem… O, toba!!! Tösektıŋ basyna şalqaita otyrǧyzǧan quyrşaqqa syiynyp otyrǧan kışkene qyzdyŋ üstınen tüstım: «Qasiettı budda, menı äkeme ūrysqyza körme» deidı kübırlep. «Qoi, būnyŋ ne? degenımde, – Anandi de solai ısteidı ǧoi! – dep qoiyp qaldy. Keiın baryp tüsındık, «Qazaqstan» telearnasynan körsetıletın Ündınıŋ «Kelın» telehikaiasyndaǧy Anandidı aityp otyr eken. Quyrşaq qūdaiyna syiynyp jatqanyn özımız de talai körgenbız, bıraq män bermeppız ǧoi.
Bız joǧaryda aitqan serık qosudyŋ «fundamentı» osylai qalanady. Al, senımı terıs jan özıne de, ata-anaǧa da, Otanǧa da adal bola almaidy. Endeşe, elge ekrannan tigen jauǧa qalai qarsy tūruymyz kerek? Älde bızge bärıbır me? Men būǧan bei-jai qarai almadym. Sız şe?
Erbol JANAT
Erbol.Zhanat@astana-akshamy.kz
