QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasynda sirek kıtaptar men qoljazbalar köp-aq.
1928-1941 jyldary qazaq jazu ülgısı latyn grafikasynda bolǧany belgılı. Sol uaqytta qazaq ǧylymy men ädebietı şaryqtap, damu ürdısı üdei tüsken. Köptegen auyz ädebietı ülgılerı jinalyp, kıtap bolyp oqyrmanǧa jol tartqan.
Būl qatarda şetel ädebietı de az emes. Äsırese, Europadan kelgen balalar ädebietı qazaq tılıne audarylyp otyrdy. Atap aitsaq, Mark Tvennıŋ «Tom Soierdıŋ basynan keşken oqiǧalary», Viktor Giugonyŋ «Gavroşy», Rudolf Erih Raspenıŋ «Miunhauzennıŋ basynan keşken qalderı», t.b.
Qazaq tılıne audarylǧan R.Raspenıŋ «Miunhauzennıŋ basynan keşken qalderı» kıtaby 1935 jyly Almaty qalasyndaǧy Qazaqstan körkem ädebiet baspasynan şyqty. Orys tılıne Kornei Chukovskii audarǧan kıtapty qazaqşa söiletken – Sälken Balaubaev, suretşısı – Gustav Dore.
Bıraq kıtapta Sälken degen aqparat qana berılıp, tegı Balaubaev ekendıgı körsetılmegen. Mūnyŋ sebebı audarmaşy «halyq jauy» degen atqa ie bolyp, eŋbekterı joiylyp, basy aidauda bolǧan. Qazırgı taŋda atalǧan audarma eŋbektıŋ özı ūrpaqqa jetken ülken mūranyŋ bırı bolyp otyr.
Sälken Balaubaev – Qazaqstan ǧalymdary arasyndaǧy äigılı tūlǧanyŋ bırı. Ol ūlttyq pedagogika men psihologiiany damytuǧa ülken üles qosty, latyn älıpbiıne negızdelgen qazaq grammatikasynyŋ damuyna qatysty. Qazaq psihologiia ǧylymynyŋ qalyptasuynda özındık orny bar körnektı psihologtarymyzdyŋ bırı. Öz zamanynda psihologiia jäne pedagogika boiynşa qazaq tılınde oqulyqtar jazǧan. Sondai-aq audarmamen ainalysyp, poeziia auylyna da aragıdık soǧyp tūrǧan. Kezınde Orta Aziia memlekettık universitetın bıtırgen.
Sälken Balaubaevtyŋ taǧdyry öte qaiǧyly. 1937 jyldyŋ qaraşa aiynda ǧylymi-pedagogikalyq bılım beru qyzmetı kütpegen jerden üzılıp, 20 jylǧa qamauǧa alynady. «Halyq jauy» atanyp, «Alaş» partiiasynyŋ müşelerımen bailanysy bar dep aiyptalyp, quǧyn-sürgınge ūşyrady. Qorymyzda audarmaşynyŋ osy bır audarma kıtaby ǧana qalǧan. Qazaq söz qoldanysynda bızdıŋ tılımızge enıp ketken «oqiǧalary» degen sözdıŋ ornyna «qalderı» degen sözdı qoldanǧan. Būl söz bügıngı taŋda arhaizmder qataryna engen sözder sekıldı qabyldanady.
Möldır BAIMAHANBETOVA,
QR Ūlttyq akademiialyq kıtaphanasy
«Kıtap» mūrajaiynyŋ meŋgeruşısı
