Negızınde qūrylysqa qajettı saz, qūm, äk, qiyrşyq tas, taǧy basqa da keŋ taralǧan paidaly qazbalar arnauly rūqsat etılgen oryndardan jäne arnaiy rūqsat qaǧazy arqyly alynuy tiıs. Būl mäselede qūqyq qorǧau organdary men qorşaǧan ortany baqylauşy mekemeler tarapynan qataŋ tärtıp bar. Degenmen, zaŋdy belden basyp, özı qalaǧan jerden topyraqty oiyp alatyndar kezdesıp tūrady.
Mamandardyŋ aituynşa, saz, qūm jäne taǧy basqa paidaly qazbalardy är jerden qazyp ala berse, topyraq qabatyna orasan ziiany tiedı eken. Retsız qazylǧan jerler qalpyna keluı üşın ondaǧan jyldar qajet bolady. Sol sebepten köptegen qadaǧalauşy organdar būǧan jol bermeuge tyrysady.
Būdan bırer jyl būryn Saryarqa audandyq prokuraturasynyŋ talaby boiynşa jürgızılgen tekserıs barysynda Esıl audandyq IIB qyzmetkerlerı Astana qalasy tabiǧi resurstar men tabiǧatty paidalanudy retteu basqarmasy mamandary jäne Esıl audany äkımınıŋ apparaty qyzmetkerlerımen bırıgıp, qalanyŋ soltüstık şyǧys bölıgınde keŋ taralǧan paidaly qazbalardy zaŋsyz qazu jäne ony rūqsatsyz şyǧaru faktısın anyqtaǧan bolatyn. Sol uaqytta üş ekskavator jäne topyraq toltyrylǧan «Keruen» ämbebap bazarynyŋ avtotūraǧyna ornalastyrylǧan 13 jük kölıgı ūstalǧan. Soltüstık-şyǧys ken ornyndaǧy keŋ taralǧan paidaly qazbalardy zaŋsyz qazu faktısınen qorşaǧan ortaǧa keltırılgen zalal saldarynan jalpy kölemı 28 179 tekşe metr bülıngen edı.
– Bızge jer astynan şyǧatyn baǧaly qazbalardy paidalanu tärtıbın jetıldıru kerek. Eldımekenderde keŋ taralǧan paidaly qazbalardy auyl adamdarynyŋ igeruge mümkındıgı bola bermeidı, kerısınşe, syrttan kelgen pysyqailar paida tauyp jatady. Auyldyŋ ırgesın kemırıp, qaza bastau, özen jaǧalaularynan tastardy rūqsatsyz alu – kezdesıp tūratyn jai. Būl jaǧynan kelgende osyǧan jauap beruge mındettı tiıstı mekemeler bar, qūrylysqa qatysty ortaq mämılege keluı kerek qoi dep oilaimyn. Öitkenı, būl özen-kölderdıŋ ekologiialyq ahualyna, sonymen bırge arheologiialyq qazbalarǧa da qatysty, – dep öz pıkırın jetkızdı būl jaiǧa qatysty topyraqtanuşy Grigorii Zviagin.
Tolyp jatqan qūrylys ūiymdary belgılı bır kelısım-şart arqyly äkımdıktermen kelısetın şyǧar, al endı 5-6 jıgıt bırıgıp eşkımnen rūqsat almai, eşteŋege tırkelmei-aq jaqyn jerden topyraq ne basqasyn qazyp alatyny jasyryn emes. Astananyŋ ırgesındegı Taitöbege osyndai «şabuyldar» jiılep ketkende, qūzyrly organdar mūny äzer toqtatyp edı. Osyndai äreketterge qataŋ zaŋmen tyiym salmasa, bara-bara tarihi maŋyzdy oryndarǧa da kürek tiiuı mümkın ǧoi.
Meŋdolla NŪRYMŪLY
