[wppa type=»slideonly» album=»23″ size=»auto»][/wppa]
Qazaqstanda şeteldıŋ täjıribesı jüzege asyrylyp, jol jäne patruldık polisiianyŋ saptyq bölımşelerı bırıktırıldı. Endı ämbebap poliseiler köşe būzaqylaryn tızgındep, auzyna aşy su tise, küş körsetuge äzır tūratyn tentekterdı jönge saluǧa, jol qozǧalysy erejesı men qoǧamdyq tärtıptı būzǧandardy ūstap, jazalauǧa, söitıp, öz mümkındıkterın barynşa sarqa paidalanuǧa küş saluda. Negızınen, būl – qazaqstandyq polisiia qyzmetkerlerınıŋ jūmys tiımdılıgın arttyruǧa baǧyttalǧan josparly da jüielı qolǧa alynǧan ıs-şaralar. Onyŋ bererı qandai, elımızdegı qylmysty azaityp, jol-kölık oqiǧalarynyŋ aldyn aluǧa, köşelerdegı keleŋsızdıkter men tärtıp būzuşylyqty azaituǧa mümkındık bere me? Ärine, būl saualdarǧa uaqyt töreşı.
Osy jyldyŋ qaraşa aiynan bastap, elorda ışkı ıster organdaryna da «ämbebap polisei» jaŋa jūmys jüiesı engızılıp, patruldık polisiia jol polisiiasymen qosylǧan bolatyn. Iske kırıskenıne bır aidan astam uaqyt ötken bas qaladaǧy jaŋa qūrylymnyŋ jūmysymen jaqynyraq tanysudy jön kördık.
Jūmystaǧy basty ūstanym – kışıpeiıldık
Astana qalasy Işkı ıster departamentı Jol-patruldık polisiiasy polkınıŋ bas ştaby N.Tılendiev daŋǧylynyŋ boiynda ornalasypty. Aldyn ala uaǧdalasqanymyzdai, bızdı mūnda ştab bastyǧy, polisiia maiory Baqytjan Bidahmetov qarsy aldy. Bız barǧan kezde polk auysymdyq almasu, keşkı qyzmet mındetterın bölu üşın sapqa tūrǧyzylǧan eken.
Kezektı tügendeuden keiın Baqytjan Jūmahanūly qyzmetkerlerge qarap bylai dedı:
– Qūrmettı ärıptester! Sızder qazır kezektı qyzmetterıŋızdı atqaruǧa kırısesızder. Bızge qoǧamnyŋ artyp otyrǧan jügı auyr. Jūmys kezınde sızder qoǧamdyq oryndarda ışımdık ışkenderdı tärtıpke şaqyru, ūsaq būzaqylyqtar jasau men qūjaty joq qaŋǧybastardy qabyldau-retteu oryndaryna jetkızu, atys, suyq qarulardy zaŋsyz tasymaldau faktılerıne tosqauyl qoiasyzdar. Sonymen qatar, jol qozǧalysyn, köşe qiylystarynda keptelıster tuyndaǧan jaǧdaida ony retteu mäselelerı de sızderdıŋ mındetterıŋızde. Äsırese, otbasylyq äleumettık-tūrmystyq janjaldarda öte mūqiiat bolyŋyzdar. Bızdıŋ jūmysymyzdaǧy eŋ basty erekşelık – adamdarǧa kışıpeiıldılık tanytyp, olarmen barynşa tıl tabysa bılu. Kez kelgen jaǧdaida oqiǧanyŋ örbu barysyn ortalyq ştabqa mälımdep, aqyldasa äreket etu qajet.
Osydan keiın är ekipaj öz maşinalarynyŋ janyna kelıp, tüngı kezekşılıktı atqaruǧa daiyn ekendıkterın baiandady da jūmysqa attanyp kettı.
Mūnda täulık boiy üş jüz elu qyzmetker kezekşılık atqarady eken. Är qyzmetkerge arnauly jetondar men «jol-patruldık polisiiasy» degen jazuy bar keudeşeler berılıptı. Sondai-aq, kiımderınıŋ jeŋderıne jaŋadan bekıtılgen ülgıge säikes aiyryqşa belgı (şevron) taǧylypty.
Avtokölıkterı de grafikalyq syzbalary men büiırındegı jazularyn äkımşılık polisiianyŋ saptyq bölınısterı ataularyna säikestendırıp, būrynǧy «Jol polisiiasy» jäne «Patruldık polisiia» jazularyn «Jol-patruldık polisiiasy» degen jazuǧa auystyrypty.
Jol-patruldık polkınıŋ ştab bastyǧy Baqytjan Bidahmetovtyŋ aituynşa, patruldık jäne jol polisiiasy bölımşesın bırıktıru arqyly qalada patruldık jäne jol polisiia qyzmetkerlerı qoǧamdyq tärtıp pen jol qauıpsızdıgın qamtamasyz etuge qatysty özderıne jüktelgen ämbebap mındetterdı oidaǧydai jüzege asyryp kele jatqan körınedı. Sondai-aq, olarǧa būrynǧydai qaladan tysqary jerlerdegı küre joldarda jol qauıpsızdıgın saqtau basymdyǧy berılgen. Ekınşıden, qyzmettı atqarudyŋ jaŋa türıne köşu barysynda qyzmetkerlerge arnauly jattyǧudan ötu qarastyrylǧan. Atap aitqanda, olar jaŋa jaǧdaida jūmysty ūiymdastyru täsılderın üirenıp, äkımşılık zaŋdylyq normalaryn meŋgerude. Ol degenımız – qoǧamdyq tärtıp pen jol qozǧalysy erejesın būzǧan adamdarǧa qatysty äkımşılık hattama toltyrudy, kölık qūral-daryn (V jäne S) sanatyna säikes basqarudy üirenu. Būǧan qosa, qazırgı künı jaŋa qūrylym – barlyq jol-patruldık bölımşe qyzmetkerlerın tehnikalyq jaǧynan (beinejazu qūraldarymen, qūqyq būzuşylyqty, halyqaralyq jäne qalaaralyq avtobus jürgızuşılerınıŋ eŋbek tärtıbı men demalu jaǧdaiyn anyqtaityn avtomatty qondyrǧylarmen) jaraqtandyru mäselesı qaraluda.
Bır erekşelıgı, ädettegıdei jol jäne patruldık polisiia qyzmetkerlerınıŋ jūmysyn habarlamalar men dabyl ataulynyŋ barlyǧy tüsetın Jedel basqaru ortalyǧy üilestırıp otyrady. Ärbır jol jäne patruldık polisiia bölımşesı arnaiy dabyl bergış radiomen kez kelgen jol-kölık oqiǧasyna qatysty mäselelerdı öte jyldam ärı zaŋdyq tūrǧydan anyqtauǧa mümkındık beretın osy zamanǧy tehnikalyq qūral-jabdyqtarmen qamtamasyz etıledı. Ämbebap poliseilerge qoiylatyn talap ta airyqşa. Eŋ bastysy, būl bölımşe qyzmetkerlerınıŋ formalyq kiımı kündelıktı jūmysta yŋǧaily ärı bırden aişyqtalyp tūratyn boluy tiıs. Öitkenı, jol-patruldık polisiianyŋ aldyna qoiylatyn basty mındet – qoǧamdyq tärtıptı qadaǧalau, qoǧamdyq qauıpsızdıktı jäne jol qauıpsızdıgın saqtau.
«Rekstıŋ» şabuylynan qorǧanu
Qaladaǧy №2 tırek punktınıŋ «İrgiz-21» jol-patruldık poliseiı qūramynda aǧa leitenant Myqtybek Bektemırov, jürgızuşı, aǧa serjant Qarşyǧa Saǧynov, polisiia inspektory, serjant Quat Tüsıpov bar ämbebap polisiia ekipajy jolǧa şyqty.
Olardyŋ baqylaityn audany S.Seifullin, Ş.Uälihanov, Ä.Sembinov, B.Beisekbaev, Kenesary, Asanqaiǧy, A.İmanov köşelerı men Abai daŋǧylynyŋ boiy eken. Bırınşı auysym taŋerteŋgı 7.00-den 19.00-ge deiın bolsa, ekınşı auysym 19.00-den taŋǧy 7.00-ge deiın qyzmet atqarady.
Mıne, alǧaşqy jol qozǧalysyn erejesın öreskel būzu faktısıne kezıktık. Beisekbaev köşesınıŋ boiynda ekı avtomaşina joldyŋ qarsy baǧytyna şyǧyp ketıp, qarama qarsy kele jatqan «Mersedes» avtomobilıne köz körıne apattyq jaǧdai tuǧyzdy. Osy sätte jol erejesın būzuşylardy ekipaj qyzmetkerlerı de toqtatyp ülgerdı.
Ekı jürgızuşı de inspektordyŋ būiryǧyna baǧynyp, joldyŋ oŋ jaq jiegıne toqtady. Bırınşısı – memlekettık nömırı 292 ANA 01 «BMB» avtomaşinasy bolsa, ekınşısı – memlekettık nömırı 802 AǦ 01 «Lada largus» avtomaşinasy. Alǧaşqy maşinanyŋ jürgızuşısı 1988 jyly tuǧan azamat V.Zapikin qatelıgın bırden moiyndap, qūjattaryn inspektorǧa ūsynyp jatqanda, ekınşı V.Borisovich degen jürgızuşı özınıŋ jol erejesın mäjbürlıkten būzǧanyn aityp, aşu şaqyrdy. Alaida, jol inspektorlary Qazaqstan Respublikasy Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly kodekstıŋ 463-babynyŋ 3-tarmaǧy boiynşa jol qozǧalysy erejesın būzǧanyn oǧan sabyrmen tüsındırıp berdı.
Kelesı kezekte basqaru ortalyǧynan Asanqaiǧy köşesındegı 67-üide ülken töbet ittıŋ bosanyp ketıp, köşedegı jürgınşılerge qauıp töndırıp tūrǧandyǧy turaly dabyl kelıp tüstı. Avtopatrul baǧytty bırden atalǧan mekenjaiǧa qarai būrdy. Rasynda da, kışıgırım taiynşadai sarǧyl töbet köşe boiynda «sairan salyp» jür. Top jetekşısı Myqtybek Bektemırov kölıkten tüsken boida qolyna ūstaǧan qūtydaǧy sūiyqtyqty töbettıŋ betıne şaşty. Töbet qyŋsylap baryp, tūmsyǧyn qarǧa kömdı. Söitsek, būl densaulyqqa eş ziiany joq uaqytşa denenı därmensızdendıretın aşy qyzyl būryşqa ūqsas därı eken. Myqtybektıŋ aituynşa, qyzmet kezınde neşe türlı adamdar kezdesedı. Mäselen, taiauda bır meiramhanada ışımdıktıŋ buyna esırgen ekı top säl närsege kelıse almai qalyp, jappai töbeles şyǧarǧan kezde osy Myqtybektıŋ ekipajyna jedel dabyl tüsıptı.
«Oqiǧa ornyna kelsek, dyp-dyrdai eresek adamdar bır-bırımen jaǧa jyrtysyp, jūdyryqtasyp jür. Aiyrǧanǧa könbeidı. Ne ısterge kerek? Osy därını qoldanuǧa tura keldı. Betterıne şaşyp kelıp jıbergende, alty adam jan-jaqqa domalap tüstı, qoldaryna kısen salyp, maşinaǧa aparyp toǧyttyq. Äitpese, küş bermes edı», – dep esıne alady ol.
Mıne, endı köşede ötken-ketken adamdarǧa aibat şekken töbet ittı de osylai auyzdyqtauǧa tura kelıp tūr. Üi iesı Gülstan Qojamqūlova şyǧyp itın «Reks», «Reks» dep şaqyryp, būǧaulaimyn degenşe, därınıŋ uyty basyldy ma, alyp töbet anadai jerde tūrǧan Myqtybekke taǧy tap berdı. Būl joly esesın jıbermei qauyp almaqqa bekıngen sekıldı. Myqtybek te qolyndaǧy jaŋaǧy aşy därını taǧy şaşyp ülgerdı. İt qyŋsylap, betın qarǧa kömdı.
Abai daŋǧylynda Ş.Uälihanov köşesı qiylysyna jaqyn maŋda avtokölık qozǧalysyna aitarlyqtai kedergı keltıretın oqiǧa oryn aldy. Kölıktıŋ toqtap tūruyna tyiym salatyn jol belgısıne qaramastan, ielerı bırneşe avtomobildı qaŋtaryp ketıp qalǧan. Sonyŋ saldarynan edäuır keptelıs paida bolypty. Avtopatrul bırneşe jeŋıl maşinanyŋ memlekettık nömırın aǧytyp alyp, maŋdaişa äinegıne jol erejesın būzǧany üşın aiyppūldy qaida kelıp töleitını turaly mekenjaiy jazylǧan jazba qaldyrdy.
– İä, ras, men säbiımdı balabaqşadan alu üşın tek bes minutqa ǧana maşinamdy qoiyp ketkenmın, – dep aqtaldy qaityp oralǧan «Mazda» avtomobilınıŋ jürgızuşısı.
– Būl jerde sızdıŋ qanşa uaqytqa ketkenıŋız maŋyzdy emes, eŋ bastysy, sız jol qauıpsızdıgıne nūqsan keltıretın jol qozǧalysy erejesın öreskel būzdyŋyz, – dep inspektor Quat Tüsıpov jürgızuşınıŋ qatelıgın däleldep berdı.
Endı bır jol-kölık oqiǧasyn jasaǧan jürgızuşı jol-patrul maşinasy jetkenşe jäbırlenuşımen özara beibıt kelısımge kelgen eken. «Bız mūndai özderı kelısken jaǧdaida hattama toltyrmaimyz. Tek, ekı jürgızuşınıŋ de qūjattaryn tekserıp, dūrys bolsa, jönderıne jıberemız» dep tüsındırdı män-jaidy Myqtybek Bektemırov.
Jol retteuşıge de şeberlık qajet
Barlyq patrulderdıŋ qolynda rasiia. Qyzmetkerler tünde kezekşılık atqarǧandyqtan, olarǧa dabyl qaǧu üşın mūndai qondyrǧy äbden qajet. Tıptı, Darhan Sembaev avtomat ta asynyp alypty. «Ötken tünde toidan şyqqan ekı adamnyŋ maşinalarynan ekı atys qaruy tabyldy. Osyndai kezde olar qoldaryna avtomat ūstaǧan poliseidı körse, artyq äreketke barmai, būiryqqa baǧyna bastaidy. Batyrǧa da jan kerek degen. Qanşa degenmen, avtomattyŋ tüsı suyq körınetın bolsa kerek» deidı ol.
Qazır Astanada ämbebap poliseiler jaŋa ülgıdegı tösbelgıler men kiımnıŋ jeŋıne taǧatyn şevrondarmen jabdyqtalǧan. Al, jezlder tek ūtqyr ekipajǧa berıledı. Öitkenı, ereje boiynşa ämbebap poliseiler jol boiyndaǧy küzet kezınde avtomobil jürgızuşılerın toqtatady. Keide būiryqqa baǧynbai qaşatyndar bar. Ondai kezde tiıstı aqparat aldaǧy jaqyn maŋdaǧy polisiiaǧa berıledı.
Amangeldı İmanov jäne Şoqan Uälihanov köşelerınıŋ qiylysyndaǧy baǧdarşam öşıp qalyp, sol jerdegı jol qozǧalysyn retteuge Arman Särsekov esımdı inspektor keldı. Qimyly şiraq. Äp-sätte köşe qiylysynda keptelıske tüsıp qalǧan avtomobilderdı baǧyt-baǧytymen jönderıne attandyrdy. Äŋgımege tarttyq.
– Būryn patruldık polisiiada jūmys ıstegenmın. Ötken qyrküiek aiynda arnauly mektepte qaita daiyndyqtan öttık. Bolaşaq ämbebap poliseiler qatarynda qyzmet atqarǧysy keletınderdıŋ jürgızuşılık kuälıgı boluy qajet. Sonymen qatar jol qozǧalysy erejesın bes sausaqtai bılıp, qol qimylymen köşe qiylystaryndaǧy avtomobil tasqynynyŋ jürısın retteuge daǧdylanu mındettı. Sondai-aq, avtomobil jürgıze bıluıŋ de basty nazarǧa alynady. Bärın bır künde meŋgerıp kettım dep aita almaimyn. Bız jūmys barysynda bır-bırımızden üirenemız, – deidı ol.
Mäselen, kezekşılıkke şyqqan ekipaj jol qozǧalysy erejesın būzuşyny toqtatady. Oǧan jıbergen qatelıgı turaly tüsındırıp, jol inspektory hattama toltyrǧan kezde būrynǧy patrul qyzmetkerı ony mūqiiat qarap tūryp, qaitalaidy. Keide kerısınşe de bolady. Mıne, täjıribe jüzındegı üirenu ürdısterı kün saiyn osylai bırte-bırte qalyptasady.
Bır baiqaǧanymyz, jūmystaryn aiaqtaǧannan keiın ämbebap poliseiler üilerıne qaituǧa asyqpaidy. Bır jarym, ekı saǧattai keptelıske tüsıp qalǧan avtokölıkterdı qalai da tezırek «tarqatu» üşın retteuıştık maşyqqa jattyǧady. Al, şyn mänınde ol da ülken şeberlıktı qajet etetın kürdelı jūmys.
Myna qyzyqty qaraŋyz, ämbebap polisei keide pedagogtyŋ da rölıne enıp ketetın jaǧdailar bolady eken. Aǧa serjant Darhan Sembaev köşenıŋ belgılenbegen jerınen bes-alty jasar balasymen ötıp bara jatqan kelınşektı toqtatty.
– Joldyŋ belgılenbegen jerınen ötu ömırıŋızge qauıptı, sız jol erejesın öreskel būzyp tūrsyz, – dep edı. Kelınşek bet baqtyrmady. «Ekı jüz, üş jüz metr jerdegı baǧdarşamnan ainalyp ötıp jüruge uaqytym joq. Onyŋ üstıne jaqyn kele jatqan kölık te körınbeidı, nesıne menı toqtatasyz?» – dep aşu şaqyrdy.
Al Darhan bolsa, kelınşektı erejemen tanystyryp, ol özınıŋ ǧana emes, jas balasynyŋ da ömırın qaterge tıgıp tūrǧandyǧyn basa aitty. Bügın anasymen bırge joldyŋ kez kelgen jerınen kesıp ötken säbi erteŋ köşege jalǧyz şyǧa qalsa, tap solai anasynyŋ qatelıgın ainytpai qaitalary sözsız. Mıne, osyny jol inspektory asyqpai däleldermen tüsındıru üşın jarty saǧat uaqytyn sarp ettı.
Aita berse, mūndai mysaldar jetıp artylady. Bızdıŋ maqsatymyz – jaŋadan qosylǧan ekı qūrylymnyŋ bırıkken jaŋa jūmysynyŋ tyŋ betterın körsetu edı. Būnyŋ tüp törkını europa elderınde jatyr. Olarda jol polisiiasy nemese patruldık polisiia degen ūǧym joq. Qazaqstan da jaqsyny qabyldap, Gruziianyŋ täjıribesın özıne paidalanudy jön kördı. Sarapşylardyŋ pıkırınşe, osynyŋ barlyǧy qaitken künde sybailas jemqorlyqqa toqtau salamyz degen ızdenısten tuǧan igı qadamdar.
Bırıktırılgen jol-patrul polisiiasy polkınde 780 bılıktı maman qyzmetker bar. Ştab bastyǧy Baqytjan Bidahmetovtyŋ aituynşa, ıstelıp jatqan jūmystyŋ barlyǧy da qaladaǧy qylmysty azaityp, otbasylyq-tūrmystyq kikıljıŋderdı basuǧa, kämeletke tolmaǧandar men basqa da qylmystardyŋ aldyn aluǧa baǧyttalǧan. Bız oǧan reid barysynda tolyq köz jetkızdık.
Taŋatar Töleuǧaliev
