ول ءولدى «ماڭگىگە ءتىرىلىپ»

مارينا تسۆەتاەۆا  تۋرالى ەسسە

التىنداي كوپىر سالعان اۋدارماسى

مارينا تسۆەتاەۆا وزگە اقىن-جازۋشىلاردى جان-جۇرەگىمەن ۇناتىپ, قاستەر تۇتىپ, ءسۇيىنىشىن جىرمەن ورنەكتەپ وتكەن اقىن. ول قۇدايدىڭ سۇيىكتى قۇلدارىن, حالىق ارداقتىلارىن – «مەنىڭ پۋشكينىم», «بلوكتىڭ كيەلى جۇرەگى» دەپ كوككە كوتەرىپ, جانىنا مەنشىكتەۋدىڭ عالامدىق شىعانداۋىن ادەبيەتكە ۇلگى ەتىپ كەتتى.

قازاق ادەبيەتىنە تسۆەتاەۆا جىرلارىن گۇلنار سالىقباەۆانىڭ اكەلۋى تەگىن ەمەس. پۋشكين, پابلو نەرۋدا, بلوك جىرلارىن فاريزا وڭعارسىنوۆا قازاقى ولەڭ پاتشالىعىنا ونىڭ كوركەمدىك ءيىرىمىن, ىرعاق-كۇيىن اۋدارتپاي جەتكىزدى. «ي زۆەزدا س زۆەزدويۋ گوۆوريت» (لەرمونتوۆ), اقىندىق ونەردە تەرەزەسى تەڭەسۋ اۋدارما ءۇشىن اسا ماڭىزدى.

جارالى جۇرەكتىڭ عاجايىپ جوقتاۋى,

سەن بە ەدىڭ اق ءتۇننىڭ اداسقان بالاسى!

قاپ–قارا بورانىڭ رۋسكە سوققالى,

وكسىگىڭ قانجارداي قادالدى, قاراشى.

«يا ناۋچيلا جەنششين گوۆوريت» دەپ, ابىزدىق قاسيەتىن تاسقا تاڭبا باسقانداي تانىتقان, قۇداي قالاسا ايەلدەن زور تۇلعا تۋارىن ادەبيەتتەگى مەنمەن ەرلەرگە مويىنداتقان اننا احماتوۆاعا تسۆەتاەۆا ەلجىرەي جىر ارناعان. فاريزا وڭعارسىنوۆا سارا تاستانبەكقىزىنىڭ اقىندىق مۇراسىنان قۋاتتانسا, اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆا ماريام حاكىمجانوۆاعا ولەڭ ارناپ: «جىر كوشىن ءوزىڭ باتىل باستاماساڭ, / مۇمكىن ءبىز بۇل ونەردەن جاسقانار ەك» دەيتىنى بەكەر ەمەس.

«كۇن استىنداعى كۇنەكەيدەيىن» قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن اقىن قىزى گۇلنار مارينا تسۆەتاەۆانىڭ تۇپنۇسقاداعى «مويم ستيحام, كاك دراگوتسەننىم ۆينام,/ ناستانەت سۆوي چەرەد» دەگەن تۇلعالىق «مەنىن» – «جىرلارىمنىڭ – جازعان بالا جاسىمنان, / بايلىعىمنىڭ باعالى, / جىرلارىمنىڭ – / شاڭ قاباتى جاسىرعان / اشىلادى باعى ءالى…» دەپ اۋداردى. شاراپتىڭ قازاقى ۇعىمداعى «باعى اشىلۋمەن» اۋىستىرىلۋى ارتىق ەمەس.

بەرە قويماس جۇرەگىنىڭ ءجۇز كىلتىن – بىزدەيلەردى كىم ەسىنە الىپتى.

گۇلناردىڭ تسۆەتاەۆادان تاڭداپ, ىرىكتەپ ءوز جانىنا قوناتىن جىرلارىن اۋدارۋى وڭ. تسۆەتاەۆا پوەزياسىندا ا.س.پۋشكين ىقپالى وراسان. ونىڭ «پلاچ ياروسلاۆنى» اتتى جوقتاۋ ولەڭى پۋشكيننىڭ «ۆورون ك ۆورونۋ لەتيت…» اتتى شوتلاند حالىق باللاداسىنان ەركىن اۋدارماسىنا ستيلدىك جاعىنان تۋىس. «تىرس-تىرس ەتىپ جاڭبىر جاۋسا..», «سىعان تويى», ت.ب. ولەڭدەرىندە پۋشكين اسەرى ناق سەزىلەدى.

«تسۆەتاەۆا پۋشكين سياقتى جەر جاھاننىڭ مادەنيەتىنەن قورەك الىپ ءوستى» دەپ جازدى ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنىڭ اتتاي ون ەكى جىلىن زەرتتەگەن اننا سااكيانتس. مارينا تسۆەتاەۆا پۋشكين, بلوك سياقتى بيىك ستيل ەلەمەنتتەرىنە قۇمارتتى, تاۋراتتىق ءسوز تىركەستەرىن, افوريزمدەردى جىرىنا ەنگىزدى. افروديتا, فەدرا, يشتار, مانون لەسكو, كوركەم ادەبيەتتىڭ دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتىندا بالىقتاي جۇزەتىن التىن شاشتى تسۆەتاەۆا  («ادام ەمەس, مەن تەڭىزدىڭ /قۇرساعىندا جارالعام. / سۋ پەرىسى, كوك تەڭىزدىڭ قۇرساعىندا جارالعان», اۋدارعان –  گۇلنار س.) سيمۆولدىق وبرازداردىڭ بارشاسىنا ءۇزىلىپ جىر ارنادى. وزىنە ءتان كەستەلى, ايقىن, بەينەلى, مانەرلى تىلىمەن. ماسكەۋ, كۋزنەتسكىدەگى ۆولف كىتاپ دۇكەنىندە 17 جاسار مارينا بريۋسوۆتى كەزدەستىرەدى, ونىڭ بىرەۋگە ايتقان «مەن روستانعا تابىنبايمىن» دەگەن ءسوزىن ەستىپ تولقىپ, وعان ءوزى ءپىر تۇتقان فرانتسۋز اقىنىن اقتاپ حات جازادى. «جۇرەكتە جىلايدى ولەڭى روستاننىڭ, / موسكۆاداعىداي تاعى ۇلىپ. / روستاننىڭ عاجايىپ, تۇڭعيىق سوزدەرى» – ول «پاريجدە» اتتى ولەڭىندە ءجاسورىم شاقتاعى سۇيىكتى اقىنىنا ادال قالادى.

مارينا «نە ساموزۆانكا يا…» دەيتىنى, ءسوز پاتشاسى ولەڭگە بوتەندىگى جوقتىعىن, كىندىگى ءبىر ەكەنىن ايتقانى. گۇلنار بۇل ولەڭدى «بەتپەردەم جوق, ءوز ۇيىمە كەلدىم مەن, / كۇڭ بولارداي نان سۇرادىم مەن كىمنەن, /ىڭكارىڭمىن, جەكسەنبىڭمىن مەن سەنىڭ – / ارمانىڭنىڭ اياۋلى ءبىر بولشەگى» دەپ اۋدارعان. تسۆەتاەۆانىڭ «مەنەن كەيىنگى ايەلگە» اتالعان ولەڭى پۋشكيننىڭ «يا ۆاس ليۋبيل: ليۋبوۆ ەششە, بىت موجەت» اتتى تۇڭعيىق ليريكاسىمەن ۇندەس.

اۋليەمىسىڭ, سەن الدە كۇناھارمىسىڭ كۇيە ەمى –

قادامىڭ با بۇل العاشقى قۇرالىپ پا ەدىڭ سان كۇيرەپ –

ايتەۋىر, ەسىڭ كەتكەنشە ەلجىرەپ, كۇيىپ, ءسۇي ونى –

جاس سابيدەي ايالاپ, كەۋدەڭە قىسىپ, الديلەپ.

قۇشاعىڭمەن قاجىتىپ, ۇيقىسىن بۇزبا كيەلى –

تىنىعۋى كەرەك ول, وياتقانشا تاڭ بيلەپ.

م.تسۆەتاەۆانى بەللا احمادۋلينا ءپىر تۇتتى. احماتوۆا مەن تسۆەتاەۆانىڭ ءداستۇرىن يۋننا موريتس جالعادى.

تسۆەتاەۆا تۋرالى جازۋ ەپيكالىق قۇلاشتى قالايدى, تولەگەننىڭ ساحاراعا قالىڭدىق ىزدەپ شىققانى سياقتى, «كوش الدىنا قاراسا, ءبىر قىز كەتىپ بارادى» ءتارىزدى ۇزاق جول. كەرۋەننىڭ ءبىر تەڭىن اشساق شە؟! ونىڭ التىن كوپىر – اۋدارما جانرىنداعى قولتاڭباسى ورىس پوەزياسىنا                قۇنار ءبىتىردى.

شەكسپير, گەتە, راينەر ماريا ريلكە, نەمىس حالىق پوەزياسىنىڭ جىرلارى, اعىلشىن حالىق باللادالارى, برەتون حالىق جىرلارى, فەدەريكو گارسيا لوركا, شارل بودلەر, بولگار ەليساۆەتا باگريانا,نيكولا لانكوۆ, ليۋدميل ستويانوۆ, پولياك يۋليان پشيبوس, ليۋتسيان شەنۆالد, ادام ۆاجيك, چەح وندرا لىسوگورسكي, ەۆرەي گەرش ۆەۆەر, ف.كورن, بەلارۋس ەۆرەي اقىندارى, ەسىمى بەلگىسىز اقىندار, ۋكراين يۆان فرانكونى مارينا تسۆەتاەۆا ورىس تىلىنە جاقۇتتاي جارقىراتا اۋداردى. نەمىس, فرانتسۋز, اعىلشىن تىلدەرىنەن تىكە ءتارجىما جاسادى. گرۋزين اقىنى ۆاجا پشاۆەلانىڭ كولەمدى ءبىر باللاداسى مەن «ەتەري» اتتى پوەماسىن تسۆەتاەۆا قايتىس بولارىنان ءبىر جىل بۇرىن جاعدايسىز كۇيىندە تارجىمالاعان. پۋشكين مەن لەرمونتوۆ ولەڭدەرىن فرانتسۋزشاعا اۋداردى. نەتكەن بيىك ازاماتتىق رۋح! مارينا تسۆەتاەۆا بۇل جانردىڭ حاس شەبەرى ەكەنىنە ۆاجا پشاۆەلادان جاساعان كلاسسيكالىق اۋدارماسى ايقىن دالەل. گرۋزين ادەبيەتى دەسە شوتا رۋستاۆەليدىڭ ەسىمىن وقىماي-اق ايتا سالامىز. تسۆەتاەۆادان سوڭ پشاۆەلا جىرلارى ماعان جانارتاۋ اتقىلاعاندا تابىلعان الماز كەنىشتەي اسەر ەتكەنىن, ەرەك كوركەم, قۇندى سەزىلگەنىن جاسىرمايمىن. ىنتىزار وقىرمانىن سونداي سيقىرعا بولەۋ ۇلى اقىن-جازۋشىلاردىڭ ەنشىسىندە.

تىلسىم تاعدىر تىنشىدى بەيۋاقتا

مارينا تسۆەتاەۆانىڭ ءومىرى مەن ءولىمى – تىلسىم نىسانالى. ءوزى ولگەنىمەن ءسوزى ولمەيتىن, اتى وشپەيتىن كلاسسيكالىق ادەبيەت شوعىرىنا بارىپ قوسىلعان جارىق جۇلدىز – مارينا تسۆەتاەۆا.

قادىر مىرزا ءالي 2004 جىلى «اتامۇرا» باسپاسىنان شىققان كىتابىن «جازمىش» دەپ اتادى. «جازمىش. قاسىرەت كىتابى» – دۇنيەجۇزىلىك ادەبيەتتەگى اقىن-جازۋشىلاردىڭ ماڭدايعا جازعان ەشكىمگە ۇقسامايتىن قايعىلى تاعدىرىن تاڭبالايدى. اقىن-جازۋشىلىقتى, تەگى ونەردى ەرىككەننىڭ ەرمەگى, وڭاي جول سانايتىن اداسقاق جۇرت اينالادا تولىپ ءجۇر.

«دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باقىتسىز ايەلدەردىڭ بىرىنە ەسەپتەلەتىن نادەجدا ماندەلشتام – اقىن وسيپ ماندەلشتامنىڭ جەسىرى مارينا تسۆەتاەۆا تۋرالى: «مارينا تسۆەتاەۆانىڭ تاعدىرىنان اسقان سۇمدىق تاعدىر كورگەن جوقپىن» دەپ جازعان ەدى. شىنىندا, جوقتىقتان, قايعى-قاسىرەتتەن باس كوتەرمەگەن اقىن. ول ەكى قىز, ءبىر ۇل تاپقان انا. ەكى قىزدىڭ ءبىرى انا سۇتىنە جارىماي, اشتان ولەدى. ەندى ءبىر قىزى اريادنا بۇكىل جاستىعىن تۇرمەدە وتكىزەدى. جالعىز ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە وپات بولادى. كۇيەۋى سەرگەي ەفروندى سوۆەت ۇكىمەتى اتۋ جازاسىنا كەسەدى. نادەجدا ماندەلشتام ايتسا, ايتقانداي.

1931 جىلى ادەبي سىنشى مارك ءسلونيمنىڭ جازۋىنا قاراعاندا, مارينا تسۆەتاەۆانىڭ ءحالى تىپتەن ناشارلاپ كەتكەنگە ۇقسايدى. تويىپ تاماق جەمەگەننەن قانى سۇيىلىپ, باسى اينالاتىن جاعدايعا جەتەدى. قارتايماي جاتىپ شاشى تۇسە باستايدى. كەي كۇندەرى كىشكەنە اريادنانىڭ توقىپ ساتقان باس كيىمى, ياكي سودان تۇسكەن بەس فرانكتىڭ ارقاسىندا وزەك جالعاپ جۇرەدى.

مىنە, وسىنداي اۋىر كەزەڭدەردىڭ بىرىندە مارينا تسۆەتاەۆا پراگاداعى قۇربىسى اننا تەسكوۆاعا: «قاراپايىم وقىرمانداردىڭ الدىنا ۇيالماي كيىپ شىعاتىن ءبىر كويلەك كەرەك, ءبىر عانا كەشكە» دەپ حات جازادى». (قادىر مىرزا ءالي. «جازمىش», 51-52 بەت). «مارينا تسۆەتاەۆا دا كورىپكەلدىكتەن قۇرالاقان ەمەس. ول ءومىر بويى كارتامەن بال اشىپ وتكەن. كوپتەگەن بولجامدارى بۇلجىماي ورىندالعان. ول وسيپ ماندەلشتام, سەرگەي ەفرون, ءتىپتى ءوزىنىڭ ءولىمى تۋرالى دا كورەگەندىكپەن سەزە بىلگەن». («جازمىش», 17 بەت).

«ءومىر جولى – تار سوقپاق, ءبىر يگەن جاق, / ءيىلتىپ ەكى باسىن ۇستاعان حاق. / يمەك جولدا تياناق, تەگىستىك جوق, / قۇلاپ كەتپە, تۋرا شىق, كوزىڭە باق». اباي «لاي سۋعا ماي بىتپەس قوي وتكەنگە» اتتى ءدىني سەنىمىن, ءبىر جاراتۋشىنى ويىنان شىعارماس اسىل قالىبىن تانىتار دەگدار ولەڭىندە جارىق دۇنيەنى قۇدايدىڭ قولىنداعى جاق, ساداققا تەڭەيدى. بۇل ميفتەگى باتىر گەراكل, وديسسەي, الپامىستىڭ  اڭىزداعى ساداعى ەمەس, كۇللى عارىشتىڭ گۇرزىسىندەي, كوسموس سيپاتى. كوكجيەككە عانا ەمەس, ساناعا سىيمايتىن قۇدىرەت. ادامنان سۇيەنىشى جوق جالعان دۇنيەدە قيىنشىلىققا تاپ بولعان سايىن اداسپاۋدى ءومىر تالاپ ەتەدى.

پوەتوۆ پۋت: ججيا, ا نە سوگرەۆايا,

رۆيا, ا نە ۆزراششيۆايا – ۆزرىۆ  ي ۆزلوم –

تۆويا ستەزيا, گريۆاستايا كريۆايا,

نە پرەدۋگادانا كالەندارەم!

شىعارماشىلىقتى, اق ولەڭدى ماحابباتتان بولە-جارماعان مارينا تسۆەتاەۆانىڭ «انادان ەركە تۋعانمەن, / ومىرگە قيىن ەركەلەۋ» (اقۇشتاپ) قيلى تاعدىرىنا تاريحتىڭ توڭكەرىستەر, رەپرەسسيا, ەكى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ارالىعىنداعى قاسىرەتىن ارقالاۋعا ۇكىم ەتىلگەن بۇكىرەيگەن شاعىندا, سۇمدىق بۇلعاعىندا ءومىر ءسۇرىپ, ازات جانى بەكزات تۋسا دا, جوقشىلىق پەن قورلىق, قازا مەن جوعالتۋدىڭ نەبىر كۇيزەلىسىنە شىداۋ; اقىرى قور بولعان مۇڭلىق-زارلىق عازيز جانى ابدەن السىرەگەندە وگەي شەشەدەن بەتەر وكسىتكەن بەتپاق ومىردەن ءوز ەركىمەن جەرۋ جازىلعان ەكەن. ولەرىنەن 5 كۇن بۇرىن تسۆەتاەۆا «ليتفوند كەڭەسىنە. مەنى ادەبي قوردىڭ اشىلعان اسحاناسىنا ىدىس جۋشى قىلىپ الساڭىزدار ەكەن» دەپ حات جازدى. بۇل XX عاسىرداعى ورىس پوەزياسىنىڭ ۇلى قوسىنىنا ەنگەن, ورىس ادەبيەتىن كەرەمەت بايىتقان, انىق ولجا سالعان قاس اسىل, ادال, تازا, ناعىز اقىننىڭ قايىرشىلىققا ۇشىراعان ازاسى كىسىنى مويىتپاي ما؟! جان ازاسىن وقىعان ساتتە كوزگە ءبىر تامشى جاس ورالماي ما؟!

«ءسوزدى ۇعار وسى كۇندە كىسى بار ما؟», – دەي كەلە,  «يت مارجاندى نە قىلسىن» دەگەن ءسوز بار, / ساۋلەسى بار جىگىتتەر ءبىر ويلانار» – دەگەندە اباي ادامزاتتا تاڭداۋلى بولۋدىڭ باعىنان سورى باسىم ەكەنىن جىرلايدى.

مارينا تسۆەتاەۆا 18 جاسىندا الەم ادەبيەتىنىڭ تۇڭعيىعىن تانىدى. كىل كلاسسيكتەردى تاڭداپ وقىدى. ول الەمدى ءبىرتۇتاس قابىلدايدى, ميفتىك ۋاقىت جاڭعىرىعى ساناسىندا ساعىمداي تولقىپ تۇرادى. «جيۆيتە ۆ دومە – ي نە رۋحنەت دوم. / يا ۆىزوۆۋ ليۋبوە يز ستولەتي, / ۆويدۋ ۆ نەگو ي دوم پوسترويۋ ۆ نەم» دەپ جىرلاعان ارسەني تاركوۆسكي كىتاپقۇمارلىق پەن اقىن-جازۋشىنىڭ ستيحياسىن تۇسپالدايدى. بيىك مۇرات, اقىندىق رۋحاني جاراتىلىسىن, سەزىمتال, سۇلۋلىق اڭساعان نازىك جانى, كەيدە كۇپىرشىلىككە قۇلاپ ءتۇسىپ, قۇدايمەن الىساتىن مارينا تسۆەتاەۆا اسىعى, جارى جاراتۋشى يە قۇدايعا مەرەيلەنە ءتىل قاتقانداي نۇرلى جان سارايىن بىلاي دەپ جىرلايدى:

نە ساموزۆانكا – يا پريشلا دوموي,

ي نە سلۋجانكا, – منە نە نادو حلەبا.

يا –ستراست تۆويا, ۆوسكرەسنىي وتدىح تۆوي,

تۆوي دەن سەدموي, تۆوە سەدموە نەبو.

تام, نا زەملە, منە پوداۆالي گروش

ي جەرنوۆوۆ ناۆەشالي نا شەيۋ.

– ۆوزليۋبلەننىي! ۋجەل نە ۋزناەش؟

يا لاستوچكا تۆويا – پسيحەيا!

«– و, عاشىعىم, جىلىتشى ەندى ءتۇسىڭدى, / تانىدىڭ با پسيحەيا قۇسىڭدى؟» گرەك-ريم ميفولوگيا­سىندا ادام جانىنىڭ كەيىپتەلۋى – اسقان سۇلۋ پسيحەيا. ەندەشە مىناۋ ەيفوريا مەن ءسۋيتسيدتىڭ اراسى جۇماق پەن توزاقتاي. پسيحەيا تۋرالى ءميفتىڭ كەرەمەت پوەتيكالىق نۇسقاسىن ەجەلگى ريم كلاسسيك جازۋشىسى اپۋلەي جازدى, ومىردەن تەك ماحاببات اڭسايتىن ادام جانىنىڭ ونى ىزدەپ الاسۇرۋىن بەينەلەدى.

سەنى اتقان تاعدىردان جارالى بولعاندار

ولەدى ولسە دە ماڭگىگە ءتىرىلىپ.

احماتوۆانىڭ ازاسىن تسۆەتاەۆا جۇرەگىمەن سەزدى. اسىلىپ ولۋگە ۇلى اقىندى يتەرمەلەگەن نەندەي قۇسا ەكەنىن ايتۋدان ەش پايدا جوق. سايتانشا يەكتەپ العان جامانشىلىققا مارينانىڭ دەگدار رۋحى توزبەي كەتتى. «سەن الدە قينالار ما ەكەنسىڭ / اناڭداي سىعىمداپ باسىڭدى» دەپ ول, قينالعان انا, قىزى اريادناعا قۇسالى جىر ارنادى. قايران اقىن سپلين, ءتۇڭىلىس, داعدارعان, دۇعاسى قابىل بولماعان ەكىتالاي پسيحولوگيالىق سۇراپىل مەزەتتىڭ قۇربانى بولدى. مارينا يۆانوۆنا سوۆەت وداعى اقسۇيەك, اۋقاتتى, تەكتىنى تەنتىرەتىپ, از ۇلتتىڭ تاڭداۋلىسىن قۋعىن-سۇرگىنگە ايداپ, اتىپ-اسىپ, ءتىرى قالعانىن لاگەر مەن جوقشىلىق قۇلدىققا بايلاپ قويعان قۇدايدان بەزگەن بەيمەزگىلىنە ءدوپ ءتۇستى.

نەدوتىكومكا سەرايا

ۆسە ۆوكرۋگ مەنيا بەتسيا دا ۆەرتيتسيا, –

تو نە ليحو ل سو منويۋ وچەرتيتسيا

ۆو ەدينىي پوگيبەلنىي كرۋگ؟

ورىس پوەزياسىنىڭ كۇمىس عاسىرىنىڭ ءبىر مىقتىسى فەدور سولوگۋب سول ءداۋىردى تورلاعان زۇلىمدىقتان تاراعان ءتۇڭىلىستى, دەپرەسسيا سارىنىن بەينەلەۋ ءۇشىن «نەدوتىكومكا سەرايا», فولكلورداعى دوموۆوي سياقتى ميستيكالىق جۇمباق كەسكىن, ويدىڭ جەگىدەي جەۋىن, جۇيكەنىڭ بۇزىلۋىن تۇسپالدايتىن, جانى اۋىرعان كۇيزەلىسىن كورگەن تۇستەي نانىمسىز ءبىر قۇبىلىستى سۋرەتتەيدى. دۇنيە توڭكەرىلگەندە وسى تەكتەس قۇلازۋ-الاسۇرۋلاردان بريۋسوۆ, بالمونت, بۋنين, بەلىي, بلوك, گۋميلەۆ, احماتوۆا, حوداسەۆيچ, ەسەنين, كليۋەۆ, ماندەلشتام, پاستەرناك, گ.يۆانوۆ, ۆ.يۆانوۆ, تسۆەتاەۆا تەگىس ساۋ بولماعانى حاق.

ەميگراتسيانىڭ «ءبىرىنشى تولقىنىنان» ا.تولستوي, ا.كۋپرين سياقتى تۋعان وتانىنا ورالعان مارينا تسۆەتاەۆا 49 مۇشەلىندە وپات بولدى. «وتچاەتەس! پوەتوۆى زاتمەنيا / نە پرەدۋگادانى كالەندارەم». بىراق, ارىلۋ ءۇشىن اجالعا جۇگىنۋ, بولمىس قۇرساۋىنا  شىداس بەرمەي مورت سىنۋ جوقشىلىق پەن قورلىقتان بولەك, توقشىلىق بار جەردە دە بولارىن اعىلشىن جازۋشىسى ۆيردجينيا ۆۋلفتىڭ جازمىشى ايعاقتايدى. ول تسۆەتاەۆامەن ءتۇي قۇرداس, ەكەۋى دە 1882 جىلى تۋىپ, 1941 جىلى ولگەن. تسۆەتاەۆانىڭ اكەسى يۆان ۆلاديميروۆيچ موسكۆا  ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (ايگىلى بەينەلەۋ مۇراجايىنىڭ نەگىزىن سالۋشى)  پروفەسسورى بولسا, لوندوننىڭ مادەنيەت, ينتەللەكتۋالدى ەليتاسىنا جاتاتىن, ۆيردجينيا ۆۋلف تاريحشى, ادەبيەتتانۋشى لەسلي ستيۆەننىڭ قىزى. الاپات سۇم سوعىستىڭ باستالۋىن جان-دۇنيەسىمەن سەزىنۋ قوس جاقسىنى مەرت قىلدى.

زاپوۆەدەي نە بليۋلا, نە حوديلا ك پريچاستيۋ.

ۆيدنو, پوكا نادو منوي نە پروپويۋت ليتيۋ,

بۋدۋ گرەشيت – كاك گرەشۋ – كاك گرەشيلا: سو ستراستيۋ!

گوسپودوم داننىمي منە چۋۆستۆامي – ۆسەمي پياتيۋ!

تسۆەتاەۆانىڭ دىنگە كوزقاراسى قايشىلىقتى, ءومىر سىرىن كۇنادان اقتاپ العىسى جوقتىعى مۇنافيقتىق, جالعان سوپىلىق جات جانى تازالىعىنان. «قىزعانىش» اتتى ولەڭى ەرەن. «ماحابباتى قاشقان جەردى قاڭىراپ, / اجال عانا ارمان ەتەر, جەرىنبەس». مارينا تسۆەتاەۆا ءومىردى ەلجىرەي سۇيگەن, جانى نۇرلى بۇلا اقىن بولىپ ميلليونداردىڭ كوكەيىندە شامشىراقتاي تۇرادى.

تاسقا جازدىم ەسىمىڭدى,

تاقتايعا دا تىرنالاپ.

قۇمعا دا اتىڭ كوشىرىلدى,

مۇزعا سىزدىم سىرعاناپ.

ايگۇل كەمەلباەۆا,

جازۋشى