بۇرناعى كۇنى قر پرەزيدەنتى جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىنە قاتىسقان قارجى مينيسترلىگى سالىق كوميتەتىنىڭ توراعاسى ءانۋار جۇمادىلداەۆ, وسى مينيسترلىكتىڭ كەدەندىك باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى عوسمان ءامرين, مەملەكەتتىك سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرقان سادۋاقاسوۆ مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا كولەڭكەلى ەكونوميكامەن كۇرەستى كۇشەيتۋ جانە الكوگولدى ونىمدەردىڭ اينالىمىن باقىلاۋدى جەدەلدەتۋ جونىندەگى تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋ بارىسىن باياندادى.
ءانۋار جۇمادىلداەۆتىڭ ايتۋىنشا, الكوگول ونىمدەرىنىڭ اينالىمىن مەملەكەت تاراپىنان رەتتەۋ ناتيجەسىندە ەتيل ءسپيرتى مەن سىرادان باسقا الكوگول ونىمدەرىن وندىرۋشىلەردىڭ سانى 2008 جىلدان بەرى 95 زاۋىتتان 66 زاۋىتقا قىسقارعان. الايدا, ءوندىرىس كولەمى سوڭعى 5 جىل ىشىندە 47 ملن گاللوننان 58 ملن گاللونعا دەيىن ۇلعايىپ كەتىپتى. سوعان سايكەس اكتسيز تۇسىمدەرى دە 10 ملرد تەڭگەدەن 24 ملرد تەڭگەگە دەيىن وسكەن.
استانا قالاسىنىڭ سالىق دەپارتامەنتى بۇل كۇندە «حالىقتىق باقىلاۋ» جوباسىن ىسكە اسىرۋدا. دەپارتامەنت سايتى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان بۇل جوبا جۇمىسىنىڭ قاراپايىم ءپرينتسيپى: سايتتا الكوگول ونىمدەرىنىڭ ساۋداسىمەن اينالىسۋعا ليتسەنزيا العان نىساندار كورسەتىلگەن. ەگەردە, بەلگىلى ءبىر نىسان الكوگولدى ساتسا, الايدا ول تۋرالى اقپارات سايتتا جوق بولسا, وندا ول زاڭسىز كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ جاتىر دەگەن ءسوز. ياعني, ليتسەنزيا الماعان بولىپ شىعادى. «اتالعان تاجىريبەنى ەنگىزۋ ەلىمىزدەگى بارلىق سالىق ورگاندارىنا ۇسىنىلدى» دەيدى ءانۋار سەرقۇلۇلى.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە, قازاقستان الكوگولدى پايدالانۋدان الەمدە 34-ورىندا تۇر. باس سالىقشى مۇنى اراق-شاراپ باعاسىنىڭ ارزاندىعى مەن ونى ساتىپ الۋدا ەش كەدەرگىلەردىڭ بولماۋىمەن تۇسىندىرەدى. وسىعان بايلانىستى, اقپان ايىندا ۇكىمەت سالىق كوميتەتىنە الكوگولگە بايلانىستى زاڭنامانى قاتاڭداتۋعا تاپسىرما بەرگەن. سوعان سايكەس ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ مينيسترلىگى پارلامەنت قاراۋىنا الكوگول ونىمدەرىنە اكتسيز ستاۆكالارىن ارتتىرۋدى كوزدەيتىن زاڭ جوباسىن بەردى. زاڭ جوباسىندا 2014 جىلى الكوگولدىڭ اكتسيز ستاۆكالارىن ليترىنە 1000 تەڭگەگە, 2015 جىلى 1200 تەڭگەگە جانە 2016 جىلى 1600 تەڭگەگە كوتەرۋ كوزدەلگەن. وسىلايشا, 2016 جىلى ول 3,1 ەسە وسەدى.
زاڭدا, سونىمەن قاتار, سپيرت ىشىمدىكتەرىن ساتۋ ورىندارى مەن ۋاقىتىن شەكتەۋ, الكوگول ونىمدەرىن ءوندىرۋ جانە ساتۋ شارتتارىن كۇشەيتۋ, ەتيل ءسپيرتى مەن الكوگول ونىمدەرىنىڭ ءوندىرىلۋى جانە اينالىمىنداعى قۇقىقبۇزۋشىلىقتار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى قاتاڭداتۋ ۇسىنىلعان. اتاپ ايتساق, ساۋدا ورىندارىندا كەشكى 21.00-دەن كۇندىزگى 12.00-گە دەيىن اراق-شاراپ ساتۋعا تىيىم سالۋ كوزدەلىپ وتىر. سونداي-اق, جانار-جاعار ماي قۇيۋ بەكەتتەرىندە, دەنساۋلىق ساقتاۋ, ءبىلىم بەرۋ, ساۋىقتىرۋ, سپورت نىساندارى اۋماعىندا دا اراق-شاراپ ساتۋ تىيىلماق.
كەدەن ءىسى سالاسىندا جاسالاتىن قىلمىستاردىڭ 70 پايىزى ەكونوميكالىق كونترابانداعا تيەسىلى. ەلىمىزگە كوبىنەسە قىتاي مەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنان زاڭسىز جولمەن تاۋار اكەلىنىپ ءجۇر. ونىمەن كۇرەس شارالارى جونىندە عوسمان ءامرين اڭگىمەلەدى.
نۇرقان سادۋاقاسوۆ الكوگول ونىمدەرىن ءوندىرۋشى مەن نارىققا شىعارۋشىلاردى سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق قاداعالاۋ شارالارىنا توقتالدى. كوبىنەسە بۇل ورگان زەرتحانالىق جۇمىستار جۇرگىزىپ, الكوگولدىڭ ساپاسىن انىقتايدى. ورتاشا ەسەپپەن العاندا, جىل سايىن ءۇش مىڭداي الكوگول ءونىمى تەكسەرىلەدى ەكەن. ولاردىڭ 10-12 پايىزى ستاندارتقا ساي ەمەس, ياعني ساپاسى كۇماندى بولىپ تانىلادى. باستى ماقسات: الكوگول ونىمدەرىن پايدالانۋدى شەكتەۋ بولسا, «سالاماتتى قازاقستان» باعدارلاماسىنا ءتيىستى تالاپتار ەنگىزىلگەن.
امانعالي شميتۇلى
