تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ كىلتيپانى كوپ
ەلىمىزدەگى تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ تولىققاندى جۇمىس ىستەۋى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىنا, قاۋىپسىزدىگىنە, الەۋمەتتىك ءال-احۋالىنا عانا ەمەس, سونىمەن قاتار, ەكونوميكانىڭ تابىستى دامۋىنا, مەملەكەتتىڭ قالىپتى تىرشىلىگىنە تىكەلەي اسەر ەتەدى. سوندىقتان دا, قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندەگىدەي, مەملەكەتتىڭ تىكەلەي جاۋاپكەرشىلىگىندەگى سالا.
جالپى, بۇل سالاداعى نارىق «ويىنشىلارىن» بىلاي تاراتۋعا بولادى. ءبىرىنشىسى – ساپالى جانە قولجەتىمدى كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى الۋعا مۇددەلى حالىق, جەكە جانە مەملەكەتتىك سەكتور ۇيىمدارى مەن كاسىپورىندارى. ودان كەيىنگىسى – كوممۋنالدىق قىزمەت كورسەتۋشى, ياعني, ءوز قىزمەتىنەن پايدا تابۋدى كوزدەيتىن كاسىپورىندار. ءۇشىنشىسى – مەملەكەت پەن قوعام, حالىق پەن بيزنەس الدىنداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋعا مۇددەلى, ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار.
مۇنى جىكتەپ-جىلىكتەپ كورسەتكەندەگى ايتپاعىمىز, تاريفتەردى قاراۋعا, بەكىتۋگە جانە باقىلاۋعا مەملەكەت پەن مونوپوليستتەن باسقا ءۇشىنشى مۇددەلى تاراپ – كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى تۇتىنۋشىلار ءالى كۇنگە دەيىن قاتىستىرىلماي كەلەدى.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە كوممۋنالدىق قىزمەتتەر تاريفتەرىنىڭ ءوسۋ قارقىنى ينفلياتسيانىڭ جالپى ورتاشا دەڭگەيىنەن شامامەن ءبىر جارىم ەسە الدا كەلەدى. قر ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا 2005 جىلدان 2011 جىلعا دەيىنگى ارالىقتا ەلەكتر ەنەرگياسىنا تولەنەتىن اقى ەكى ەسە ۇلعايدى, گاز, سۋىق سۋ مەن ىستىق سۋ قۇنى ءبىر جارىم ەسە ءوستى. 2012 جىلى ينفلياتسيا 6,0 پايىز جاعدايىندا كوممۋنالدىق كاسىپورىندار قىزمەتتەرىنە تولەنەتىن اقى 9,3 پايىزعا, ونىڭ ىشىندە ىستىق سۋعا 10,8, ەلەكتر ەنەرگياسىنا 10,1 پايىزعا شىعىندادى. كوممۋنالدىق قىزمەتتەر قۇنىنىڭ قىمباتتىعى, ونىڭ ۇستىنە وسە ءتۇسۋى – حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن ارتتىرۋ تۇرعىسىنان قاراعاندا ءبىرىنشى اسا الاڭداتارلىق جايت.
سەبەبى, تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى سالاسىندا تاريفتەردى باقىلاۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسى بولماعاندىقتان, تاريف ءتۇزۋ پروتسەسىنىڭ اشىق جۇرگىزىلمەيدى.
تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەلەرىن قورعايتىن تولىققاندى, ءتيىمدى جۇمىس ىستەيتىن ينستيتۋتتار قۇرىلماعان, ولاردىڭ مەملەكەتتىك رەتتەۋ ورگاندارىمەن جانە كوممۋنالدىق قىزمەتتەردى كورسەتۋشىلەر وكىلدەرىمەن ءوزارا ارەكەتىنىڭ تەتىكتەرى بەلگىلەنىپ, ورتاق شەشىم قابىلداۋدىڭ اشىق جۇيەسى جاسالماعان.
كوممۋنالدىق قىزمەت نارىعىنىڭ بارلىق مۇددەلى قاتىسۋشىلارىنىڭ قۇزىرەتىن, قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن رەتتەيتىن جانە سالانىڭ قازىرگى ەكونوميكا جاعدايىنداعى دامۋ قاجەتتىلىكتەرىنە تولىقتاي سايكەس كەلەتىن, ونىڭ دامۋ بولاشاعىن ەسكەرەتىن زاڭنامالىق اكت قاجەت.
حالىقارالىق تاجىريبە كورسەتكەندەي, تكش سالاسىندا مۇددەلى باسقارۋشىلار مەن مەنشىك يەلەرى بولعاندا عانا قارجى ينستيتۋتتارى ارقىلى ۇزاق مەرزىمدى, ارزان ينۆەستيتسيالار تارتۋ جولىمەن جوبالاردى قارجىلاندىرۋ مۇمكىندىگى پايدا بولادى. تەك كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق كاسىپورنىنىڭ مۇلكىن باسقارۋعا بەرگەن دە نەمەسە مەنشىككە وتكەندە عانا بيزنەس اقشاسىن سالۋعا, ينۆەستيتسيالار تارتۋعا, شىعىسىن قاتاڭ باقىلاپ, ءوز ەكونوميكاسىن ەسەپتەپ وتىرۋعا قۇقىق, مۇمكىندىك پەن كەپىلدىك الادى. ياعني, كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق كاسىپورنى قارجىسىن ۇقىپتى ۇستاپ, ۇنەمدەي الاتىن ىسكەر قوجايىننىڭ قولىنا قانشالىقتى ەرتەرەك وتسە, قوعام مەن مەملەكەت ساپالى قىزمەتتەر مەن اقىلعا قونىمدى تاريفتەرگە سونشالىق تەز يە بولا الادى دەپ ويلايمىن.
ي.تويشىبەكوۆ,
تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتا مەملەكەتتىك جەكەمەنشىك
ارىپتەستىكتى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى
