«جاستار» تەاترىندا استانا قالاسى تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «ارىستارعا تاعزىم: رۋح پەن ءتىل» اتتى تاريحي تانىمدىق كەش ءوتتى. كەش 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ارنالدى.
وتكەن عاسىردا حالىق باسىنان وتكەرگەن ناۋبەتتىڭ سالدارى ءالى كۇنگە جويىلعان جوق. تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى تىلەۋعالي قىشقاشباەۆتىڭ ايتۋىنشا, وتكەن عاسىرداعى قولدان جاسالعان اشارشىلىق پەن رەپرەسسيا, بىرىنشىدەن, حالىقتىڭ وسىمىنە ايتارلىقتاي ۇتىلىس الىپ كەلسە, ەكىنشى جاعىنان ەلدىڭ مىنەزىنە اسەر ەتتى. «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جاساۋ ارقىلى وتارشىل بيلىك ءبىزدىڭ ساعىمىزدى سىندىرعىسى كەلدى. بىراق حالىقتىڭ ساعى سىنعان جوق, ەزىلمەي, جويىلىپ كەتپەي, ءوزىن ساقتاپ قالا الدى. بۇل – قازاقتىڭ تەكتىلىگىنىڭ, مىقتىلىعىنىڭ ارقاسىندا بولعان نارسە. ەگەر ءبىز مەملەكەتتىك ساناعا جەتپەگەن, بۇرىن-سوڭدى مەملەكەتى بولماعان, ۇلتتىق رۋحى تومەن حالىق بولساق, ول سىننان وتە الماس ەدىك» دەدى باسقارما باسشىسى.
قازاقتىڭ وتكەن عاسىردا باسىنان نە وتكەرگەنىن ايتۋ – پارىز, تاريحتى ءبىلۋ – قاجەت. سوندىقتان دا, شارا الاش ارىستارىنىڭ جازىقسىز جالامەن رەپرەسسيا قۇربانىنا اينالۋى, ولاردىڭ ايەلدەرىنىڭ لاگەرگە جابىلىپ, ازاپتالۋى باياندالعان بەينەروليكپەن باستالىپ, ودان ءارى ساحنالىق قويىلىم ۇسىنىلدى. ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق قازاق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ اكتەرلەرى 1932 جىلدارداعى اشتىقتى, اشتىقتىڭ سوڭىن الا جالعاسقان 1937-1938 جىلدارداعى رەپرەسسيانى, وسى قيىن كەزەڭدەگى ادام تاعدىرىن ساحنالىق كورىنىس تۇرىندە ۇسىندى. سوڭىنان حالىق تاريحى مەن باستان كەشكەن تراگەدياسىن ارناۋ مەن انگە سىيعىزىپ, ونەر تۇلعالارى ساحناعا شىقتى.
كەشتى زيالى قاۋىم وكىلدەرى, ارداگەرلەر, كوپبالالى انالار, ستۋدەنتتەر مەن اسكەري ءبولىم ساربازدارى تاماشالادى.
