19-20 قىركۇيەكتە الماتىداعى «ينتەركونتينەنتال» قوناقۇيىندە «ANQ-2018» 16-شى ازيالىق ساپا كونگرەسى وتەدى. ANQ – ازيا قۇرلىعى مەملەكەتتەرىن ساپا دارەجەسى بويىنشا بىرىكتىرەتىن ۇيىم. ونىڭ قۇرامىنا ازيا ايماعىنداعى 17 ەلدىڭ ۇلتتىق كومپانيالارى كىرەدى. دۇنيە ءجۇزىنىڭ ساپا بويىنشا ەڭ بىلىكتى, تانىمال, كاسىبي ماماندارى باس قوساتىن جيىنعا 200-گە جۋىق شەتەلدىك قوناقتار تىركەلگەن. ولاردىڭ قاتارىندا جاپوندىق عالىمدار نورياكي كانو, كاورۋ يسيكاۆا, ۇلىبريتانيالىق مۇحاممەد زايري, امەريكالىق ەليزابەت كەين سەكىلدى الەمگە ايگىلى ساپا سالاسىنىڭ ءىرى ماماندارى بار. وكىنىشتىسى سول, وسى كونگرەسكە قازاقستاننان ساناۋلى-اق ادام قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەن. ءبىز 2017 جىلى ANQ-تىڭ توراعالىق تىزگىنىن قولىنا العان قازاقستاننىڭ ساپا جانە يننوۆاتسيالىق مەنەدجمەنتى ۇيىمىنىڭ پرەزيدەنتى, ازيالىق ساپا ۇيىمىنىڭ باسقارما توراعاسى, حالىقارالىق ساپا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, پروفەسسور ازات ابدىراحمانوۆپەن الداعى كونگرەس, ساپا ستاندارتى جانە باسقا ماسەلەلەر جونىندە از-كەم اڭگىمەلەستىك.
– ازات اعا, بۇل جيىننىڭ العا قويعان ماقساتى قانداي؟ وتاندىق كاسىپكەرلەرگە, تاۋار وندىرۋشىلەرگە جانە قاراپايىم حالىققا نە بەرەدى؟
– ازيالىق ساپا ۇيىمى (ANQ ) 2002 جىلى قۇرىلعان. ونىڭ قۇرامىنا ازياداعى 17 ەلدىڭ ۇلتتىق ساپا ۇيىمدارى كىرەدى. ۇيىمنىڭ نەگىزگى جۇمىسى – ساپانى باسقارۋدى جەتىلدىرۋ. ANQ –تىڭ بۇگىنگە دەيىن 15 كونگرەسى ءوتتى, ال 16-شىسى قازاقستاندا بولادى. بۇگىنگە دەيىن كونگرەسكە قاتىسۋعا دۇنيە جۇزىنەن 200-گە جۋىق ادام تىركەلدى. ونىڭ ىشىندە قىتايدان – 60, جاپونيادان – 50, ءۇندىستان, تايلاند, سينگاپۋر, وڭتۇستىك كورەيا جانە ت.ب. ەلدەردەن مىقتى ماماندار بار. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن ساناۋلى-اق, تىپتەن ايتۋعا ۇيات. مەنىڭ ويىمشا, قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر, ماماندار وسى باسقوسۋدىڭ ءمانى مەن ماعىناسىن, وتاندىق ەكونوميكاعا, وندىرىسكە قانداي پايداسى بولاتىنىن ءالى تۇسىنگەن جوق. كۇن سايىن وتەتىن باسقوسۋلاردىڭ ءبىرى دەپ ويلايتىن شىعار. الايدا, ساپا دەگەنىمىز – كۇردەلى ماسەلە. وسى كونگرەس بارىسىندا وتەتىن سيمپوزيۋمداردا ساپا تاقىرىبى سالالار بويىنشا تالقىلانادى. ءبىلىم, يننوۆاتسيا, تاۋار, مەنەدجمەنت, قىزمەت كورسەتۋ, مامان دايارلاۋ, قىزمەتكەرلەردى باسقارۋ ساپاسى تاقىرىبىندا ارنايى سەسسيالار وتەدى. وندا شەتەلدەردەن كەلىپ تۇسكەن 140-قا جۋىق عىلىمي بايانداما ۇسىنىلادى. ەكى پلەنارلىق سەسسيادا بايانداما جاساۋعا ساپانى باسقارۋ سالاسى بويىنشا دۇنيە جۇزىنە ايگىلى مامانداردى شاقىردىق. ولاردىڭ قاتارىندا نورياكي كانو (جاپونيا), مۇحاممەد زايري (ۇلىبريتانيا), ەليزابەت كەين (اقش), ۆان-سەن شين (وڭتۇستىك كورەيا), كلاۋس بەرلين (شۆەتسيا) جانە باسقالار بار. 10-عا جۋىق ساراپشى-ماماندار پلەنارلىق سەسسيادا بايانداما جاسايدى. سولاردىڭ ءبىرى – كوزى تىرىسىندە كلاسسيككە اينالعان جاپوندىق نورياكي كانو. ونىڭ «ايرىقشا ساپا مودەلى» دەگەن مودەلى بار. 30 جىل بۇرىن كانو وسى جاڭالىعىمەن الەمدى تاڭعالدىردى. قازىرگى تاڭدا دۇنيە جۇزىندە ءوتىپ جاتقان كونگرەستەرگە ن. كانونى ءنومىرى ءبىرىنشى قوناق ەتىپ شاقىرادى. تاعى ءبىر مارتەبەلى مەيمانىمىز – تەگى اراب, انگليادا تۇراتىن مۇحاممەد زايري. ول «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك توڭكەرىس كەزەڭىندەگى ساپا مەنەدجمەنتىنىڭ ءرولى» دەگەن تۇڭعىش كىتاپتى شىعاردى. ءبىز يندۋستريالاندىرۋ, تسيفرلاندىرۋ, كومپيۋتەرلەندىرۋ دەگەن ءسوزدى ءجيى ايتامىز. بارلىق نارسەنى كومپيۋتەرگە تۇسىرۋگە بولادى. سونىڭ ىشىندە ادامنىڭ اتقاراتىن ءرولى, مەنەدجمەنتتىڭ ءرولى قانداي؟ جاڭا زاماندا باسقارۋ جۇيەسى كەرەك پە, جوق پا, الدە, بارلىق جۇمىستى ماشينالار اتقارا ما؟ سوندا ساپا ماسەلەسىنە جاۋاپتى ماماندار نە ىستەيدى؟ مۇنداي ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ ماقساتىندا م. زايري كىتاپ جازعان. سول كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزەدى. ءبىز مۇمكىندىگىنشە وسى باسقوسۋدى وزىق ەلدەردەن ۇيرەنۋ, كورۋ, ەستۋ, تاجىريبە الماسۋ تۇرعىسىنان پايدالانۋىمىز كەرەك. ايتا كەتەيىن, بۇل جيىنعا قاتىسۋ تەگىن. ەشكىم دە ودان ماتەريالدىق پايدا كورمەيدى. ازيالىق ساپا كونگرەسىن وتكىزۋ – ەلىمىز ءۇشىن زور جاۋاپكەرشىلىك. ويتكەنى, ازيا مەن ەۋروپادا ءبىزدى ساپا جاعىنان ءالى ەشكىم بىلمەيدى. مۇنداي الەمدىك دەڭگەيدەگى كونگرەستى وتكىزۋگە بىزگە «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى قولداۋ بىلدىرۋدە.
– ساپا دەگەندە ەڭ الدىمەن, الەمدىك دەڭگەيدە تاۋار, ءونىم شىعاراتىن جاپونيا, وڭتۇستىك كورەيا, اقش, انگليا ەلدەرىن اتايمىز. شىن مانىسىندە ساپا جاعىنان قازىر الەمدە قاي ۇلت وق بويى وزىق تۇر؟
– ساپا جونىنەن ازيادا عانا ەمەس, دۇنيە جۇزىنە تانىمال ەل – جاپونيا كوش باسىندا تۇر. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر, بۇل ەلدە 1 ليتر, ءتىپتى ميليليتر مۇناي جوق. ءبىر تەكشە گاز جوق, مەتالل دا وندىرىلمەيدى. بىراق سول جاپوندار ماشينا جاساۋ, تەڭىز كەمەسىن قۇراستىرۋ, ەلەكترونيكا بۇيىمدارىن شىعارۋدان ءدۇني جۇزىندە الدا كەلەدى. ودان كەيىنگى ورىندا Daewoo, Samsung جانە باسقا دا برەندتەرىمەن وڭتۇستىك كورەيا تۇر. قازىرگى كەزدە قىتايدا دا ۇلكەن جەتىستىكتەر بار. قىتايلار سوڭعى 20-30 جىلدا ساپا ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولۋدە. قازىر ولار «قىتايدا جاسالعان» دەگەن اتاۋدى «قىتايدا شىعارىلعان» دەگەنگە وزگەرتتى. بۇگىنگى تاڭدا قىتايدا شىعارىلمايتىن تەحنيكا جوق. ەلەكترونيكادا دۇنيەجۇزىلىك برەندتەردىڭ ءبارى قحر-دا شىعادى. ەندى قىتايلار شەتەلدىڭ برەندتەرىن عانا ەمەس, ءوزىنىڭ ءتول تاۋارلارىن كۇللى الەمگە شىعارىپ, تاراتۋعا كۇش سالۋدا. مىسالى, قىتايلىق Haier, Huawei, ZTE سەكىلدى برەندتەرىنىڭ ونىمدەرىن پايدالانامىز. اۆتوكولىكتەر, قۇرىلىس تەحنيكاسى, تۇرمىستىق تەحنيكانىڭ كوپشىلىگى قىتايدان اكەلىنەدى. بۇعان قوسا, سينگاپۋر, ءۇندىستان, ۆەتنام مەملەكەتتەرى دە وتە جەدەل دامىپ كەلەدى.
– ءسىز وسى كونگرەستە مامان دايىنداۋدىڭ ساپاسى تۋرالى ءسوز بولاتىنىن ايتتىڭىز. قازىر قازاقستاندى العا باستىرمايتىن تۇرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى – مامانداردىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگى. بىزدە ناۋقاسقا دياگنوز قويا المايتىن دارىگەر, ءبىلىمى تاياز مۇعالىم كوپ. مامان دايارلاۋداعى شەتەلدەردىڭ وزىق ۇلگىسىن وزىمىزگە قالاي ەنگىزۋگە بولادى؟
– قازىر ۋنيۆەرسيتەتتەرىمىز قاناتىن كەڭگە جايىپ, جارقىراپ تۇر. بىراق سول جارقىراعاننىڭ ارعى جاعىندا نە بار؟ مامانداردىڭ, مۇعالىمدەردىڭ ءبىلىمى نەگە تومەن؟ ويتكەنى, ساپا مەنەدجەرلەرى جوق. مەن بولونيادا, وكسفوردتا, كەمبريدجدە بولدىم. ولاردا يسو دەگەن اتىمەن جوق. سەبەبى, وزدەرىنىڭ ساپا جۇيەسى يسو-دان 100 ەسەگە جوعارى! تويوتادا يسو-9000 جوق. ولاردىڭ ءوز ستاندارتتارى بار. ولاردا 200-300 جىل بويى قالىپتاسقان ساپا جۇيەسى بار. مىسالى, كەمبريدجە اۋديتورياعا ءدارىس وقۋ دەگەن جوق. وقيتىن ستۋدەنت اپتاسىنا ءبىر رەت پروفەسسورمەن جەكە كەزدەسەدى. اقپارات الىسىپ, وي-پىكىرىڭىزدى, يدەيالارىڭىزدى ءبىلىپ, قويا بەرەدى. كىتاپپەن وقىتىپ, ينتەرنەتتەن رەفەرات, ديپلومدى كوشىرىپ الۋ دەگەن اتىمەن جوق. ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مۇلدەم بولەك. بىزگە شەتەلدەن ۇيرەنگەندە مەنتاليتەتكە كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. بىزدە بۇرىن كەرەمەت مەكتەپتەر بار ەدى. شەتەلدە كەتەمىز دەپ ءبارىن جوعالتتىق. ءبىر ۇلكەن كەمشىلىگىمىز – قازاقستاندا ساپا مەنەدجەرلەرى دايىندالمايدى. ستاندارتتاۋ مەن سەرتيفيكاتتاۋ ماماندىعىنا ۇبت-دان ەڭ تومەن بالل العاندار قابىلدانادى. بىراق سول ماماندىقتى وقىپ بىتىرگەندەر «ستاندارتتاۋ» دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى. ساپا مەنەدجەرىن دايىندايتىن بىردە-ءبىر ۋنيۆەرسيتەتىمىز جوق. ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرەتىندەرگە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى, دارىگەرلىك ديپلوم الاتىنداردى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى سەرتيفيكات بەرەدى. ول حالىقارالىق تاجىريبە ساي ەمەس.
– بيزنەس رەيتينگ دەگەن بار. بىراق وسى رەيتينگتىڭ باسىنداعى كاسىپورىنداردى جۇرت بىلە بەرمەيدى. ەلىمىزدە جىل سايىن «التىن ساپا» دەگەن بايقاۋ وتكىزىلىپ, جەڭىمپازدارى ماراپاتتالادى. بىراق سولار شەتەلدەرگە نەگە تانىلمايدى؟
– بيزنەس رەيتينگ دەگەنىمىز كادىمگى «ساتىپ الۋ». ءسىزدىڭ سالىق تولەگەن كورسەتكىشتەرىڭىزدى الادى دا جۇزدەگەن مەكەمەگە اقپاراتتىق حات جىبەرەدى. «ءسىز التىن ديپلومعا يە بولاسىز. تەك بىزگە 1 ملن 200 مىڭ تەڭگە تولەڭىز» دەيدى. سوعان باراتىندار بار. ارزان ديپلوم. سول 1 ملن 200 مىڭ تەڭگەنى ءوز ماماندارىن وقىتۋعا شەتەلگە جىبەرسە, ودان ءجۇز ەسە پايدالى بولار ەدى. جاسىراتىنى جوق, ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر جالعان ماراپاتتى ساتىپ الۋعا مالدانىپ ءجۇر. اۋىلدا باتىر بولساڭ, اۋدانعا, وبلىسقا جانە رەسپۋبليكاعا شىق. ەگەر سەن مىقتى سپورتشى بولساڭ, رەسپۋبليكادان اسىپ, الەمدىك, وليمپيادالىق ويىندارعا قاتىس. كاسىپكەرلەرگە دە وسىنى ايتقىمىز كەلەدى. «التىن ساپانى» الۋمەن شەكتەلمەي, حالىقارالىق بايقاۋلارعا قاتىسىپ, باق سىناسىن. سايىپ كەلگەندە, بۇلاردىڭ بارىنەن ساپالى ءومىر ءسۇرۋ دەگەن ستاندارتتار شىعادى. ءبىز دە وسىعان ۇمتىلۋعا ءتيىسپىز. ازيالىق ساپا كونگرەسىندە وسى تاقىرىپتاردىڭ بارلىعى كەڭىنەن تالقىلانادى.
